افسانه منابع عظیم لیتیوم در ایران

حسین الله‌کرم، رئیس شورای هماهنگی حزب‌الله و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، در مناظره‌ای با صادق زیباکلام در رسانه دیدارنیوز گفت که ایلان ماسک برای لیتیوم می‌خواهد با ایران مذاکره کند چون آنها نیاز دارند. در این مناظره که با عنوان «بررسی بازگشت ترامپ، واکاوی بایسته‌های استراتژیک تهران» در روز چهارشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۳ برگزار شده، الله‌کرم تاکید کرد که وزارت امور خارجه گفته که مذاکره‌ای نبوده اما اگر هم بود، به این دلیل بوده که «ایران از مقام چهارم لیتیوم دنیا به مقام اول رسیده است».

ادعای اینکه ایران «با کشف معدن جدید لیتیوم از چهارمین کشور به اولین کشور جهان با بیشترین معدن لیتیوم در جهان تبدیل شد»، چند روزی است که در شبکه‌های اجتماعی مختلف دست به دست می‌شود. (لینک۱، لینک۲)

گزارش‌ها درباره میزان ذخایر لیتیوم ایران

گزارش‌ها و برآوردهای مختلفی از سهم کشورها از ذخایر لیتیوم منتشر شده است اما ایران در هیچ کدام از این گزارش‌ها، در رتبه‌های بالا قرار ندارد؛ ادعاهای رتبه اول و چهارم، ادعاهایی نادرست و بی‌اساس است.

از سویی دیگر ما در رسانه‌های خبری و اظهارات مقامات در ایران نیز خبر، گزارش یا نشانه‌ای پیدا نکردیم که نشان دهد معدن جدید یا منابع جدید لیتیوم در ایران پیدا شده باشد.

سابقه یک خبر قدیمی و بازتاب نادرست آن در رسانه‌ها

آخرین خبری در مورد کشف یک معدن جدید لیتیوم در ایران، اوایل اسفند سال ۱۴۰۱ منتشر شده بود. خبری که در زمان خود، هرچند خبر مهمی بود، اما به صورت نادرستی بازتاب پیدا کرد و ما در همان زمان آن را درستی‌سنجی کردیم.

در آن زمان ابراهیم‌علی مولابیگی، مدیرکل دفتر امور اکتشاف وزارت صمت از کشف نخستین ذخیره لیتیوم در کشور در همدان خبر داد و مقدار این ذخیره لیتیوم در دشت قهاوند استان همدان را «۸/۵ میلیون تن کانسنگ لیتیوم» اعلام کرد. اما ایرنا با اشتباه در ذکر خبر، این عدد را «۸/۵ میلیون تن لیتیوم» ذکر کرد و اعلام کرد که ایران دارنده چهارمین ذخایر لیتیوم جهان شده است.

این رتبه و این برداشت از خبر وزارت صمت به وضوح اشتباه بود، چراکه ۸/۵ میلیون تن اعلامی وزن کانسنگ لیتیوم بود و از هر تن کانسنگ (سنگ‌معدن) لیتیوم، تنها یک تا سه درصد لیتیوم خالص به‌دست می‌آید.

ایران به نسبت سایر کشورهای دنیا چه قدر لیتیوم دارد؟

مروری بر گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های ایران نشان می‌دهد کارشناسان، کل ذخایر لیتیوم کشف شده ایران را حدود ۵۰۰ یا ۶۰۰ تن تخمین می‌زنند. (لینک۱، لینک۲)

به گزارش مرکز ملی اطلاعات مواد معدنی ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ ذخایر لیتیوم در جهان به شرح زیر هستند:

مجموع ذخایر لیتیوم تخمین زده شده جهانی حدود ۱۰۵ میلیون تن است:

• بولیوی: ۲۳ میلیون تن
• آرژانتین: ۲۲ میلیون تن
• ایالات متحده: ۱۴ میلیون تن
• شیلی: ۱۱ میلیون تن
• استرالیا: ۸.۷ میلیون تن
• چین: ۶.۸ میلیون تن
• آلمان: ۳.۸ میلیون تن
• کانادا: ۳ میلیون تن
• کنگو : ۳ میلیون تن
• مکزیک: ۱.۷ میلیون تن
• چک: ۱.۳ میلیون تن
• صربستان: ۱.۲ میلیون تن
• پرو: ۱ میلیون تن
• روسیه: ۱ میلیون تن
• مالی: ۸۹۰ هزار تن
• برزیل: ۸۰۰ هزار تن
• زیمبابوه: ۶۹۰ هزار تن
• اسپانیا: ۳۲۰ هزار تن
• پرتغال: ۲۷۰ هزار تن
• نامیبیا: ۲۳۰ هزار تن
• غنا: ۲۰۰ هزار تن
• فنلاند: ۶۸ هزار تن
• اتریش: ۶۰ هزار تن
• قزاقستان: ۵۰ هزار تن

این آمار نشان‌دهنده توزیع گسترده منابع لیتیوم در کشورهای مختلف است که بولیوی، آرژانتین، و شیلی بیشترین سهم را دارند.

آمار منتشر شده در منابع دیگر مانند World Population Review نیز بر این ارقام صحه می‌گذارد.

از این رو به وضوح پیداست که اگر برآورد درباره ۵۰۰ یا ۶۰۰ تن ذخایر لیتیوم را بپذیریم، ایران در میان کشورهای دارای ذخایر غنی اين فلز ارزشمند، جایگاه ویژه‌ای ندارد.

بازار لیتیوم، سبک‌ترین عنصر فلزی، مخصوصا به‌خاطر کاربرد آن در خودروهای برقی، بسیار پر رونق شده و از آنجایی که ایلان ماسک مالک شرکت خودروسازی تسلا است، الله‌کرم مذاکره ادعاشده او با ایران را به لیتیوم مربوط دانسته است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعای حسین الله‌کرم که ایران از مقام چهارم لیتیوم دنیا به مقام اول رسیده و ایلان ماسک برای لیتیوم می‌خواهد با ایران مذاکره کند، نشان شاخ‌دار می‌دهد.