ادعای اشتباه رئیسی درباره تراز تجاری ایران

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در جریان سفر به استان کردستان، روز ۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۲ گفت: «تراز تجاری مثبت داریم.»

او که در «​​در دیدار با علما و روحانیون کردستان در مسجد جامع سنندج» سخنرانی می‌کرد، گفت:

دشمنان جمهوری اسلامی قصد داشتند با بستن تمام ابزارها، در زمینه اقتصادی در ایران در تنگنا باشد .ولی امروز تولید به نحوی است که تراز تجاری مثبت داریم. سال گذشته به صورت متوسط رشد اقتصادی کشور چهار درصد بود و این میزان در سه ماهه اول امسال ۶ درصد بود و با همه موانعی که دشمنان برای مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد می‌کنند، مردم پایبند به نظام و انقلاب هستند و این مسئولیت‌آور است.

تراز تجاری چیست؟

بنا به تعریف تراز تجاری یا تراز بازرگانی تفاوت واردات و صادرات کشورهاست و جریان تجارت در کشورها را نشان می‌دهد. اگر این تراز تجاری مثبت باشد به معنای بالاتر بودن ارزش صادرات از میزان واردات و برعکس منفی بودن تراز تجاری بیانگر پیشی گرفتن واردات از صادرات است.

در اقتصادهایی همچون ایران، به طور معمول تراز تجاری بدون احتساب صادرات نفت و گاز و دیگر فرآورده‌های نفتی در نظر گرفته می‌شود، چرا که ارزش افزوده این اقلام بسیار پایین است و به خام‌فروشی تعبیر می‌شود که ناشی از فعالیت مولد اقتصادی نیست.

از این رو حتی محاسبه میعانات گازی و دیگر فرآورده‌های نفت‌پایه در زمره صادرات غیرنفتی نیز بیانگر تراز تجاری واقعی نیست و انتقادهایی را به همراه دارد.

اما حتی با محاسبه صادرات میعانات گازی و دیگر فراورده‌های نفت و گاز پایه، تراز تجاری ایران در هفت ماهه امسال مثبت نبوده است.

بر اساس گزارش گمرک ایران از عملکرد تجارت خارجی ایران در هفت‌ماهه امسال که محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک ایران آن را ارایه‌کرد، ارزش صادرات غیرنفتی در این مدت بالغ بر ۲۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است در مقابل ارزش واردات ایران تا پایان مهرماه ۱۴۰۲ به ۳۶ میلیارد دلار رسید.

مقایسه این دو عدد بیانگر تراز تجاری در هفت ماه نخست سال، منفی ۷.۷ میلیارد دلار است.

نکته قابل توجه تشدید منفی بودن تراز تجاری ایران در هفت ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال است که بیش از دو برابر شده است. تراز تجاری ایران در هفت‌ماه پارسال منفی ۳.۳ میلیارد دلار بود.

اگرچه ابراهیم رئیسی روشن نکرده است که آیا او تراز تجاری مثبت ایران را با احتساب صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی محاسبه کرده است یا خیر، اما بنا بر تعریف رایج و متداول تراز تجاری در ادبیات اقتصادی، تراز تجاری در هفت‌ماهه امسال منفی بوده است.

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در جریان سفر به استان کردستان، روز ۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۲ گفت: «تراز تجاری مثبت داریم.»

بنا به تعریف تراز تجاری یا تراز بازرگانی تفاوت واردات و صادرات کشورهاست و جریان تجارت در کشورها را نشان می‌دهد. مثبت بودن تراز به معنای بالاتر بودن صادرات از واردات و منفی بودن تراز بازرگانی یا کسری داشتن تراز تجاری به معنای پیشی‌گرفتن واردات از صادرات است.

به طور معمول صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی و گازی در تراز تجاری محاسبه نمی‌شوند که دلیل آن ارزش افزوده پایین این اقلام و اصطلاحا خام‌فروشی است.

یه گفته محمد رضوانی‌فر، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران، ارزش صادرات در هفت‌ماهه امسال بالغ بر ۲۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است و در مقابل مجموع ارزش واردات ایران تا پایان مهرماه ۱۴۰۲ به ۳۶ میلیارد دلار رسید. با این حساب تراز تجاری در این هفت‌ماهه، حدود ۷.۷ میلیارد دلار منفی بوده است که دو برابر بیشتر از مدت مشابه پارسال است. تراز بازرگانی ایران در هفت‌ماه پارسال نزدیک به ۳.۳ میلیارد دلار منفی بود.

ابراهیم‌ رئیسی توضیح نداده است که منظور او از تراز تجاری چیست و آیا مثبت بودن تراز تجاری را با احتساب صادرات نفت و گاز محاسبه کرده است یا خیر، اما بنا به تعریف معمول و رایج در ادبیات اقتصادی، تراز تجاری ایران منفی است و فکت‌نامه این گفته رئیس دولت سیزدهم را نادرست ارزیابی می‌کند.