از کارگاه‌های مونتاژ پهپاد اسرائیلی در خاک ایران چه می‌دانیم؟

از نخستین روزهای آغاز جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل، این ادعا در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هر دو طرف مطرح شد که اسرائیل در ایران، کارگاه مونتاژ پهپاد دارد و مبدا حملات ریزپرنده‌ها از داخل کشور است؛ هم منابعی در رسانه‌های اسرائیل این ادعا را به نقل از مقام‌های امنیتی این کشور مطرح کردند و هم پلیس جمهوری اسلامی ایران، تصاویر و خبرهایی از کشف کارگاه مونتاژ پهپادهای انتحاری کوچک در اصفهان و تهران را نمایش دادند.

در جنگ ۱۲ روزه، پهپادهای شناسایی اسرائیلی مانند هرمس و هرون نقش مهمی در برتری اطلاعاتی و هدایت عملیات‌ها داشتند. با وجود توانمندی فناورانه این پهپادها، پدافند جمهوری اسلامی ایران موفق به سرنگونی دو فروند از آن‌ها شد؛ موضوعی که اسرائیل نیز تایید کرده‌است. اما در این تحقیق، تمرکز ما بر این نوع پهپادهای شناسایی نیست، چرا که محل پرتاب و بازگشت آنها مشخص و متعارف است و عموما در خدمت نیروی هوایی اسرائیل هستند.

آنچه در ادامه بررسی می‌شود، پهپادهای انتحاری، ریزپرنده‌ها و مهمات پرسه‌زن هستند که به‌دلیل اندازه کوچک و محدودیت انرژی، نمی‌توانند از خاک اسرائیل به عمق ایران برسند. بنابراین، حضور آن‌ها در مناطق مرکزی ایران تنها در صورتی ممکن است که از مبدا نزدیک و داخل کشور پرتاب شده باشند. این ریزپرنده‌ها عموما در خدمت موساد یا سایر نیروهای جاسوسی و اطلاعاتی هستند.

این نکته پرسش مهمی را پیش می‌کشد: چنین پهپادهایی چگونه و از کجا وارد حریم آسمان ایران شدند؟

منابع اسرائیلی درباره مبدا ریزپرنده‌ها در ایران چه می‌گویند؟

در جریان حملات اسرائیل به ایران در تابستان ۲۰۲۵، برخلاف رویه معمول سکوت رسمی درباره عملیات موساد، مقامات اسرائیلی به شکلی بی‌سابقه نقش موساد را علنا تایید کردند. ژنرال ایال زمیر، رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل، در یک پیام ویدیویی اعلام کرد که نیروهای ویژه اسرائیلی در عمق خاک دشمن به‌طور مخفیانه عملیات‌هایی انجام داده‌اند که هدف آن‌ها تضمین آزادی عمل در حملات بوده است. اگرچه جزئیات مشخصی ارائه نشد، اما تحلیل‌گران این اظهارات را اشاره‌ای به نفوذ مستقیم نیروهای موساد در داخل ایران تعبیر کردند.

رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی اسرائیل، از جمله تایمز اسرائیل، جزئیات بیشتری از این عملیات‌ها منتشر کردند. در گزارش‌هایی به برنامه‌ریزی چندساله برای نفوذ اطلاعاتی، قاچاق تجهیزات و حتی راه‌اندازی پایگاه‌های پنهانی پهپادی در داخل ایران اشاره شده است. گفته می‌شود این پایگاه‌ها، از جمله یکی در نزدیکی تهران، به‌منظور آماده‌سازی و پرتاب پهپادهای انتحاری علیه سامانه‌های موشکی و پدافندی ایران مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تجهیزات نظامی پیشرفته، از جمله موشک‌های هدایت‌شونده کوچک مانند اسپایک، نیز به‌طور مخفیانه وارد ایران شده و از کامیون‌های استتار شده پرتاب شده‌اند.

بر اساس این گزارش‌ها، موساد توانسته بود پهپادها و تجهیزات آن‌ها را با استفاده از روش‌های مختلف، از جمله چمدان، کامیون و کانتینرهای حمل‌ونقل، وارد ایران کند. در بسیاری از موارد، از پوشش شرکت‌های تجاری بی‌اطلاع از محتوای محموله‌ها استفاده شده‌است. سپس عوامل موساد در داخل ایران این تجهیزات را سرهم‌بندی و آماده پرتاب کرده‌اند. به گفته منابع امنیتی اسرائیل، مأموران محلی که عمدتا ایرانیانی بودند که موساد جذبشان کرده بود، نقش کلیدی در آماده‌سازی عملیات‌ها ایفا کردند.

منابعی چون وال‌استریت ژورنال نیز این روایت‌ها را تأیید کرده‌اند و از نقل و انتقال مخفیانه قطعات پهپاد از طریق کانال‌های تجاری ناآگاه و ساخت پایگاه‌های پرتاب در داخل ایران خبر داده‌اند. همچنین، یک گزارش از استفاده گسترده از چاپگرهای سه‌بعدی رومیزی در داخل ایران برای تولید قطعات پهپاد خبر می‌دهد که نشان‌دهنده بهره‌گیری از فناوری‌های در دسترس برای تولید محلی، بدون نیاز به واردات کامل بدنه و سامانه‌های پروازی است.

مجموع این شواهد، از جمله اظهارات رسمی ارتش اسرائیل، گزارش‌های رسانه‌های امنیتی و مستندات مستقل، از وجود زیرساخت عملیاتی قابل‌توجه موساد در داخل ایران حکایت دارد. این زیرساخت شامل شبکه‌ قاچاق تجهیزات، پایگاه‌های پرتاب پهپاد، و شبکه‌ای از عوامل داخلی است که زمینه‌ساز حملات دقیق و غافلگیرکننده ژوئن ۲۰۲۵ شده‌اند. اما به‌طور خاص به «ساخت‌وساز گسترده کارگاهی» اشاره نشده‌است بلکه بیشتر مونتاژ نهایی قطعات اصلی از پیش ساخته‌شده و پرتاب آنها از داخل خاک ایران مدنظر بوده‌است.

منابع ایرانی درباره مبدا ریزپرنده‌ها در ایران چه می‌گویند؟

مقامات جمهوری اسلامی مدعی‌اند که در بحبوحه حملات اسرائیل، شبکه‌ای گسترده از عوامل وابسته به موساد را کشف و منهدم کرده‌اند که در داخل ایران، کارگاه‌های مخفی ساخت پهپادهای انتحاری راه‌اندازی کرده بودند. به‌گفته پلیس و نهادهای امنیتی، این شبکه‌ها قصد داشتند با مونتاژ انبوه پهپادهای انفجاری، حملات خرابکارانه‌ای در نقاط حساس کشور اجرا کنند. این ادعاها با مجموعه‌ای از عملیات‌های هم‌زمان در تهران و چند استان دیگر همراه شد که جزئیات آن در رسانه‌های داخلی بازتاب وسیعی یافت.

مهم‌ترین نمونه، کشف کارگاهی در یک ساختمان مسکونی سه‌طبقه در شهرری بود. به گفته سرهنگ حسین مافی، فرمانده پلیس شهرستان ری، پس از گزارش مردمی درباره ترددهای مشکوک، ماموران با حکم قضایی وارد محل شدند و بیش از ۲۰۰ کیلوگرم مواد منفجره، قطعات پهپاد، بمب‌های دست‌ساز و تجهیزات مونتاژ را کشف کردند. پلیس از کشف ۳۰ قطعه بال، ۳۳ پرتابگر و تعدادی پهپاد نیمه‌ساخته خبر داد. در محل، دو نفر به‌عنوان «عوامل داخلی موساد» بازداشت شدند که طبق ادعای رسمی، با شبکه‌های داعش و اسرائیل همکاری داشته‌اند و قصد اجرای حملات گسترده در نقاط حساس کشور را داشتند.

هم‌زمان با کشف شهرری، کارگاهی مشابه در اسلامشهر نیز شناسایی شد. بنا بر ادعای یک منبع امنیتی، این پایگاه با هدایت مستقیم موساد فعالیت می‌کرد و قابلیت تولید انبوه پهپادهای انفجاری داشت. در اصفهان نیز یک کارگاه ساخت ریزپرنده کشف و چهار نفر بازداشت شدند. در استان البرز (ساوجبلاغ)، دو مأمور دیگر در حال آماده‌سازی بمب و تجهیزات الکترونیکی شناسایی و دستگیر شدند.

طبق اعلام رسمی قوه قضاییه، طی این عملیات‌ها مجموعا ۲۸ نفر در ۱۵ پرونده مرتبط با شبکه‌های خرابکاری بازداشت شدند. از آغاز جنگ، دست‌کم شش نفر نیز که قبلا دستگیر شده‌بودند به اتهام همکاری با اسرائیل و آمریکا به اعدام محکوم و حکم آن‌ها اجرا شده است. این مجموعه اقدامات، به گفته مسئولان ایرانی، بخشی از «پاک‌سازی امنیتی» علیه نفوذ اسرائیل در خاک ایران تلقی شده و در رسانه‌های داخلی بازتاب گسترده‌ای داشته است.

شواهد و مدارک درباره مبدا ریزپرنده‌ها در ایران چه می‌گویند؟

تنها چند ساعت پس از آغاز درگیری‌ها، اسرائیل ویدیوهایی منتشر کرد که مدعی بود نیروهای موساد را در بیابان‌های ایران، با تجهیزات استتاری و دوربین‌شب‌بین نشان می‌دهد. در این تصاویر، عوامل موساد در حال مونتاژ و آماده‌سازی تسلیحات سبک، شامل موشک و پهپادهای انفجاری، برای حمله به سامانه‌های پدافندی اطراف تهران دیده می‌شدند.

شبکه الجزیره نیز در تحلیلی اعلام کرد که تسلیحات استفاده شده احتمالا موشک‌های هدایت‌شونده اسپایک بوده‌اند. این موشک‌ها کوچک، دقیق و قابل شلیک از خارج از خط دید هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز با انتشار تصاویری از بقایای پرتابگرهای اسپایک مجهز به سیستم کنترل از راه دور، استفاده از این سلاح‌ها را تلویحا تایید کرد.

در یکی از ویدیوهایی که پلیس جمهوری اسلامی ایران از کشف کارگاه‌های ساخت پهپاد منتشر کرد، طبقات زیرین یک خانه مسکونی به تولید انبوه پهپادهای انتحاری اختصاص یافته بود. تصاویر میزهای کار، قطعات پهپاد، بشکه‌های مواد منفجره و پهپادهای نیمه‌ساز منتشر شد.

در طبقات زیرین این خانه، تجهیزات و پهپادهای نیمه‌ساز، به‌ظاهر حاکی از برنامه‌ریزی دقیق برای تولید انبوه بود؛ تصاویری از میزهای کار، قطعات پهپاد و بشکه‌های مواد منفجره منتشر شد که به گفته پلیس شهرری، در صورت عملیاتی‌شدن، خسارات گسترده‌ای به‌دنبال می‌داشت. گرچه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نسبت به کیفیت تصاویر و عدم نمایش شواهد مستقیم ارتباط با اسرائیل ابراز تردید کردند، اصل کشفیات مقامات رسمی تایید شده است.

پهپادهای مونتاژ شده، کوچک، رنگ‌پریده و ساخته‌شده از مواد کامپوزیتی بودند و قابلیت پرواز در ارتفاع پایین برای فرار از شناسایی راداری را داشتند. برخی گزارش‌ها از استفاده از چاپگرهای سه‌بعدی ارزان‌قیمت برای ساخت قطعات در این کارگاه‌ها حکایت دارند. همچنین ادعاشده از پرتابگرهای متحرک استتار شده در کامیون‌ها استفاده شده بود، روشی که پیش‌تر در اوکراین نیز با موفقیت به‌کار رفته بود با این حال هیچ لانچری نشان داده‌نشد. این مدل عملیات پنهانی، عنصر غافلگیری را افزایش می‌دهد و به دلیل نامشخص‌ماندن منشأ حمله، امکان انکارپذیری منطقی برای مهاجم فراهم می‌کند.

شواهد موجود نشان می‌دهد که ادعای مونتاژ پهپادهای انتحاری اسرائیلی در داخل ایران، برخلاف بسیاری از موارد مشابه، تنها به ادعاهای یک‌جانبه ایران محدود نمی‌شود، بلکه با گزارش‌های منابع مستقل بین‌المللی یا منابع اسرائیلی نیز هم‌راستا است.

اما با توجه به داده‌های موجود، ادعای تولید کارگاهی گسترده پهپاد به‌دست اسرائیل در ایران عمدتا بر اساس گزارش‌های رسانه‌های دولتی ایران است که به دلیل احتمال سانسور و دستکاری، قابل اعتماد نیستند. منابع غیرایرانی به مونتاژ نهایی پهپادها در ایران اشاره کرده‌اند، اما هیچ‌کدام تاییدی مستقل از وجود کارگاه‌های تولید پهپاد ارائه نکرده‌اند.

برخی ادعاهای طنزآمیز و گمراه‌کننده نیز درباره کشف کارگاه‌های پهپادسازی مطرح شد، از جمله اینکه اسرائیل این کارگاه‌ها را با وام‌های بانک ملی و حمایت‌های دانش‌بنیان تاسیس کرده‌است؛ ادعایی که با مقررات دست‌وپاگیر دانش‌بنیان و سازوکار وام‌های صندوق ملی نوآوری ناسازگار است. همچنین گفته شد یکی از کارگاه‌ها را دزدها کشف کرده‌اند؛ در حالی که گزارش‌های رسمی، کشف این مراکز را نتیجه گزارش‌های مردمی عنوان کرده‌اند و امکان‌پذیری شناسایی یک پایگاه اطلاعاتی اسرائیل از سوی دزدها بسیار بعید و غیرواقعی به نظر می‌رسد.

نفوذ اطلاعاتی موساد و اجرای عملیات پهپادی از داخل خاک ایران بدون شناسایی، نشان‌دهنده ضعف قابل توجه در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران و آسیب‌پذیری آن در برابر فعالیت‌های اطلاعاتی خارجی است. همزمان، کاهش موانع فنی و هزینه‌ای برای انجام حملات پهپادی پنهانی (به‌ویژه با فناوری‌هایی مانند چاپ سه‌بعدی) به معنای آن است که حتی بازیگران غیردولتی نیز قادر به اجرای چنین عملیات‌هایی از داخل خاک دشمن شده‌اند که تهدیدی نوظهور برای امنیت ملی همه کشورهای جهان است.

این گزارش بر اساس اطلاعات منتشر شده تا ۲ مرداد ۱۴۰۴ است و ممکن است در آینده جزییات بیشتری درباره کارگاه‌های تولید پهپاد اسرائیل در داخل خاک ایران منتشر شود.