هوش ایرانیان از نگاه وزیر بهداشت

بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت روز ۸ مهرماه ۱۴۰۲ در اختتامیه المپیاد دانشجویان علوم پزشکی گفت: «متوسط هوش یک ایرانی از متوسط هوش جهانی بالاتر است». او همچنین در سخنرانی خود تاکید کرد در مذاکراتی که با حدود ۲۰ نفر از وزرای کشورهای مختلف داشته، همه اقرار داشتند که «حوزه سلامت و پزشکی جمهوری اسلامی ایران وضعیت برتری دارد» و بسیاری از آنها از ایران تقاضای کمک کردند.

ادعایی شبیه به این پیش از این در آبان ۱۴۰۰ توسط علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی مطرح شده بود و ما به آن نشان نادرست دادیم. رهبر جمهوری اسلامی در دیدار خود با «جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور» درباره استعدادهای مردم ایران گفته بود: «در مورد کلان کشور هم همین ‌جور است. کشور ما از لحاظ استعداد ذهنی از متوسّط جهان بالاتر است؛ این ادّعا نیست، این چیز ثابت‌شده و مسلّمی است؛ یعنی ملّت ما بالقوّه نخبه است.»

رتبه ایران در ضریب هوشی یا IQ

بر اساس طبقه‌بندی سایت World Population Review در سال ۲۰۲۳ ضریب هوشی ایرانیان در میان ۱۹۹ کشور در رتبه ۱۱۹ قرار دارد و IQ ایرانیان ۸۰/۰۱ برآورد شده است. آزمون‌های متفاوتی برای محاسبه بهره هوشی وجود دارد. با وجود این میانگین بهره هوشی در بسیاری از آزمون‌ها ۱۰۰ است و ۶۸ درصد نمرات بین ۸۵ تا ۱۱۵ قرار دارند. از این رو بر اساس برآورد این موسسه به وضوح متوسط هوش یک ایرانی از متوسط هوش جهانی بالاتر نیست.

در رده‌بندی‌های دیگر مانند رده‌بندی سایت International IQ Test منتشر شده در سال ۲۰۲۳ ایران با رتبه ۱۰۶.۵۲ در رده چهارم قرار دارد. این سایت بر اساس تستی که از شرکت‌کنندگان گرفته می‌شود این رده‌بندی را انجام می‌دهد. در این تست ایران تنها با ۱۶۵۷ شرکت‌کننده در این رده قرار گرفته، این در حالی است که برای کشورهای دیگر مانند ژاپن و کره‌جنوبی که در سایر رده‌بندی‌ها هم رتبه‌های بالا ره به خود اختصاص داده‌اند تعداد شرکت‌کنندگان به ترتیب بیش از ۱۵ هزار و ۱۰ هزار نفر بوده‌اند.

نسبت ضریب هوشی و توانایی ذهنی انسان‌ها

ما در درستی‌سنجی پیشین هم به این سوال پاسخ دادیم که آیا آی‌کیو یا ضریب هوشی یک شاخص مطمئن برای اندازه‌گیری توانایی ذهنی انسان ها هست یا نه، در واقع در این مورد اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. در تحقیقات متاخر اعتبار آی‌کیو برای نشان دادن توانایی‌های ذهنی زیر سوال رفته است. ۲۶ مهر ۱۳۹۶ بی‌بی‌سی فارسی گزارشی با عنوان «آیا ضریب هوشی واقعا مهم است؟» منتشر کرده است. در این گزارش توضیحات مفصلی در این باره داده شده است. از جمله به بعضی تحقیقاتی که اعتبار این شاخص را زیر سوال برده اشاره می‌کند: نتایج پژوهشی در سال ۲۰۱۲ منتشر شد که از جهات مختلف از جمله از نظر بزرگی جمعیت مورد مطالعه، شاخص بود . چهار پژوهشگری که آن را انجام دادند می‌خواستند روشن کنند این فاکتور هوش عمومی وجود دارد یا نه. آنها از ۱۱۰ هزار نفر ۱۲ تست هوش آنلاین گرفتند و در نهایت اساس کار را بر ۴۶ هزار نفر قرار دادند. از مغز ۱۶ نفر هم حین انجام تست ام‌آر‌آی انجام شد. دست آخر اطلاعات جمع‌آوری شده نشان می‌داد تست آی‌کیو نمی‌تواند عملکرد هر سه جزء حافظه کوتاه مدت، استدلال، و کلام در مغز ارزیابی کند. به زبان ساده و خلاصه تست آی کیو به زعم این گروه از محققان از اساس معیوب است چرا که ماهیت پیچیده ذهن بشر و اجزای مختلف آن را به حساب نمی‌آورد. در حال حاضر روش‌های دیگری برای سنجش عملکرد سه جزء استدلال، حافظه و مهارت‌های در مغز انسان‌ها وجود دارد.

ریچارد لین (روان‌شناس بریتانیایی) و تاتو وانهانن (محقق فنلاندی علوم سیاسی) در سال ۲۰۰۶ کتابی به نام «ضریب هوشی و نابرابری جهانی» نوشتند. نویسندگان به دنبال اثبات این فرضیه بودند که هر چه ثروت کشورها بیشتر است ضریب هوشی آنها هم بالاتر است.