ادعای شاخ‌دار درباره تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌های دنیا و تاثیر آن در رشد علمی دانشجویان

محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر روز ۱۱ مرداد ۱۴۰۱ گفته است: «برخی دانشگاه‌های دنیا اختلاط پسر و دختر را جدا کردند و همین باعث رشد ۱/۵ نمره‌ای میانگین معدل کل دانشجویان شد»

«در برخی از دانشگاه‌های دنیا که گران هم است اختلاط بین دختر و پسر را جدا کرده‌اند این جداسازی باعث شده یک‌ونیم نمره به میانگین معدل کل اضافه شده‌است. آنها به دنبال علم هستند.
چرا ما می‌خواهیم ۸۰ سال پیش اروپا را تجربه کنیم همین فرهنگ وارداتی؛ جایگزینی سگ و گربه به جای فرزند. در اروپا و آمریکا هم این چنین نیست. چرا ما از غرب، غربزده‌تر و گرفتارتر شده‌ایم. این‌ها مسائلی است که اگر به آن نپردازیم مشکلات بیشتر می‌شود، باعث بروز تنش اجتماعی می‌شود، امروز جامعه ما دو قطبی و ملتهب است و این به دلیل کمبود و خلا قانون است.»

پیش از هر چیز با آقای هاشمی گلپایگانی تماس گرفتیم و از او درباره منبع اظهاراتش سوال کردیم و خواستیم طور مصداقی دانشگاهی را که چنین تجربه‌ای داشته به ما معرفی کند، اما او حاضر به پاسخگویی نشد.

خود دست به کار شدیم ببینیم ماجرا از چه قرار است.

آیا در دنیا دانشگاه‌های تک‌جنسیتی داریم؟

بله، دانشگاه‌های تک‌جنسیتی پدیده تازه‌ای در دنیا نیست. برای مثال در ایالات متحده کالج‌های تک‌جنسیتی، عموما دخترانه سابقه طولانی دارند. بیش از یک قرن (۱۵۰ سال) است که در منطقه شمال شرق آمریکا، هفت کالج دخترانه مشهور به هفت خواهر فعال هستند: کالج ولزلی، کالج مانت هولیوک، کالج وسار، کالج برنارد، کالج اسمیت، کالج براین ماور و کالج رادکلیف.

کالج‌های دخترانه زمانی تاسیس شدند که ورود دختران به دانشگاه‌های آی‌وی لیگ (۸ دانشگاه خصوصی منطقه شمال شرق آمریکا که در ردیف بهترین دانشگاه‌های جهان هستند) ممنوع بود و آنها فرصت ورود به این دانشگاه‌ها را به دختران نمی‌دادند.

این کالج‌ها که عموما حوالی ۱۸۶۰ تا ۱۸۷۰ میلادی تاسیس شدند، تا فرصتی برای تحصیل دختران ایجاد کنند. برخی از آنها هنوز در ردیف بهترین کالج‌های آمریکا هستند مثل کالج ولزلی در ایالت ماساچوست که یکی از برترین کالج‌های آمریکاست.

کالج ولزلی از سال ۱۸۷۰ که تاسیس شده، همیشه دانشگاهی دخترانه بوده و اینگونه نبوده که بعدها قائل به تفکیک جنسیتی شده باشد. هیلاری کلینتون و مادلین آلبرایت دو وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، دانش‌آموختگان مشهور این کالج هستند.

این نکته را هم باید در نظر گرفت که معمولا دانشگاه‌های دخترانه با یک دانشگاه معمولی قرارداد همکاری دارند تا دانشجویان دختر بتوانند در آنها نیز واحدهایی را بگذرانند یعنی اگر دانشجوی دختری بخواهد بتواند در دانشگاه معمولی نیز بخشی از تحصیل خود را طی کند برای مثال کالج دخترانه برنارد با دانشگاه کلمبیا قرارداد همکاری دارد و دختران دانشگاه برنارد می توانند در کلمبیا نیز واحدهایی بردارند.

برخی از دانشگاه‌های مطرح دنیا مثل دانشگاه کمبریج در کمبریج انگلستان نیز، کالج دخترانه هم دارند تا در آن بتوانند تمرکز بیشتری روی نیازها، مهارت ها و … زنان داشته باشند. Murray Edwards College مدرسه دخترانه دانشگاه کمبریج در انگلستان است.

آیا در دنیا دانشگاهی داریم که اول مختلط بوده‌اند، بعد به تفکیک جنسیتی روی آورده‌اند؟

تا آنجایی که ما گشتیم در در کشورهای توسعه یافته چنین دانشگاهی پیدا نکردیم. اما برعکس دانشگاه‌هایی داریم که اول تک‌جنسیتی دایر شدند، ولی به مرور زمان درهای خود را به روی جنس مخالف هم گشودند. از جمله آنها می توان به هشت دانشگاه آی‌وی لیگ منطقه شمال شرق آمریکا (هاروارد، ییل، کورنل، براون، کلمبیا، دارتموث، پرینستون و پنسیلوانیا) اشاره کرد که تا مدت‌ها تنها به پسران تعلق داشت ولی به مرور امکان تحصیل دختران هم محقق شد.

دانشگاه هاروارد ابتدا کالج رادکلیف را برای دختران تاسیس کرد ولی به مرور زمان این دانشکده را تعطیل و اجازه تحصیل به دختران در همه دانشکده‌های هاروارد را داد. دانشکده رادکلیف در هاروارد به موسسه‌ای علمی-پژوهشی تبدیل شد و دیگر کارکرد مدرسه دخترانه ندارد.

برخی از کالج‌های دخترانه موسوم به هفت خواهر نیز امروزه دیگر صرفا به دختران اختصاص ندارد و به پذیرش دانشجوی پسر نیز روی آورده‌اند مثل کالج وسار یا کالج برنارد که در حال حاضر دیگر دخترانه نیستند و به جنسیت خاصی تعلق ندارند.

آیا دانشجویان در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی به لحاظ علمی موفق‌تر هستند؟

ما هیچ تحقیق معتبری را در تایید این فرضیه پیدا نکردیم، ولی تحقیقاتی هست که نشان می‌دهد دختران در دروسی که از کلیشه‌های جنسیتی مردانه تبعیت می‌کنند، در غیاب پسران، عملکرد تحصیلی بهتر داشته‌اند. این تحقیق با مشارکت دانشگاه هاروارد درباره کلاس‌های ریاضی انجام شده‌است. کلیشه‌های جنسیتی، ریاضی را رشته‌ای پسرانه معرفی می‌کنند. نتیجه این تحقیق این بود که در کلاس ریاضی که همه دانشجویانش دختر بودند، عملکرد دختران بهتر از کلاس‌های ریاضی بود که پسران هم حضور داشتند.

ژورنال دانشگاه شیکاگو نیز نتایج پژوهشی روی دانشگاه‌های آمریکا از سال ۱۸۳۵ تاکنون منتشر کرده که بر دانشگاه‌های تک‌جنسیتی و روند تبدیل آنها به دانشگاه‌های بدون جنسیت تمرکز دارد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که جدا بودن دختران از پسران در مقطع دانشگاهی در دوره لیسانس هیچ تاثیری در بار علمی دانشگاه‌ها نداشته‌است.

این تحقیق نشان می‌دهد که در دهه ۱۹۶۰ افت تحصیلی پسران در دانشگاه‌های تراز اول آمریکایی که تک‌جنسیتی و مختص پسران بودند، سبب شد تا از دهه ۱۹۶۰ تقریبا بساط دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در آمریکا برچیده شود و دانشگاه‌ها به پذیرش دانشجو از هر دو جنس روی آورند.

نمودار زیر نشان می دهد که از سال ۱۸۳۰ دانشگاه‌های مختلط در آمریکا به وجود آمدند و تا سال ۱۹۴۰ علاوه بر رشد تاسیس دانشگاه‌های مختلط، آمار دانشگاه‌های تک‌جنسیتی نیز بالا بوده ولی از سال ۱۹۰۰ به بعد تعداد دانشگاه‌های مختلط از دانشگاه‌های تک‌جنسیتی بیشتر شده‌است. این تحقیق می‌گوید از سال ۱۹۶۰ به بعد تقریبا بساط دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در آمریکا برچیده شد و در حال حاضر اکثریت قریب به اتفاق دانشجویان در دانشگاه‌های مختلط تحصیل می‌کنند. عموم دانشگاه‌های تک‌جنسیتی نیز دانشگاه‌های مذهبی بوده‌اند.

موسسه ملی تحصیلات آکادمیک آمریکا (National Postsecondary Education Cooperative) سال ۲۰۰۶ نتایج پژوهشی را منتشر کرد که به بررسی عوامل موثر بر موفقیت دانشجویان در مقطع کارشناسی می‌پردازد. در این تحقیق و در بررسی عوامل موثر بر موفقیت دانشجویان به وضعیت تحصیلی آنها در مقطع دبیرستان، حمایت خانواده از تحصیل آنها، سوابق تحصیلی خانواده،‌ وضعیت اقتصادی و اجتماعی دانشجویان، حمایت مالی و … پرداخته است.

در این تحقیق، شاخص‌های جنسیتی در میان عوامل موثر بر موفقیت مورد توجه قرار نگرفته، منتهی در صفحه ۴۵ این تحقیق به میزان ابراز رضایت دانشجو از محیط دانشگاه در درگیر شدن دانشجویان در برنامه‌های علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی اشاره دارد و آورده دانشجویان دختر در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی مشارکت بیشتری در برنامه‌های فوق برنامه دارند، ولی با این حال تاکید دارد که دانشجویان دختر دانشگاه‌های دخترانه، چالش‌های آکادمیک بیشتری را گزارش کرده‌اند، بیشتر با اساتید ارتباط گرفته، مشارکت بیشتری در برنامه های علمی دارند و محیط متکثرتری از دختران را تجربه کرده‌اند ولی در عین حال این فرصت‌ها را از دست داده‌اند:

• منافع درک بهتر و شناخت عمیق‌تر نسبت به خود و دیگران
• فرصت دریافت آموزش عمومی بهتر
• منافع فراگیری تجزیه و تحلیل و حل مسائل کمی

یعنی این تحقیق نیز از تحصیل در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی به عنوان یک عامل موفقیت تحصیلی یاد نکرده بلکه فواید و مضار آن را برشمرده‌است. این تحقیق تاکید دارد که رضایت از محیط دانشگاه تنها در مقوله دانش نمی‌گنجد و دانشجویان زمانی که در محیط دانشگاه به نیازهای خود دسترسی دارند از تحصیل ابراز رضایت بیشتری دارند.

این تحقیق حتی در پاسخ به این پرسش که آیا تحصیل در مدارس تک‌جنسیتی، دختران را در بازار کار موفق‌تر خواهد ساخت، جواب منفی داده است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که تحصیل در دانشگاه‌های تک‌جنسیتی شانس افراد را برای پیدا کردن شغل بهتر زیاد نمی‌کند، چراکه موسسات ترجیح می‌دهند کارکنانی داشته باشند که کمتر در موسسات و نهادهای منزوی و محدود تحصیل کرده باشند.

نظر کارشناس

دکتر فرزین وحدت استاد سابق دانشگاه وسار در خصوص فلسفه تاسیس دانشگاه‌های دخترانه در آمریکا به «فکت‌نامه» می‌گوید:

«در قرن نوزدهم ثروتمندان شمال شرق آمریکا، برای تحصیل دختران‌شان این دانشگاه‌ها را تاسیس کردند تا دخترانی که نمی‌توانستند در دانشگاه‌های خصوصی و تراز اول مثل هاروارد راه پیدا کنند به تحصیل مشغول شوند.
ضمن اینکه آنها نیز مثل روحانیون امروز ایران، علاقه‌ای به تحصیل دختران‌شان در کنار پسران نداشتند و فکر می‌کردند مدارس دخترانه محیط مناسب‌تری برای دختران آنها است.
نسلی از ثروتمندان نیویورکی در اواخر قرن نوزدهم، برای اینکه دختران‌شان از لهو و لعب رایج در نیویورک دور باشند، این کالج را در ۷۰ مایلی شمال نیویورک ساختند و حتی ریل قطار برای دانشگاه ساختند که راحت بتوانند از نیویورک به وسار تردد کنند ولی در عمل به آنچه می‌خواستند نرسیدند و بعدها درهای این دانشگاه به روی پسران هم گشوده شد.
برخی نیز بر این باور بودند که دختران در مدارسی که اکثریت آن را پسران تشکیل می‌دهند، نمی‌توانند توانایی و استعداد خود را بروز دهند به همین دلیل میل به ثبت نام دختران در دانشگاه‌های دخترانه زیاد بود ولی به مرور مشخص شد که این باور نیز چندان مبنایی ندارد و دختران در کنار پسران می‌توانند توانایی خود را نشان دهند به طوری‌که امروز در خیلی از کشورهای دنیا دختران در دانشگاه‌ها اکثریت شده‌اند.»

محمد صالح هاشمی گلپایگانی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر می‌گوید: «برخی دانشگاه‌های دنیا اختلاط پسر و دختر را جدا کردند و همین باعث رشد ۱/۵ نمره‌ای میانگین معدل کل دانشجویان شد».
هر دو گزاره مطرح شده در این گفته بی‌پایه و اساس‌اند؛ نه دانشگاه‌های دنیا «اختلاط پسر و دختر» را جدا کرده‌اند، نه هیچ گزارش معتبری تفکیک جنسیتی را در ارتقای تحصیلی دانشجویان موثر می‌داند.

سابقه دانشگاه‌های تک‌جنسیتی در کشورهای غربی، عمدتا به قرن نوزدهم برمی‌گردد، در آمریکای شمالی تا سال ۱۹۰۰ تعداد دانشگاه‌ها و مدارس تک‌جنسیتی بیش از مدارس معمولی بود، اما بعد از قرن بیستم این روند برعکس شد. بسیاری از کالج‌ها و دانشگاه‌های تک‌جنسیتی آمریکا بعد از دهه ۱۹۶۰ درهای خود را به روی زنان و مردان باز کرده‌اند.

تا آنجایی که ما جست‌وجو کردیم، دست کم در کشورهای غربی هیچ دانشگاهی وجود ندارد که که برای «رشد علمی» به تفکیک جنسیتی روی بیاورد. در عوض تحقیقات معتبری هست که نشان می‌دهد تک‌جنسیتی بودن دانشگاه‌، نه‌تنها تاثیری در رشد علمی دانشجویان ندارد.

از میان ده‌ها تنها یک تحقیق وجود دارد که نتایج آن نشان می‌داد در دروسی که کلیشه‌های جنسیتی مردانه وجود دارد، دانشجویان کلاس هایی که همه دخترند، به نسبت کلاس‌های مختلط، عملکرد بهتری دارند.

با این اوصاف «فکت نامه» به این گفته محمد صالح هاشمی گلپایگانی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر که «برخی دانشگاه‌های دنیا اختلاط پسر و دختر را جدا کردند و همین باعث رشد ۱/۵ نمره‌ای میانگین معدل کل دانشجویان شد» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.