«سردی مغز» شبه‌علم است

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گوید «سردی مغز» یک اختلال پنهان و خطرناک است که منجر به طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها می‌شود. (لینک۱، لینک۲،‌ لینک۳،‌ لینک۴، لینک۵، لینک۶، لینک۷، لینک۸، لینک۹، لینک۱۰)

این ادعا در شبکه‌های اجتماعی سردی مغز را با علائمی مانند کندی فکر، فراموشی، کاهش تمرکز، خستگی ذهنی، تاری دید و سنگینی سر معرفی می‌کند و مدعی می‌شود که بسیاری از سردردهای مزمن، وسواس، اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و سفیدی شدن مو همگی به سردی مغز مرتبطند. این ادعا می‌افزاید ریشه‌ی بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس، آلزایمر و پارکینسون و حتی مشکلات تیروئید، سردی مغز است.

آیا «سردی مغز» در پزشکی شناخته شده است؟

در علم پزشکی چیزی به نام «سردی مغز» به عنوان تشخیص استاندارد وجود ندارد و این مفهوم شبه‌علم است.

آنچه وجود دارد هیپوترمی یا افت شدید دمای بدن است؛ یعنی دمای کل بدن در موقعیت‌هایی مانند غرق‌شدگی یا در کوهستان به شکل خطرناکی پایین بیاید. در این وضعیت اورژانسی دمای بدن را با دماسنج اندازه‌گیری می‌کنند. همچنین گاهی در بخش مراقبت‌های ویژه، پزشکان برای بعضی بیماران، برای مثال پس از ایست قلبی، به‌صورت کنترل‌شده و با دستگاه دمای بدن را کمی پایین می‌آورند.

این دو مورد تعاریف پزشکی مشخص دارند و به سردی و گرمی مزاج ارتباطی ندارند.

حتی اگر کسی به طب سنتی علاقه‌مند باشد، این ادعا بسیار فراتر رفته و یک مفهوم غیرقابل اندازه‌گیری را علت طیف بزرگی از بیماری‌های پیچیده معرفی می‌کند و برای درمانش شیوه‌های غیرعلمی پیشنهاد می‌کند.

ما پیش‌تر در فکت‌نامه، به آنچه «طب مزاجی» خوانده می‌شود و دسته‌بندی‌های «سرد و گرم» برای مزاج پرداخته‌ایم. این تعاریف جایی در پزشکی مدرن ندارند و وقتی به نسخه درمانی برای بیماری‌های جدی تبدیل شوند می‌توانند خطرساز باشند.

آیا می‌توان «یک علت» را پشت این همه بیماری گذاشت؟

ادعای علت واحد، آن هم چیزی که در پزشکی به رسمیت شناخته نمی‌شود، برای بیماری‌های مهمی مانند ام‌اس، پارکینسون، آلزایمر و مشکلات تیروئید یکی از اساسی‌ترین مشکلات این ادعا است.

ام‌اس (MS)

ام‌اس، براساس منابع معتبر پزشکی یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ رشته‌های عصبی بدن حمله می‌کند.

ما در فکت‌نامه پیش‌تر به ادعای نادرست «سردی» بیماری ام‌اس و درمان آن با طب مجازی پرداخته‌ایم. هیچ مرجع معتبر پزشکی ام‌اس را «نتیجه سردی مغز» یا «بیماری سرد» نمی‌داند.

آلزایمر

علت آلزایمر «یک عامل ساده» و واحد نیست. موسسه ملی سالمندی آمریکا می‌گوید علت‌های این بیماری احتمالا ترکیبی از تغییرات مرتبط با سن، ژنتیک، سلامت عمومی و سبک زندگی است.

پارکینسون

موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی در آمریکا و بنیاد پارکینسون می‌گویند پارکینسون احتمالا حاصل ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی و سنی است و علت واحد و ساده‌ای ندارد.

کم‌کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید مثال روشنی از «علت تراشی» به جای «علت واقعی است. سازمان ملی نظام سلامت بریتانیا شایع‌ترین علت کم‌کاری تیرویید را یک بیماری خودایمنی به نام هاشیموتو عنوان کرده و از و علائمی شامل خستگی، احساس سرما، مشکل تمرکز، خلق پایین و ریزش مو نام برده است.

علائم و علت مشخص کم‌کاری تیروئید نشان می‌دهد چرا «برچسب سردی مغز» می‌تواند گمراه‌کننده باشد و بیمارانی با علائم واقعی کم‌کاری تیرویید را به «سردی» نسبت دهد و درمان استاندارد را به تعویق بیندازد.

سایر موارد از جمله سرگیجه، تاری دید، اختلال تعادل، مشکلات حافظه، بی‌خوابی و وسواس هم همگی در علم پزشکی دلایل مشخصی دارند.

آیا ماست و خیار مغز را دچار اختلال می‌کند؟

ادعاهایی از جمله این که غذاهایی مانند ماست و خیار و گوجه ذاتا سرد هستند و به طور مستقیم «سردی مغز» را به دنبال دارند همگی بر فرض‌های غیرقابل سنجش بنا شده‌اند. همان طور که گفته شد دمای بدن و مغز توسط سازوکارهای فیزیولوژیک تنظیم می‌شود و افت معنی‌دار دمای مرکزی، موضوعی جدی مانند هیپوترمی است.

این ادعا در حالی مصرف ماست و خیار را به سردی مغز و سردی مغز را به اختلالات هورمونی و کاهش میل جنسی وصل می‌کند که منابع پزشکی دلایل مشخصی برای این مشکلات مطرح کرده‌اند.

در پزشکی، سفید شدن مو نیز به ژنتیک و افزایش سن مرتبط است و برخی عوامل از جمله استرس و برخی بیماری‌ها می‌توانند در آن نقش داشته باشند، اما «سردی مغز» با مصرف گوجه و شیر سرد یک علت شناخته‌شده، استاندارد و علمی نیست.

چرا این نوع محتوا می‌تواند خطرناک باشد؟

با یک توضیح ساده نمی‌توان علت هیچ بیماری‌ای را شرح داد و علائم شایع را نمی‌توان «تک‌علتی» قلمداد کرد. چنین محتوا و ادعاهایی می‌تواند تشخیص‌های به موقع را به تعویق بیندازد. برای مثال سرگیجه همراه با علائم عصبی همواره نیازمند ارزیابی فوری است.

محتوایی از این دست، «درمان» را به تعامل در شبکه‌های اجتماعی گره می‌زند و مسیر را برای تجویزهای غیرمجاز هموار می‌کند. فکت‌نامه در گزارش‌هایی درباره توصیه‌های درمانی فاقد مجوز و خطرناک به این الگوها پرداخته است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که سردی مغز علت بسیاری از بیماری‌هاست نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.