آمارهای مبهم و نامشخص درباره سقط جنین در ایران

مهمان یک برنامه مناسبتی شبکه دو صدا و سیما که روز ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ پخش شده، گفته است:

«سالانه نزدیک به ۵۰۰ هزار بچه و جنین به قتل می‌رسند، توی هشت سال دفاع مقدس، در زمان جنگ نزدیک ۲۵۰ هزار شهید داشتیم، یعنی در هر سال به اندازه دو شهید دفاع مقدس بچه در ایران سقط می‌شود و صدایی از کسی در نمی‌آید.»

مهمان برنامه «علی فلاح» و همسرش «خانم موسایی» که پس از شرکت در دوره‌های مهدویت موسسه مصاف (به مدیریت علی‌اکبر رائفی‌پور) متوجه مشکلی به اسم «کشتن جنین‌ها» می‌شوند، تصمیم می‌گیرند به عنوان کنشگر وقت خود را صرف مقابله با سقط جنین کنند. آقای فلاح عدد سالی ۵۰۰هزار جنین را چندبار دیگر هم تکرار می‌کند.

اولین بار نیست چنین ادعای در فضای عمومی و رسانه‌های ایران مطرح می‌شود. به عنوان نمونه سودابه کاظمی، رئیس انجمن متخصصان زنان و زایمان، اوایل دی ماه امسال آمار مشابهی ارائه کرده بود.

یا در یک نمونه دیگر، امیرحسین بانکی‌پور، نماینده مجلس و رئیس کمیسیون مشترک جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، در آبان ماه گفته بود: «هر سال ۵۰۰ هزار مورد سقط جنین در این کشور صورت می‌گیرد که ۲۰ برابر بیشتر از آمار مرگ و میر کودکان و جوانان در تصادفات جاده‌ای است.»

این البته تنها عددی نیست که به عنوان برآورد ارائه شده است. به عنوان نمونه چند هفته زودتر در یک برنامه صدا و سیما گفته شده بود که سالانه ۸۰۰ هزار جنین در ایران سقط می‌شوند که ۵۰۰ هزار مورد آن عمدی است.

جست‌وجو در آرشیو اخبار رسانه‌ها نشان می‌دهد اعداد و ارقام متنوعی از ۳۰۰هزار تا بیش از یک میلیون سقط در سال به عنوان آمار ارائه شده است که در گذشته فکت‌نامه صحت برخی از آنها را بررسی کرده است.

به طور مشخص اسماعیل اکبری، مشاور وقت وزیر بهداشت، اوایل سال ۱۴۰۰ به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «سالانه بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار سقط در کشور داریم». این ادعا به دلیل اختلاف بسیار زیاد با سایر برآوردها و نداشتن پایه و اساس معتبر در آن زمان از فکت‌نامه نشان شاخ‌دار گرفت.

آمار سقط جنین در ایران چقدر است؟

آمار دقیق یا برآورد معتبری درباره سقط جنین در ایران در دست نیست. تنها آمار قطعی گزارش‌های پزشکی قانونی است که طبق آخرین آمار درج شده در گزارش وضعیت فرهنگی و اجتماعی ایران در تابستان ۱۴۰۲، در سال گذشته پزشکی قانونی برای ۸۹۰۸ مورد مجوز سقط قانونی صادر کرده است، اما در آمارهای رسمی اشاره‌ای به موارد غیررسمی نشده است.

مبنای برآورد ۵۰۰ هزار سقط جنین چیست؟

پاسخ این سوال مشخص نیست. نه تنها این عدد بلکه سایر و اعداد و ارقام هم معلوم نیست بر چه اساس و مبنای محاسبه شده‌اند. آیا آمارگیری انجام شده؟ آیا بر اساس یک نرخ ثابت به نسبت جمعیت محاسبه شده؟ یا اینکه روش دیگری برای رسیدن به این اعداد استفاده شده؟ که پاسخ هیچ کدام از این سوال‌ها مشخص نیست.

۵۰۰ هزار سقط جنین در سال یعنی چقدر؟

این عدد، بسیار رقم بزرگی است، اگر آن را به نسبت کل آمار زادوولد بسنجیم معادل حدود ۵۰ درصد کل آمار تولد در ایران است. طبق آمار ثبت احوال تعداد کل ولادت‌های ثبت شده در سال گذشته یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۶۴ کودک بوده است. به عبارتی اگر بپذیریم سالانه در ایران ۵۰۰ هزار سقط جنین عمدی رخ می‌دهد، به این معنی است که به ازای هر دو کودکی که در ایران به دنیا می‌آیند، یک جنین به صورت عمدی سقط می‌شود.

اما اگر بپذیریم که برآوردهای ارائه شده معتبرند و سالانه ۵۰۰ هزار سقط عمدی، ۳۰۰ هزار سقط غیرعمدی و طبیعی در ایران اتفاق می‌افتد، در این صورت نرخ سقط جنین در ایران ۴۴ درصد کل باروری‌ها محاسبه می‌شود، این در حالی است که بر اساس برآوردهای جهانی متوسط نرخ سقط جنین (سقط طبیعی و عمدی) در دنیا ۲۹ درصد است. به عبارتی نرخ سقط جنین در ایران یک و نیم برابر متوسط جهانی است.

در یک برنامه تلویزیونی در ایران گفته شده سالانه ۵۰۰ هزار سقط جنین عمدی در ایران رخ می‌دهد. اولین بار نیست که در رسانه‌ها و فضای عمومی در ایران اعداد و ارقام متفاوتی، از ۳۰۰ هزار تا بیش از یک میلیون سقط ارائه می‌شود. چند هفته زودتر در یک برنامه تلویزیونی دیگر از ۸۰۰ هزار سقط صحبت شده که ۵۰۰ هزار مورد آن عمدی و ۳۰۰ هزار مورد طبیعی و غیرعمدی بوده‌اند.

مبنای محاسبه این اعداد و ارقام مشخص نیست و معلوم نیست هر کدام از این اعداد به چه روشی تخمین زده شده‌اند. هیچ گزارش یا آمار و برآورد رسمی در ایران درباره سقط به صورت عمومی منتشر نشده که بتوان با استناد به آن آمارها را سنجید، اما آنچه مسلم این آمار به نسبت آمار بارداری و زادوولد در ایران بسیار بزرگ به نظر می‌رسند.

۵۰۰ هزار سقط جنین عمدی معادل نیمی از کل آمار تولد است، اگر صحت این آمار را بپذیریم به این معنی است که به ازای هر دو کودک متولد شده، یک جنین به صورت عمدی سقط شده.

حتی اگر آمار و برآوردهای ۳۰۰ هزار سقط طبیعی و غیرعمدی را هم درست فرض کنیم و به این آمار اضافه کنیم در این صورت نرخ کلی سقط (شامل عمدی و غیرعمدی) در ایران به حدود ۴۴ درصد کل بارداری‌ها می‌رسد و که دو برابر برآوردهای جهانی است.

با این اوصاف فکت‌نامه ضمن تاکید بر بزرگی ابهام‌برانگیز آمار ارائه شده در صدا و سیما و رسانه‌ها به این ادعا که «سالانه ۵۰۰ هزار سقط جنین عمدی در ایران اتفاق می‌افتد» نشان «غیر قابل اثبات» می‌دهد.