ادعای شاخ‌دار آقامیری درباره سطح غنی‌سازی برای استفاده از انرژی هسته‌ای

روز ۸ اردیبهشت ۱۳۸۴، سید محمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی، در برنامه‌ای تلویزیونی در پاسخ به این سوال که برای داشتن یک نیروگاه هسته‌ای، به چه میزان غنی‌سازی احتیاج داریم گفت (دقیقه ۳۷:۵۰): «۵/۱ درصد…» او در ادامه توضیح داد برای نیروگاه‌های آب‌سبک معمولی مانند بوشهر از ۳/۶ تا ۵/۱ درصد کافی است. اما نیروگاه‌های دیگری هم هستند که به ۲۰ درصد غنی‌سازی احتیاج دارند. او همچنین به درصدهای بالاتر غنی‌سازی برای نیروگاه‌های تحقیقاتی هم اشاره کرد. او در دقیقه ۳۸:۳۰ برنامه گفت:

[برای استفاده از انرژی هسته‌ای] باید شار (حجم) نوترون را بالا ببریم و برای بالا بردن حجم نوترون ما نیاز داریم غنای بالا داشته‌باشیم.

محمودرضا آقامیری عضو هیات علمی دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی است و عموم پژوهش‌های او در حوزه کاربردهای پزشکی هسته‌ای است.

برای اینکه در راکتور یک واکنش هسته‌ای پایدار شکل بگیرد، باید شار نوترون به حد کافی باشد. منظور این است که نوترون‌های پر انرژی در محیط از منابع نوترونی ساطع شود تا با برخورد به هسته اورانیوم، آنها را به حالت برانگیخته درآورد و با واپاشی آن، انرژی آزاد شود. نوترون ذره‌ای بدون بار در هسته اتم‌هاست.

اما این ادعا که تنها راه بالا بردن شار نوترون غنی‌سازی اورانیوم است، نادرست است. می‌توان به‌جای اورانیوم غنی‌شده، از آب سنگین در قلب راکتور استفاده کرد. در آب سنگین یا دوتریم، به‌جای هیدروژن، در H2O از دوتریوم استفاده می‌شود. دوتریوم مانند هیدروژن در هسته یک پروتون دارد یعنی شیمی آن مانند هیدروژن است. اما یک نوترون خنثی هم دارد که می‌توان از آن به عنوان منبع شار نوترونی استفاده کرد.

در حقیقت این فناوری در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ با سرمایه‌گذاری شرکت انرژی اتمی کانادا و همکاری کمیسیون تولید برق انتاریو و شرکت جنرال الکتریک کانادا توسعه پیدا کرده و اتفاقا فناوری مشهوری است و به نام CANDU شناخته می‌شود. بنابراین گفته آقامیری که برای استفاده از انرژی هسته‌ای حتما باید اورانیوم را غنی کرد (حداقل ۳ درصد) نادرست است.

اما نکته‌ای که باعث وایرال‌شدن این برنامه در اینترنت شده‌بود بخش دیگری از این برنامه (دقیقه ۳۴:۱۵) بود که در آن آقامیری بسته‌ای را از کیفش درآورد و از روی آن توضیحاتی را درباره مزیت‌های انرژی هسته‌ای عنوان کرد.

آن چیزی که در دست آقامیری است، یک کاتالوگ تبلیغاتی با یک قطعه ساختگی است اما برای معرفی راکتورهای بدون غنی‌سازی CANDU ساخته شده‌است. همین کاتالوگی که آقامیری در دست گرفته نشان می‌دهد داشتن راکتورهای هسته‌ای مدرن بدون ذره‌ای غنی‌سازی امکان‌پذیر است. این ویژگی به کانادا اجازه داده تا بدون وابستگی به زیرساخت‌های غنی‌سازی، برنامه‌ای مستقل و بومی در حوزه انرژی هسته‌ای توسعه دهد.

جستجوی معکوس تصویر، ما را به صفحه‌ای از وب‌سایت «انجمن حفظ میراث هسته‌ای کانادا» می‌برد که این کاتالوگ را معرفی کرده‌است. انجمن حفظ میراث هسته‌ای کانادا یک سازمان غیرانتفاعی با هدف حفاظت، مستندسازی و ترویج تاریخچه و دستاوردهای برنامه هسته‌ای کانادا است و موزه کوچکی هم در آنتاریو دارد و تعدادی اشیا تاریخی در آن نگه‌داری می‌شود.

پشت بسته‌ای که آقامیری در دست گرفته به وضوح نوشته «Natural Uranium Fuel» اما او با آنکه این اطلاعات جلویش قرار دارد و از بخش مقایسه انرژی آن با سایر سوخت‌ها هم استفاده کرده‌است، این اطلاعات را نادیده می گیرد و هیچ اسمی از راکتورهای بدون غنی‌سازی که کاتالوگش را در دست گرفته، نمی‌برد. هم‌اکنون تمام برق هسته‌ای کانادا با فناوری CANDU تولید می‌شود و دومین کارخانه تولید برق هسته‌ای جهان، بروس در انتاریو هشت راکتور CANDU با قدرت اسمی مجموعه ۶/۲ هزار مگاوات دارد. هند، پاکستان، آرژانتین، کره جنوبی، رومانی و چین مشتری CANDU هستند.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای محمود رضا آقامیری که کاتالوگ معرفی راکتور بدون غنی‌سازی را در دست گرفته و مدعی است «برای استفاده پایدار از انرژی هسته‌ای [تامین شار نوترونی] باید ۳ تا ۵ درصد غنی‌سازی کرد» نشان شاخ‌دار می‌دهد.