وضعیت دانشگاه‌های تک جنسیتی در دنیا

زهرا ناظم بکائی، رئیس دانشگاه الزهرا می‌گوید (لینک بایگانی) تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در کشورهای اروپایی و آمریکایی افزایش یافته است. او در یک کنفرانس خبری در روز ۱۴ فروردین تاکید کرد: «هر ساله این دانشگاه [تک جنسیتی] تعداد بیشتری دانشجو جذب می‌کنند و دختران مایل هستند در این دانشگاه های تک جنسیتی تحصیل کنند.

این بار اول نیست که چنین ادعایی درباره دانشگاه‌های تک‌جنسیتی مطرح می‌شود. پیش از این در سال ۹۴، انسیه خزعلی، رئیس دیگر دانشگاه الزهرا هم در ادعای تقریبا مشابهی گفت که «دانشگاه‌های دنیا به سمت تک جنسیتی شدن حرکت می‌کنند.» (لینک بایگانی)

در تایید دانشگاه‌های تک‌جنسیتی، پیش از این در سال ۱۴۰۱ محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر وقت ستاد امر به معروف و نهی از منکر هم گفته بود «برخی دانشگاه‌های دنیا اختلاط پسر و دختر را جدا کردند و همین باعث رشد علمی دانشجویان شد». ما این ادعای او را بررسی کرده و به آن نشان شاخ‌دار داده بودیم.

این ادعا تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های تک جنسیتی در اروپا و آمریکا افزایش یافته؟ آمارها در این باره چه می‌گویند؟

ما تلاش کردیم در گزارش، آمار یا خبری که منبع احتمالی ادعای خانم بکائی مبنی افزایش تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های تک جنسیتی در اروپا و آمریکا باشد را پیدا کنیم که نتیجه‌ای در پی نداشت. در واقع بررسی آمارها و مقالات منابع معتبر نشان می‌دهد که جریان موجود در کشورهای اروپایی و ایالات متحده دقیقا برعکس این ادعا است.

ایالات متحده و دانشگاه‌های تک جنسیتی

در ایالات متحده، تعداد کالج‌ها و دانشگاه‌های مختص زنان از نقطه اوج خود در نیمه اول قرن بیستم که شامل حدود ۲۸۰ موسسه کوچک و بزرگ بود به حدود ۳۰ مرکز در حال حاضر کاهش یافته است. (این رقم در گزارش‌های متعدد از ۲۳۰ موسسه تا ۲۹۸ و ۳۰۰ مرکز در نیمه اول قرن بیستم ذکر شده) گزارش سال ۲۰۰۸ روزنامه نیویورک‌تایمز حاکی از آن است که تعداد این مراکز از ۳۰۰ تا در سال ۱۹۶۰ به ۶۰ دانشگاه در سال ۲۰۰۸ رسیده، این نشان می‌دهد که این روند کاهش در سال‌های اخیر نیز همچنان ادامه دارد. گزارش نیویورک تایمز می‌گوید کالج‌های تک‌جنسیتی به دنبال متقاضیانی از خاورمیانه هستند. (لیست همه دانشگاه‌ها و کالج‌های زنان در ایالات متحده )

در ایالات متحده سه کالج مخصوص مردان هم وجود دارد.

به گزارش یونسکو، تاسیس مراکز آموزش عالی زنانه، در ایالات متحده از نیمه اول قرن نوزده با افزایش تمایل زنان به ادامه تحصیل و همزمان عدم امکان ورود آنان به مراکز آموزش عالی عمدتا مردانه آغاز شد. مقاومت قابل توجهی در برابر تحصیلات عالی زنان وجود داشت که گاه ریشه در باورهای شبه علمی داشت مبنی بر اینکه بدن آنان توانایی مواجهه با دشواری کار فکری را ندارد. بسیاری از موسسات تحت حمایت دولت، زنان را پذیرش نمی‌کردند، از این رو موسسات آموزش عالی زنان عمدتا خصوصی و اغلب مذهبی بودند.

با دسترسی زنان به تقریباً همه کالج‌ها و دانشگاه‌های کشور در اواخر قرن بیستم، به مرور مؤسسات تک‌جنسیتی زنانه شروع به پذیرش مردان کردند و یا تعطیل شدند. در سال ۲۰۱۸ تنها ۰.۵ درصد زنان در این مراکز ادامه تحصیل دادند. با وجود این چون تعدادی از این موسسات بیش از یک میلیارد دلار موقوفه (Endowment) دارند و از این رو ممکن است همچنان به عنوان مؤسسه زنان به کار خود ادامه دهند.

در گزارش یونسکو آمده که در حال حاضر تنها ۲ درصد از دانش‌آموزان دختر دبیرستانی در ایالات متحده مایلند کالج یا دانشگاه زنانه را هم برای ادامه تحصیل در نظر بگیرند و از این رو این موسسات با کمبود متقاضی مواجهند. به همین دلیل آنان متمایل به جذب دانشجویان بین‌المللی شده‌اند که والدینشان ترجیح می‌دهند آنان به یک دانشگاه تک‌جنسیتی بروند.

دانشگاه‌های تک جنسیتی کشورهای اروپایی

بر اساس گزارش یونسکو در کشورهای اروپایی حتی در گذشته نیز دانشگاه‌های تک جنسیتی به گستردگی ایالات متحده وجود نداشت. فقط بریتانیا بود که در آن هم روندی مانند ایالات متحده طی شد. از نیمه اول قرن نوزدهم، ۱۹ کالج و دانشگاه در بریتانیا و ۲ موسسه در اسکاتلند مخصوص زنان بود که در حال حاضر اکثر آنان یا تعطیل شدند و یا مردان را هم پذیرش می‌کنند. در حال حاضر در بریتانیا ۳ کالج زنانه فعال است.

در این کشورها نیز در قرن گذشته مقاومت قابل توجه در برابر آموزش زنان، به آرامی جای خود را به تعداد فزاینده‌ای از مؤسسات آموزشی مشترک، دانشگاه‌های مردانه که زنان را پذیرش می‌کردند داد (مانند دانشگاه آکسفورد). در حال حاضر کالج‌های زنان در بریتانیا ۰.۱ درصد از کل جمعیت زنان در مقطع کارشناسی را ثبت نام می‌کنند.

به جز موارد گفته شده در میان کشورهای اروپایی در اوکراین هم دانشگاه‌های تک‌جنسیتی وجود داشته که اکنون تقریبا همه آنها ادغام شده و یا بسته شده‌اند.

از این رو با توجه به اطلاعات و آمارهای موجود این ادعا که تقاضا برای دانشگاه‌های تک جنسیتی در آمریکا و اروپا افزایش یافته به وضوح نادرست است. چرا که با برداشته شدن موانع پیشین برای ورود زنان به دانشگاه‌ها عملا موجودیت این موسسات و مراکز آموزش عالی خصوصی دیگر موضوعیتی نداشت و با کاهش اقبال زنان هم مواجه شد و به مرور تعداد آنان بسیار کم شد.

برخلاف بحث دانشگاه‌های تک‌جنسیتی که بر خلاف گفته خانم بکائی اساسا مسئله روز و بحث مطرحی در اروپا و امریکا نیست، مدارس تک‌جنسیتی(single-sex schools) و امتیازات و ایرادات آن بحث در جریانی است.

زهرا ناظم بکائی، رئیس دانشگاه الزهرا می‌گوید تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در کشورهای اروپایی و آمریکایی افزایش یافته است.

ما گزارش، آمار یا خبری که منبع احتمالی ادعای خانم بکائی باشد، یا آن را تایید کند، نیافتیم. در عوض می‌دانیم در ایالات متحده در نیمه اول قرن بیستم حدود ۳۰۰ کالج یا دانشگاه مختص زنان فعال بود که الان تعداد آنان به حدود ۳۰ موسسه رسیده. علیرغم استقبال اندک از دانشگاه‌های باقیمانده، به گزارش یونسکو این موسسات به دلیل موقوفاتی که به آنان اختصاص داده شده به کار خود ادامه می‌دهند و سعی می‌کنند روی جذب دانشجویان خارجی به ویژه خاورمیانه‌ای کار کنند.

در اروپا اغلب کشورها حتی سابقه داشتن کالج‌های مخصوص زنان مانند ایالات متحده را ندارند و فقط بریتانیاست که تعداد کالج‌های زنان آن از ۱۹ کالج و دانشگاه در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم به ۳ کالج در حال حاضر رسیده است. بنابراین با توجه به اطلاعات و آمارهای موجود این ادعا که تقاضا برای دانشگاه‌های تک جنسیتی در آمریکا و اروپا افزایش یافته به وضوح نادرست است. به گزارش یونسکو در سال ۲۰۱۸ تنها ۰.۵ درصد زنان متقاضی ورود به دانشگاه در ایالات متحده تمایل به درس خواندن در مراکز تک جنسیتی را داشتند.

از این رو با توجه به اطلاعات و آمار موجود با برداشته شدن موانع پیشین برای ورود زنان به دانشگاه‌ها عملا موجودیت این موسسات و مراکز آموزش عالی خصوصی، دیگر موضوعیتی ندارد و با کاهش اقبال زنان هم مواجه شد و به مرور تعداد آنان بسیار کم شد. بنابراین فکت‌نامه به این ادعای خانم بکائی که تقاضا برای ورود به دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در کشورهای اروپایی و آمریکایی افزایش یافته است نشان نادرست می‌دهد.