ادعای نادرست درباره پلت‌فرم‌های اروپایی

حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی روز ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، در گفت‌وگویی تلویزیونی ادعا کرد «ایران در بحث سکوهای داخلی، خیلی خوب عمل کرده. در حالی که حتی در کشورهای اروپایی از سکوهای آمریکایی و چینی استفاده می‌کنند.» او که در برنامه ایران من در شبکه افق تلویزیون ایران صحبت می‌کرد گفت (دقیقه ۴۶:۴۰):

الان که داریم صحبت می‌کنیم، در اتحادیه اروپا سران این کشورها حتی اعتراض کردند که چرا ما هیچ سکویی نداریم و تمام تلاش‌شان را می‌کنند که حداقل یک سکو بالا بیاورند.الان که داریم صحبت می‌کنیم، در اتحادیه اروپا شبکه اجتماعی برند خودش را ندارد. یعنی مردم اروپا دارند از سکوهای آمریکایی یا بعضا چینی استفاده می‌کنند. سکوی خودشان را ندارند.

دلیریان در ادامه به پلت‌فرم‌های داخلی و شبکه‌های اجتماعی ایرانی اشاره می‌کند و می‌گوید:

این وجه امتیاز ماست که در منطقه خودمان سرمایه‌گذاری کردیم و دارای سکو هستیم و مخاطبان خوبی دارد. حالا باید توسعه بدهیم و مرتب به‌روزرسانی کنیم و خدمات جدید به آن اضافه کنیم. باید حواس‌مان باشد که وارد مسیر رقابتی شده‌ایم. الان شاید نحیف باشیم ولی در ادامه با تقویتش می‌توانیم رقابت هم بکنیم.

دلیریان در ادامه اشاره می‌کند که پلت‌فرم‌های ایرانی براساس منطق اسلام و فرهنگ منطقه، مزیت‌هایی برای استفاده مردم منطقه دارند.

آیا پلت‌فرم اجتماعی اروپایی نداریم؟

پراستفاده‌ترین سکو و شبکه اجتماعی در ایران بعد از اینستاگرام و هفتمین پیام‌رسان جهان «تلگرام» با کمتر از یک میلیارد کاربر، تا چند سال پیش در آلمان فعالیت می‌کرد اما به امارات منتقل شد. همچنین «وایبر» پیام‌رسان دیگری که پیش از تلگرام در ایران رواج داشت و هم‌اکنون ۲۵۰میلیون کاربر دارد، در اسرائیل بنیانگذاری شد در قبرس و بلاروس توسعه اولیه پیدا کرد، مدتی در لوکزامبورگ مستقر بود و هم‌اکنون اکنون متعلق به راکوتن ژاپن است. همچنین پلت‌فرم Badoo با بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر در روسیه بنیانگذاری شد اما هم‌اکنون در لندن مستقر است، هرچند سرمایه‌گذار فعلی آن آمریکایی است.

• فهرست پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی جهان با بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر لینک
• فهرست پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران براساس نظرسنجی ایسپا لینک

تهیه فهرستی دقیق از اپلیکیشن‌ها یا سرویس‌های اینترنتی برتر بر اساس تعداد کل کاربران در تمام پلتفرم‌ها چالش‌برانگیز است، زیرا شرکت‌ها همیشه این آمار را به صورت عمومی و یکپارچه منتشر نمی‌کنند. با این حال، بر اساس گزارش‌های موجود، محبوبیت و داده‌های تخمینی، می‌توان لیستی از برجسته‌ترین سرویس‌های اروپایی با پایگاه کاربری بزرگ ارائه داد.

برخی از این سرویس‌ها ممکن است دفاتر مرکزی یا بخش‌های مهمی در خارج از اروپا داشته باشند، اما ریشه‌های تأسیس یا بخش قابل توجهی از کاربرانشان اروپایی هستند. همچنین، آمار کاربران اغلب به صورت کاربران فعال ماهانه (MAU)، کاربران ثبت‌شده یا دانلود اپلیکیشن گزارش می‌شود که مقایسه مستقیم را دشوار می‌کند. تعیین «اروپایی بودن» یک سرویس نیز گاهی به دلیل ساختارهای مالکیت بین‌المللی و دفاتر متعدد جهانی، می‌تواند نسبی باشد.

در اینجا لیستی از ۱۰ اپلیکیشن و سرویس اینترنتی مطرح با ریشه اروپایی و سپس ۱۰ پیام‌رسان و شبکه اجتماعی اروپایی بر اساس گستردگی و تعداد کاربران تخمینی آورده شده است. ترتیب لزوماً بر اساس رتبه‌بندی دقیق نیست و این اعداد ممکن است به سرعت تغییر کند:

ده اپلیکیشن و سرویس اینترنتی مشهور با ریشه اروپایی

۱. Spotify (سوئد):

سرویس: پخش موسیقی، پادکست و ویدیو.

تعداد کاربران: بیش از ۶۱۵ میلیون کاربر فعال ماهانه تا اوایل سال ۲۰۲۴ (شامل کاربران رایگان و پریمیوم).

۲. Telegram (ریشه آلمانی، دفتر مرکزی فعلی در دبی):

سرویس: پیام‌رسان فوری، اشتراک‌گذاری فایل و شبکه‌ اجتماعی.

کاربران: بیش از ۹۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه تا اوایل سال ۲۰۲۴. (اگرچه بنیان‌گذاران روسی هستند و دفتر مرکزی فعلی در دبی است، بخش قابل توجهی از کاربران اولیه و پایگاه کاربری آن در اروپا قرار دارد و اغلب در دسته‌بندی‌های اروپایی در نظر گرفته می‌شود.)

۳. Booking.com (هلند):

سرویس: رزرو آنلاین اقامتگاه، پرواز و سایر خدمات مسافرتی.

کاربران: یکی از بزرگترین پلتفرم‌های مسافرتی جهان با میلیون‌ها کاربر فعال و لیستینگ. آمار دقیق کاربران کلی به ندرت منتشر می‌شود اما حجم رزروها و ترافیک وب‌سایت نشان‌دهنده پایگاه کاربری بسیار وسیع است.

۴. Skype (ریشه در استونی/لوکزامبورگ، متعلق به مایکروسافت آمریکا، ماه گذشته برای همیشه جای خود را به مایکروسافت تیمز داد):

سرویس: تماس صوتی و تصویری اینترنتی، پیام‌رسان.

کاربران: زمانی یکی از غالب‌ترین سرویس‌های تماس اینترنتی بود و همچنان میلیون‌ها کاربر فعال ماهانه دارد، هرچند آمار دقیق پس از مالکیت مایکروسافت کمتر به تفکیک اعلام می‌شود. (با توجه به ریشه اروپایی در لیست ذکر شده است.)

۵. Zalando (آلمان):

سرویس: فروشگاه آنلاین مد و سبک زندگی.

کاربران: بیش از ۵۰ میلیون مشتری فعال در اروپا (طبق گزارش‌های اخیر).

۶. Revolut (بریتانیا/لیتوانی):

سرویس: خدمات مالی دیجیتال، بانکداری نوین و انتقال پول.

کاربران: بیش از ۴۰ میلیون مشتری در سراسر جهان تا اوایل سال ۲۰۲۴.

۷. Klarna (سوئد):

سرویس: خدمات پرداخت آنلاین، شامل «حالا بخر، بعداً پرداخت کن».

کاربران: بیش از ۱۵۰ میلیون مصرف‌کننده فعال در سطح جهان و همکاری با بیش از ۵۰۰ هزار فروشنده.

۸. ASOS (بریتانیا):

سرویس: فروشگاه آنلاین مد و لوازم آرایشی.

کاربران: بیش از ۲۶ میلیون مشتری فعال (طبق گزارش‌های گذشته، ممکن است تغییر کرده باشد).

۹. SoundCloud (آلمان):

سرویس: پلتفرم پخش آنلاین موسیقی، مخصوصاً برای هنرمندان مستقل.

تعداد کاربران: در گذشته گزارش‌هایی مبنی بر بیش از ۷۶ میلیون کاربر ثبت‌شده و بیش از ۱۷۵ میلیون کاربر ماهانه منحصر به فرد جهانی منتشر شده بود، هرچند آمار اخیر کمتر در دسترس است.

۱۰. Opera (نروژ):

سرویس: مرورگر وب و اپلیکیشن‌های مرتبط.

تعداد کاربران: بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر در سراسر جهان برای محصولات مختلف خود (شامل مرورگر دسکتاپ، موبایل و اخبار).

سایر سرویس‌های قابل توجه اروپایی:

1. Vinted (لیتوانی): پلتفرم خرید و فروش آنلاین لباس دست دوم با رشد سریع و میلیون‌ها کاربر در اروپا.
2. Deezer (فرانسه): سرویس پخش موسیقی با ده‌ها میلیون کاربر.
3. Just Eat Takeaway.com (هلند/بریتانیا): یکی از بزرگترین پلتفرم‌های سفارش آنلاین غذا در سطح جهان.
4. BlaBlaCar (فرانسه): سرویس اشتراک‌گذاری خودرو در مسافت‌های طولانی با میلیون‌ها کاربر.
5. TeamViewer (آلمان): نرم‌افزار دسترسی و کنترل از راه دور با پایگاه کاربری گسترده.
6. Wise (بریتانیا/استونی): سرویس انتقال پول بین‌المللی با میلیون‌ها کاربر.
7. Bunq (هلند): بانک دیجیتال با تمرکز بر نوآوری در خدمات مالی
8. Tandem (آلمان): یادگیری زبان از طریق تبادل زبانی

این فهرست بر اساس اطلاعات در دسترس عمومی تهیه شده و ممکن است با انتشار گزارش‌های جدیدتر تغییر کند.

سرویس‌های پیام‌رسانی و شبکه‌های اجتماعی اروپایی

در ادامه، فهرستی از ۱۰ پیام‌رسان و شبکه اجتماعی با منشأ اروپایی را مشاهده می‌کنید:

۱. Viber (اسرائیل - بنیان‌گذاری، قبرس و بلاروس - توسعه اولیه، لوکزامبورگ - دفتر مرکزی سابق؛ اکنون متعلق به راکوتن ژاپن).

سرویس: پیام‌رسان فوری، تماس صوتی و تصویری.

کاربران: حدود ۲۶۰ میلیون.

۲. OnlyFans (بریتانیا)

سرویس: شبکه اجتماعی مبتنی بر اشتراک محتوا با قابلیت‌های پیام‌رسانی و دنبال کردن تولیدکنندگان.

کاربران: بیش از ۲۲۰ میلیون کاربر ثبت‌شده و میلیون‌ها تولیدکننده محتوا. تعداد کاربران فعال ماهانه احتمالاً ده‌ها میلیون نفر است.

۳. Badoo (بریتانیا)

سرویس: شبکه اجتماعی و اپلیکیشن دوست‌یابی، فعالیت در ۱۹۰ کشور.

کاربران فعال ماهانه: بیش از ۱۰۰ میلیون

۴. Yubo (فرانسه)

سرویس: شبکه اجتماعی برای نوجوانان و جوانان، تمرکز بر ارتباطات زنده و ویدیو چت.

کاربران: ۸۵ میلیون

۵. BeReal (فرانسه)

سرویس: شبکه اجتماعی مبتنی بر اشتراک‌گذاری عکس بدون فیلتر در لحظه.

کاربران: در اوج محبوبیت به بیش از ۲۰ میلیون کاربر فعال روزانه رسید. تعداد کاربران فعال ماهانه از این رقم بالاتر است.

۶. Depop (بریتانیا - اکنون متعلق به Etsy آمریکا)

سرویس: بازار آنلاین مد با تأکید بر جنبه‌های اجتماعی و جامعه کاربری.

کاربران: بیش از ۳۰ میلیون کاربر.

۷. Deezer (فرانسه)

سرویس: پخش موسیقی با ویژگی‌های اجتماعی مانند اشتراک‌گذاری و دنبال کردن.

کاربران: تعداد مشترکین پولی جهانی حدود ۹/۴ میلیون (تعداد کل کاربران فعال ماهانه شامل کاربران رایگان بیشتر است).

۸. XING (آلمان)

سرویس: شبکه اجتماعی حرفه‌ای.

کاربران ثبت‌شده: بیش از ۲۱ میلیون کاربر (عمدتاً در کشورهای آلمانی‌زبان). تعداد کاربران فعال ماهانه به مراتب کمتر است.

۹. Mastodon (آلمان)

سرویس: شبکه اجتماعی غیرمتمرکز و متن‌باز.

کاربران: حدود ۱/۸ تا ۲/۵ میلیون در شبکه غیرمتمرکز (فدرال).

۱۰. Jodel (آلمان)

سرویس: شبکه اجتماعی ناشناس مبتنی بر موقعیت مکانی.

تعداد کاربران: در گذشته میلیون‌ها کاربر، به‌ویژه در میان دانشجویان در کشورهای اروپایی. آمار دقیق کاربران فعال ماهانه اخیر کمتر در دسترس است اما همچنان پایگاه کاربری خود را دارد.

همچنین باید گفت SoundCloud نیز در هسته خود پلتفرم محتوای موسیقی است اما به دلیل امکانات اجتماعی گسترده، در این دسته‌بندی قرار می‌گیرد که از ذکر آن خودداری کردیم.

بنابراین همان طور که دیده می‌شود، سرویس‌ها و سکوهای بزرگ اروپایی به‌خصوص در زمینه‌های خاص و برای محدوده‌هایی با گستره زبانی کوچکتری مانند زبان آلمانی، نه تنها کم نیستند بلکه بسیاری از آنها از همه پلت‌فرم‌های ایرانی نیز کاربران بیشتری دارند، عموما جهانی هستند و رقبایشان «مسدودسازی» نشده‌اند (غیر از تردز از متا که به خاطر وابستگی کاربرانش به کاربری‌شان در اینستاگرام، نقض قوانین حریم خصوصی حساب می‌شد.) همچنین این سرویس‌ها با رشد خود، سرمایه‌گذارانی از همه‌جای جهان را جذب می‌کنند و بسیاری از آنها با وجود دفاتر مختلف در بخش‌های زیادی از جهان، دیگر متعلق به یک محدوده جغرافیایی نیستند و نام آن کشور، تنها بخشی از تاریخ اولیه آن شرکت می‌شود، مانند تلگرام و وایبر و بدو.

همچنین سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی کلا تلگرام را نه در دسته‌بندی اروپایی قرار می‌دهد (که خاستگاه آن است) و نه در دسته‌بندی منطقه‌ای، ذکری از آن به میان می‌آورد (تلگرام در دوبی مستقر است). این نیز بخشی از گمراه‌کنندگی ادعای اوست.

بنابراین در مجموع فکت‌نامه به این ادعا حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی که «اتحادیه اروپا شبکه اجتماعی برند خودش را ندارد» نشان نادرست می‌دهد.