آمار و ادعاهای بی‌اساس یک خبرنگار درباره دانش‌آموزان افغانستانی در ایران

هادی کسایی‌زاده، خبرنگار و یکی از مخالفان فعال مهاجران افغانستانی در ایران در، میزگرد دیدار نیوز گفته است: «یک میلیون دانش‌اموز افغانستانی به طور رایگان در مدارس ایران تحصیل می‌کنند. »

آقای کسایی‌زاده در صحبت‌های خود «دستور رهبر جمهوری اسلامی برای ثبت نام دانش‌اموزان افغان» را یک دروغ بزرگ نامید که به گفته او «دولت و حکومت» برای فشار بر آموزش و پرورش برای ثبت نام رایگان یک میلیون دانش‌آموز دانش‌اموز افغانستانی درست کرده‌اند. 

«دولت و حکومت یک دروغ بزرگ را افشا کرده و آن اینکه رهبر انقلاب گفته دانش‌اموزان افغان رایگان تحصیل کنند. کو؟ چرا توی سایت رهبر نیست؟ افغان را شما سرچ کن، توی هیچ‌کدام از سخنرانی‌های رهبر چنین چیزی نیست و این دروغی است که خبرگزاری‌های حکومتی منتشر کردند. و این آتش زا به جان همه انداخت که یک میلیون دانش‌اموزان افغان را رایگان ثبت نام کند. »

حسام سلامت، جامعه‌شناس و طرف مقابل کسایی‌زاده، صحت این ادعا را زیر سوال برد و مدعی شد آموزش و پرورش برای ثبت‌نام دانش‌آموزان شهریه دریافت می‌کند. 

آیا دستور رهبر جمهوری اسلامی برای ثبت نام اتباع افغانستانی در مدارس صحت دارد؟

خبرگزاری تسنیم در گزارشی به تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۴ گزارشی در این باره منتشر کرد و نوشت که علی خامنه‌ای چند سال پیش دستور داده «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.»

در متن گزارش تسنیم این متن در داخل گیومه و با رنگ قرمز مشخص شده است. پیش از این نیز ، در سال‌های قبل خبر دستور علی خامنه‌ای در رسانه‌ها منتشر شده است. به عنوان نمونه در آذر ۹۳ رسانه‌ها در گزارش دیدار مقامات دولت افغانستان با مسئولان آموزش و پرورش ایران به نقل از مقام‌های ایرانی به دستور رهبر جمهوری اسلامی اشاره کرده بودند. 

آیا یک میلیون دانش‌اموز افغانستانی در ایران مدرسه می‌روند؟ 

گزارش آماری از تعداد دانش‌آموزان اتباع خارجی در ایران در دست نیست، اما در هیچ منبع یا برآورد آماری معتبری صحبت از «یک میلیون نفر» نشده است. 

اگر مبنا را گفته‌های مقام‌های رسمی قرار دهیم، صحبت از حضور ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار دانش‌آموز غیرایرانی در مدارس ایران است. علیرضا کاظمی، وزیر فعلی آموزش و پرورش روز اول مهر ۱۴۰۳ و در حاشیه مراسم آغاز سال تحصیلی جاری به خبرنگاران گفته بود «تعداد دانش‌آموزان اتباع خارجی در کل کشور نزدیک ۶۰۰ هزار دانش‌اموز است.»

سال گذشته نیز رضا مراد صحرایی، وزیر پیشین آموزش و پرورش نیز پارسال در مراسم آغاز سال تحصیلی گذشته (۱۴۰۳-۱۴۰۲) گفته بود: «۶۰۰‌ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی در مدارس ایران تحصیل می‌کنند.»

با این حال بعضی منابع خبری از حضور ۷۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی هم صحبت کرده‌اند. به عنوان نمونه شفقنا افغانستان در گزارشی به تاریخ ۷ شهریور ۱۴۰۳ از قول وزیر آموزش و پرورش نوشته بود ۷۰۰ هزار دانش‌اموز افغانستانی در ایران مشغول تحصیلند. یا دو سال پیش، در دی ماه ۱۴۰۱ معاون سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور نیز از حضور «۷۰۰ هزار دانش‌اموز تبعه خارجی» در ایران خبر داده بود. 

فکت‌نامه بدون دسترسی به گزارش آماری تفکیکی نمی‌تواند دقت و درستی آمار مقام‌های رسمی را تایید کند، اما می‌تواند با اطمینان گفت عدد «یک میلیون» بی‌اساس است و حتی مستند به چنین آمار تقریبی هم نیست. 

آیا دانش‌آموز افغانستانی در ایران رایگان به مدرسه می‌روند؟ 

رسانه‌های ایران سال گذشته گزارش داده‌اند که بر اساس بخش‌نامه آموزش و پرورش در سال گذشته اتباع افغانستانی برای ثبت نام در مدارس باید بین ۶۰۰ هزار تا یک میلیون تومان شهریه پرداخت کنند. این رقم البته به نسبت مبلغی که دولت جمهوری اسلامی به ازای هر دانش‌آموز هزینه می‌کند ناچیز به نظر می‌رسد. 

بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۲، کل اعتبارات در نظر گرفته شده برای ردیف‌های مرتبط با آموزش و پرورش در سال گذشته ۲۰۹ هزار میلیارد تومان بوده است. اگر این رقم را به جمعیت تقریبا ۱۷ میلیون نفری دانش‌اموزان تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که دولت جمهوری اسلامی به ازای هر دانش‌اموز حدود ۱۲ میلیون تومان هزینه می‌کند که البته بخشی از آن صرف امور کلی مانند تامین فضای آموزشی یا امور جانبی می‌شود که با جمعیت دانش‌اموزان ارتباطی ندارد، اما با فرض حذف این موارد هم باز میزان سرانه هزینه دانش‌آموزان بیشتر از مبلیغی است که آموزش و پرورش برای ثبت نام اتباع خارجی دریافت می‌کند.

هادی کسایی‌زاده، خبرنگار و از مخالفان فعال مهاجران افغانستانی در ایران می‌گوید «یک میلیون دانش‌اموز افغانستانی به طور رایگان در مدارس ایران تحصیل می‌کنند.»

او همچنین مدعی است «دستور رهبر جمهوری اسلامی برای ثبت نام دانش‌اموزان افغان» دروغ عوامل «دولت و حکومت» برای فشار برای ثبت نام رایگان یک میلیون دانش‌آموز دانش‌اموز افغانستانی در ایران است. 

اولا، در سایت‌های رسمی رهبر جمهوری اسلامی این دستور منتشر نشده، ولی متن دستور از سال ۱۳۹۳ تا کنون بارها در رسانه‌های رسمی و به نقل از مقام‌های دولتی نقل و منتشر شده و تاکنون کسی از دفتر رهبر یا جای دیگری اعتبار آن را زیر سوال نبرده است.

دوم، مشخص نیست مبنای عدد «یک میلیون» چیست ؟ تاکنون هیچ مرجعی چنین آمار یا براوردی ارائه نکرده است. مقام‌های آموزش و پرورش نیز در مصاحبه‌های خود از ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار دانش‌اموز صحبت می‌کنند. 

سوم، ثبت‌نام دانش‌اموزان اتباع خارجی در مدارس ایران رایگان نیست، اما به این معنی نیست که اتباع خارجی هزینه‌ تحصیل را خودشان پرداخت می‌کنند. بر اساس بخش‌نامه‌‌های آموزش و پرورش سال گذشته برای ثبت نام هر دانش‌‌آموز بین ۶۰۰ هزار تا یک میلیون تومان شهریه دریافت می‌کنند. این رقم البته در مقابل سرانه بودجه آموزش و پرورش به ازای هر دانش‌اموز ناچیز به نظر می‌رسد. اگر ردیف‌های بودجه اصلی آموزش و پرورش را در سال گذشته به جمعیت دانش‌آموزان تقسیم کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که دولت به ازای هر دانش‌اموز دست‌کم ۱۲ میلیون تومان بودجه به آموزش و پرورش پرداخت می‌کند. 

با این اوصاف فکت‌نامه ضمن رد ادعای هادی کسایی‌زاده، به این گزاره که «یک میلیون دانش‌اموز افغانستانی به طور رایگان در مدارس ایران تحصیل می‌کنند» نشان نادرست می‌دهد.