تکرار چندباره ادعای نادرست درباره ضریب هوشی ایرانیان

این روزها ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که بارها دیده شده است و در آن، فردی با استناد به رتبه‌بندی یک سایت، می‌گوید رتبه ضریب هوشی (آی‌کیو) ایرانیان در جهان، چهارم است. این ویدئو با اشاره به رتبه‌بندی سایتی به نام International IQ Registry به ترتیب از پایین به بالا، رتبه کشورها را نشان می‌دهد تا به نام ایران در رتبه چهارم می‌رسد.

ما پیشتر نیز در فکت‌نامه، ادعاهای مشابهی را بررسی کرده بودیم.

یک بار در سال ۱۳۹۹ که یک نماینده مجلس در ایران گفته بود رتبه ایران ۸۶ است و یک بار دیگر هم که رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۰ اعلام کرده بود «استعداد ذهنی ایرانیان از متوسط جهان بالاتر است.» ضمن اینکه در تیر ماه امسال (۱۴۰۳) نیز به این ادعای شبکه‌های اجتماعی که رتبه ایران سوم است نشان نادرست دادیم.

استناد ویدئو به چه سایتی است؟

نام وبسایتی که در این ویدئوی اینستاگرامی به آن استناد می‌شود، International IQ Registry است. این سایت یکی از ده‌ها وبسایتی است که یک پرسشنامه آنلاین در آن قرار دارد و افراد می‌توانند از کشورهای مختلف، این پرسشنامه‌ها را پر کنند و در نهایت، بر اساس نتایج، این رتبه‌بندی به‌روز می‌شود. سایت‌های دیگری مثل IQ Test International هم وجود دارد که نتایج رتبه‌بندی آنها به کلی متفاوت است. مثلا در این سایت، ایران در بین ۲۰ کشور نیز قرار ندارد.

خلاصه اینکه این سایت‌ها هر کدام بر اساس مراجعه کاربران، پرسشنامه‌ای را در اختیار آنها قرار می‌دهند و نتیجه، بیش از آنکه محصول یک پژوهش پیمایشی در سراسر جهان باشد، بیشتر شبیه به یک سرگرمی است. به همین دلیل است که رتبه کشورها در هر سایتی با سایت دیگر متفاوت است.

آیا تست ضریب هوشی معتبر است؟

جدا از بی‌اعتبار بودن روش رتبه‌بندی این سایت‌ها، ما پیشتر به چند نکته درباره تست آی‌کیو (ضریب هوشی) اشاره کرده‌ایم.

باید توجه کرد که تست آی‌کیو برای یک فرد بی‌ارزش نیست؛ هر چند گاهی در تحلیل نتایج آن اغراق می‌شود. با این حال به‌کاربردن آن برای یک ملت دقیق و صحت و اعتبار لازم را ندارد. ضمن اینکه یافته‌های جدید، ایرادهایی جدی به اعتبار آزمایش‌های بهره هوشی وارد می‌کند.

فکت‌نامه نیز برای چندمین بار به این ادعاها درباره رتبه بهره هوشی ایرانیان که بر اساس رتبه‌بندی وبسایت‌های تجاری و سرگرمی اعلام می‌شود، نشان «نادرست» می‌دهد.