مجموعه ویدیوها و خبرهای نادرست درباره حمله ۲۶ فروردین به اسرائیل؛ عملیات وعده صادق

سپاه پاسداران در دقایق اولیه بامداد ۲۶ فروردین ۱۴۰۳ (به وقت ایران)، اعلام کرد تعدادی پهپاد و موشک را به سمت اسرائیل شلیک کرده است؛ عملیاتی که در ادبیات مقامات جمهوری اسلامی ایران با نام «وعده صادق»‌ شناخته می‌شود.

دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرد در مجموع حدود ۳۵۰ راکت از ایران، عراق، لبنان و یمن به سمت اسرائیل پرتاب شده است.

اسرائیل می‌گوید در این عملیات از ۱۷۰ پهپاد، ۳۰ موشک کروز و ۱۲۰ موشک بالستیک استفاده شده است. البته این اظهارات مربوط به ساعت‌هایی پس از حمله است و ممکن است به مرور و بعد از بررسی‌های بیشتر، تغییراتی در این اعداد اعلام‌شده به وجود آید.

این حمله‌ها پس از حملات هوایی ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ به ساختمان کنسولگری ایران در شهر دمشق انجام شد. در آن حمله گروهی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران از جمله سرتیپ محمدرضا زاهدی از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران، کشته شدند.

ایران می‌گوید اسرائیل این حمله‌ها را انجام داده اما اسرائیل بدون تکذیب با تایید این ادعا می‌گوید ساختمانی که به آن حمله شده، ساختمانی نظامی مربوط به سپاه قدس بوده است.

سه ویدیوی نادرست در رسانه‌های فارسی‌زبان

در زمان نوشته‌شدن گزارش حمله ۲۶ فروردین به اسرائیل، هنوز فرصت کافی برای بررسی و مطالعه مجموعه ادعاها و بررسی روندهای دیس‌اینفورمیشن در جریان حمله به اسرائیل به وجود نیامده است اما می‌توان به انتشار سه نمونه از ویدیوهای قدیمی اشاره کرد که هم در رسانه‌های رسمی چون صداوسیما و سایت‌های خبری و هم در میان برخی از هواداران جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده داشته است؛ ویدیوهایی مربوط به آتش‌سوزی، انفجار و شلوغی جمعیت که ربطی به این روزها و اسرائیل نداشته اما به عنوان نتایج حمله به اسرائیل عنوان شده است.

فکت‌نامه پیشتر در جریان حمله ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران به پایگاه نظامی عین‌الاسد در عراق، بخشی از جریان فیک‌نیوز جمهوری اسلامی را فکت‌چک کرده بود.

۱- آتش‌سوزی شیلی

یکی از ویدیوهایی که به صورت گسترده در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، ویدیوی یک آتش‌سوزی گسترده در شب است.

صداوسیما، حساب X روزنامه ایران و خبرگزاری تسنیم و بسیاری از کاربران در X ، ویدیوی یک آتش‌سوزی را با عنوان «تصاویر حمله به اسرائیل» منتشر کردند.

مثلا صداوسیما این ویدیو را با زیرنویس «ناکامی سپر ضد موشکی صهیونیست‌ها در مقابله با موشک‌های ایرانی» منتشر کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد این ویدیوی قدیمی، مربوط به آتش‌سوزی در شیلی است و ارتباطی با اسرائیل و این روزها ندارد.

فکت‌چکرهای ونزوئلایی در حساب Cazadores de Fake News با انتشار ویدیوی اصلی، توضیح داده‌اند آنچه از تلویزیون رسمی ایران به عنوان حمله به اسرائیل منتشر شده، ویدیویی است که از ماه فوریه ۲۰۲۴ در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و مربوط به آتش‌سوزی در منطقه Achupallas در غرب کشور شیلی است.

گزارش‌هایی از این آتش‌سوزی در رسانه‌هایی چون گاردین وجود دارد.

۲- آتش‌سوزی کشتی‌های روسی

ویدیویی که حساب کاربری روزنامه جام جم با عنوان «اصابت‌های سنگین موشک‌ها و ناتوانی پدافند رژیم کودک‌کش» منتشر کرده نیز، یک ویدیوی قدیمی و مربوط به جنگ روسیه و اوکراین است.

ویدیو اصابت موشک‌های اوکراینی را به کشتی‌های روسی در بندر سواستوپول (جنوب اوکراین) در تاریخ ۴ فروردین ۱۴۰۳ نشان می‌دهد.

۳- تجمع طرفداران خواننده بریتانیایی در آرژانتین

ویدیوی دیگری که میلیون‌ها بار در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی‌زبان دیده شده و بازتاب گسترده‌ای نیز در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی داشت، مربوط به تجمع و دویدن گروه زیادی از مردم در یک خیابان در ساعات تاریکی است.

این ویدیو با عنوان‌های مختلفی از جمله «فرار دسته‌جمعی شهرک‌نشینان صهیونیست در جنوب فلسطین اشغالی» در شبکه‌های اجتماعی به نقل از نور نیوز منتشر شده است.

ویدیو اما مربوط به بوینس آیرس کشور آرژانتین است و طرفداران لویی تاملینسون، خواننده بریتانیایی را در نزدیکی هتل Four Season این شهر در آوریل ۲۰۲۴ نشان می‌دهد.

دیگر ویدیوها در رسانه‌های غیرفارسی‌زبان

به جز این سه ویدیو، سایت‌های فکت‌چکینگ غیرفارسی‌زبان نیز ویدیوهایی را که مربوط به وقایع دیگری بوده‌اند اما در شبکه‌های اجتماعی به عنوان ویدیوهای حمله به اسرائیل منتشر شده‌اند، بررسی کرده‌اند.

مثلا سایت درستی‌سنجی فول‌فکت در بریتانیا، ویدیویی را که با عنوان حمله موشکی ایران منتشر شده، بررسی کرده و نشان داده است که این ویدئو ارتباطی با این حمله ندارد؛ ویدئویی که نخستین بار سال ۲۰۲۱ منتشر شده و در آن با استفاده از جلوه‌های ویژه CGI، صحنه پرتاب موشک بازسازی شده است.

ویدیوی دیگری نیز با عنوان حمله موشکی ایران به اسرائیل منتشر شده که در آن، شلیک‌های پیاپی یک موشک‌انداز در شب به تصویر کشیده شده است. این ویدئو نیز قدیمی است و نشانه‌هایی از انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی در سال ۲۰۲۰ دیده می‌شود و ارتباطی به این روزها ندارد.

در نمونه‌ای دیگر، حساب کاربری Globe Eye News با انتشار عکسی که در آن خودروهای نظامی در حال انتقال موشک‌ها هستند، ادعا کرده که کامیون‌های نظامی ایران از مرز عراق وارد سوریه شده‌اند و انواع سلاح‌ها را خود حمل می‌کنند.

بخش درستی‌سنجی سایت AFP نسخه اصلی عکس را که مربوط به سال ۲۰۱۹ بوده در سایت خود نمایش داده و توضیح می‌دهد که این عکس، ارتباطی به این روزها ندارد و در تهران گرفته شده است.

سایت فکت‌چکینگ The Quint نیز ادعایی را که در برخی حساب‌های کاربری پربیننده غیرفارسی مبنی بر حمله موشک‌های ایرانی به ناو یو اس اس لیبرتی بررسی کرده است؛ ادعایی بی‌اساس که با عکسی دستکاری‌شده منتشر شده است.

استناد به توییت قدیمی هاآرتص

کانال تلگرامی بیسیمچی‌مدیا روز ۲۷ فروردین یعنی پس از حمله ایران به اسرائیل در پستی نوشت:

«هاآرتص رسانه صهیونیستی: ما شکست خوردیم، حقیقت را باید گفت»

این کانال به همراه این نوشته، اسکرین‌شاتی از یک توییت روزنامه هاآرتص را منتشر کرده که در آن به این موضوع اشاره شده است.

نگاهی به آرشیو هاآرتص نشان می‌دهد این مطلب در ستون Opinion این روزنامه و در تاریخ ۲۳ فروردین یعنی چند روز پیش از حمله نوشته شده است.

بیسیمچی مدیا بدون اشاره به تاریخ این پست، آن را منتشر کرده و این امکان وجود دارد که مخاطبان تصور کنند این اظهارنظر روزنامه، مربوط به بعد از حمله ایران به اسرائیل باشد. در حالی که این ستون، نظر نویسنده روزنامه درباره جنگ اسرائیل در غزه است.

ویدیو بقایای حمله موشکی سپاه به فرودگاه نظامی اسرائیل

ویدیویی منتشر شده که مدعیست بقایای حمله موشکی سپاه به اسرائیل است. این ویدیو بریده‌های چند تصویر و ویدئو مختلف است و پیداست از چند منبع متفاوت جمع‌آوری و در هم ترکیب شده‌است. بعضی از تکه‌های این ویدیو، تکرار بخش دیگر اما به صورت قرینه آینه‌ای هستند. اما ویدیو ربطی به اسراییل ندارد.

در همان ابتدای ویدیو، در سمت چپ رنگ زرد و آبی پرچم اوکراین دیده می‌شود.

با سرچ معکوس مشخص می‌شود که این تصویری است که خبرگزاری رویترز از حمله روسیه به اوکراین در روز ۲۵ فوریه ۲۰۲۲ برای اشغال فرودگاه آنتونوف (هوستومل) فرودگاه نظامی نزدیک کیف انجام داده‌است (بایگانی). تصویر قرینه شده‌است.

رنگ زرد و آبی هم در حقیقت بخشی از رنگ‌آمیزی بدنه هواپیمای آنتونوف ۲۲۵ (بزرگ‌ترین هواپیمای ترابری دنیا) است که در این حمله از بین رفت. حتی در فریمی دیگی از این ویدیو، تصاویر موتور این آنتونوف دیده می‌شود.

مجددا از سرچ معکوس گوگل مشخص می‌شود، این تصاویر از موتور هواپیما نیز قرینه شده‌اند. در گزارشی از CNN، همین تصویر دیده می‌شود (بایگانی).

در بخشی از این ویدیو، قطعاتی از ویدیویی دیگر به‌صورت برش خورده تجهیزات و ادوات نظامی را نشان می‌دهد که منهدم شده‌اند.

این ویدیو هم بخشی از همان عملیت بالا و مربوط به منطقه دیگری در نزدیکی آشیانه همان هواپیما است و ویدیو اصلی را همان روز کاربری در توییتر منتشر کرده‌است (بایگانی).

اما در بخش دیگری از این ویدیو هم تصاویر فرودگاهی دیده می‌شود که تعدادی هواپیما روی باند آن در وضعیتی نامناسبی قرار دارند و باند فرودگاه در کنار آنها آسیب جدی دیده‌است. هواپیماها به وضوح میگ-۲۹ هستند. هواپیمایی که اسراییل ندارد و اتفاقا اوکراین ده‌ها فروند از آن را داشته و استفاده می‌کند.

اما این تصویر نیز با سرچ معکوس پیدا می‌شود. اینجا پایگاه هوایی ایوانو-فرانکیوسک اوکراین است. تصاویر مربوط به حمله روسیه در ۲۷ فوریه ۲۰۲۲ (دو روز بعد از حمله بالا) است (بایگانی).

بنابراین همه تصاویر در این ویدیو که مدعیست آثار به‌جا مانده از حمله موشکی ایران به اسرائیل است، در حقیقت آثار حمله روسیه به پایگاه‌های هوایی اوکراین، در نخستین روزهای آغاز این جنگ در بیش از دو سال پیش است.