ادعای نادرست رونمایی از قرص هسته‌ای در برنامه زنده تلویزیونی

روز ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ در مطبوعات و رسانه‌ها ادعا شد «دانشمند هسته‌ای در برنامه زنده تلویزیونی، قرص اورانیوم هسته‌ای رونمایی کرد» (نمونه۱، نمونه۲). همراه این خبر ویدیویی بود که نشان می‌داد کارشناس برنامه شبکه سه تلویزیون، بسته‌ای را از کیفش درآورده و می‌گوید:

امروز یک قرص آوردم … این یک قرص سوخت هسته‌ای است، این نوشته پشتش یک [قرص] سوخت اورانیوم طبیعی است. این مال ما نیست. ایران هم این را تولید نکرده است. نوشته اتمیک انرژی آو کانادا. این قرص، معادل ۸۰۷ کیلوگرم زغال سنگ، معادل ۶۷۷ لیتر نفت و معادل ۴۷۶ مترمکعب گاز است.

این ویدیو، بخشی از برنامه تلویزیونی «به اضافه یک» است که روز ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴، از شبکه سوم تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، پخش شد. کارشناس این برنامه، سید محمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی بود. آقامیری عضو هیات علمی دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی است و عموم پژوهش‌های او در حوزه کاربردهای پزشکی هسته‌ای است. محمدامین آقامیری، دبیر شورای عالی فضای مجازی، فرزند اوست.

آقامیری در بخشی از صحبت‌هایش در این برنامه (از دقیقه ۲۸ به بعد) در حال صحبت درباره فواید و استفاده‌های انرژی هسته‌ای است. در دقیقه ۳۴:۱۵ این بریده از صحبت‌هایی که در اینترنت وایرال شده را می‌شنویم.

لوگوی مشاهده شده در پایین سمت راست، نشان دولت کانادا است. سمت چپ لوگو شرکت انرژی اتمی کانادا (AECL) است که یک شرکت دولتی است که در سال ۱۹۵۲ تأسیس شد و مسئول توسعه و پیشبرد فناوری هسته‌ای غیرنظامی در کانادا است. در بالا سمت چپ هم قرص کوچکی به اندازه یک بند انگشت و به رنگ سیاه دیده می‌شود.

جستجوی معکوس تصویر، ما را به صفحه‌ای از وب‌سایت «انجمن حفظ میراث هسته‌ای کانادا» می‌برد که نمونه‌ای از این کاتالوگ را در گنجینه‌اش نگهداری می‌کند. انجمن حفظ میراث هسته‌ای کانادا یک سازمان غیرانتفاعی با هدف حفاظت، مستندسازی و ترویج تاریخچه و دستاوردهای برنامه هسته‌ای کانادا است و موزه کوچکی هم در انتاریو دارد و تعدادی اشیا تاریخی در آن نگه‌داری می‌شود.

یکی از این اشیا تاریخی، کاتالوگی است که AECL برای معرفی راکتور‌های CANDU در سال ۱۹۸۵ (معادل ۱۳۶۳) منتشر کرده‌است. همان طور که در وب‌سایت این موزه دیده می‌شود، این قرص «ساختگی» (Dummy) است و واقعی نیست و هدف این کاتالوگ هم مقایسه انرژی تولید‌شده از سوختی به سایز نمونه ساختگی با انرژی تولیدشده از معادل وزنی و حجمی سوخت‌های دیگر است که آقامیری به درستی توضیح داد.

در این صفحه نوشته شده:

یک بروشور تولید شده AECL که یک قرص سوخت CANDU معمولی را نشان می‌دهد. قرص‌های اکسید اورانیوم معمولاً قطری کمتر از ۱ سانتی‌متر و طولی بین ۱ تا ۱/۵ سانتی‌متر دارند که به طراحی سوخت خاص بستگی دارد. این بروشور نشان می‌دهد که یک قرص در یک راکتور CANDU می‌تواند انرژی معادل انرژی تولید شده با سوزاندن ۸۰۷ کیلوگرم زغال سنگ یا ۶۷۷ لیتر نفت تولید کند. ابعاد این بروشور ۱۵ سانتی‌متر در ۱۷/۵ سانتی‌متر است.

تعدادی از این قرص‌های استوانه‌ای (بسته به طراحی راکتور) عمودی پشت‌سرهم قرار گرفته و با غلافی (معمولا از جنس فلز زیرکونیوم) پوشانده شده و به عنوان میله‌های سوخت چند متری، درون قلب رآکتور می‌رود. راکتور CANDU اختصار واژه Canada Deuterium Uranium (دوتریومِ اورانیومِ کانادا) یکی از نوآوری‌های این کشور در ساخت نیروگاه هسته‌ای بدون غنی‌سازی است.

بنابراین فکت‌نامه به ادعای رسانه‌ها با تیتر «رونمایی از قرص اورانیوم هسته‌ای در برنامه زنده تلویزیونی» نشان نادرست می‌دهد.