فرد همراه خمینی در مدرسه علوی سفیر انگلیس نیست.

چند سالی است ویدیویی از روح‌الله خمینی در مدرسه علوی در بدو ورود به ایران منتشر شده و گفته می‌شود کسی که در این ویدیو کنار او دیده می‌شود سر جان گراهام، سفیر وقت بریتانیا در ایران است.

این فرد دستان خمینی را لمس می‌کند و بعد آن را به عنوان تبرک به دستانی که به سوی او دراز شده، می‌زند.

این ادعا طی سالیان در شبکه‌های اجتماعی مختلف از فیسبوک تا یوتیوب و توییتر منتشر و تکرار شده است.

هدف پخش‌کنندگان این ادعا، این است که ثابت کنند انگلیسی‌ها در طول تاریخ با ترویج خرافات می‌خواهند را ضعیف نگاه دارند "تا نتوانند در مقابل آنها قد علم کنند". نمونه‌های دیگر آن ادعای بی‌اساس ترویج و پایه‌گذاری قمه‌زنی در عاشورا و سنت نذری دادن توسط سفارت بریتانیا در ایران است که پیشتر در فکت‌نامه به آن‌ها پرداخته‌ایم.

اما آیا این ادعا صحت دارد و فرد مورد اشاره در فیلم، سفیر وقت بریتانیا در ایران است؟

در صفحه ۸۵ کتاب دهم مجموعه «روزشمار انقلاب اسلامی» آمده:

«غلامحسین روغنی، بازرگان برجسته ایرانی (که ۲۷ سال نماینده شرکت فورد موتور در ایران بود)...روغنی گفت كه پانزده سال پيش، خمینی بعد از آزادی اش از زندان و قبل از تبعيد به خارج از كشور چهار يا پنج ماه در خانه او زندگی كرده بود. در عكس اخيری از خمینی که در حال تكان دادن دست به مردم است، روغنی نيز شانه به شانه او ايستاده است.»

پایگاه خبری جماران، نزدیک به خاندان خمینی هم در گزارشی با عنوان «فرد ایستاده در کنار امام کیست؟» نوشته که این فرد نه سفیر بریتانیا که حاج غلامحسین روغنی است.

با توجه به عکس‌های متعددی که در منابع دیگر از غلامحسین روغنی در کنار رهبر پیشین جمهوری اسلامی منتشر شده هم به نظر می‌رسد که این ادعا صحیح بوده و این فرد با این میزان نزدیکی به رهبر جمهوری اسلامی، همان غلامحسین روغنی، تاجر اهل اصفهان باشد.

غلامحسین روغنی کیست؟

بعد از جریان ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ روح‌الله خمینی برای مدت کوتاهی بازداشت می‌شود. کمتر از یک ماه بعد در روز ۱۱ مرداد سال ۱۳۴۲ خمینی آزاد و به منزلی در منطقه داودیه تهران منتقل شد و سه روز در آنجا ماند. در این دوره ملاقات‌های او به دلایل امنیتی محدود به خانواده و چند تن از نزدیکان شد. بر اساس خاطرات حسینعلی منتظری، در آن روزها یک تاجر اصفهانی که طرفدار خمینی بود به نام حاج غلامحسین روغنی اصفهانی پیشنهاد داد که منزل خود را که در قیطریه بود در اختیار آقای خمینی بگذارد. به این ترتیب او بعد از سه روز از خانه مذکور در داودیه به خانه روغنی در قیطریه رفت. تا ۱۵ فروردین که دوران محدودیت خمینی بود او بخشی از زمان خود را در منزل روغنی و بخش دیگر را در یک خانه اجاره‌ای دیگر در قیطریه گذراند. به گزارش جماران بعد از خروج خمینی از کشور هم روغنی ارتباط و رفت و آمد خود را با خانواده رهبر پیشین جمهوری اسلامی ادامه می‌دهد.

در گفت‌وگویی که در سال ۹۵ ایرج مصداقی، فعال سیاسی، با پرویز معتمد، مامور بازداشت خمینی در ساواک، انجام داشت در مورد غلامحسین روغنی و خانه‌ای که در اختیار خمینی گذاشت، آمده:

« اسامی چند نفر از تجار بازار که مورد تأیید آیت‌الله خمینی بودند و احساس می‌شد ایشان در منزل‌شان راحت خواهند بود در اختیارشان قرار داده شد. خانه‌ی حاج غلامحسین روغنی در شمال شهر و قسمت خلوت و خوش آب و هوای تهران بود و حضور آیت‌الله خمینی در آن کمتر به چشم می‌آمد. منزل حاج غلامحسین روغنی با نظر خود ایشان انتخاب شد و پذیرفت که به آن‌جا برود. با حاج غلامحسین روغنی نماینده فروش اتومبیل فورد انگلیسی در خیابان اکباتان تماس گرفته شد و به اطلاع ایشان رسید که قرعه به نام شما درآمده است. بعد از ظهر بود که آیت‌الله خمینی در منزل حاج غلامحسین روغنی مستقر شدند…منزل حاج غلامحسین روغنی در خیابان دولت، چهارراه قنات، اول خیابان قیطریه، نبش کوچه هوشمند قرار داشت. خانه‌ی بسیار زیبا، مجلل و شیکی بود. مساحت حیاط آن بیش از ۲۰۰۰ متر بود. باغ بود. سالن ‌پذیرایی‌ خیلی بزرگی داشت با کف سنگ مرمر، یک گلخانه و پاسیو بسیار زیبا و حوض بزرگ مثل یک استخر و ... دیگر امکانات این خانه بود. در طبقه اول ۶-۷ اتاق با سرویس کامل بود. ارزش این خانه همان موقع میلیون‌ها تومان بود. کم از قصر نبود.

۲ اتاق هم در اختیار مسئولین حفاظتی قرار گرفت. خانه حاج روغنی اگر اشتباه نکنم ۴ در داشت. ۱ در ماشین رو بزرگ و بغل آن یک در کوچک و از کوچه هوشمند که پشت خانه بود هم ۲ در داشت. بهترین، راحت‌ترین و شیک‌ترین جایی بود که می‌توانست در اختیار آیت‌الله خمینی قرار بگیرد.»

جان گراهام، سفیر وقت بریتانیا در ایران

سر جان الکساندر نوبل گراهام (۱۹۲۶ – ۲۰۱۹) دیپلمات بریتانیایی بود که در عراق، ایران و ناتو سفیر بود.

سر جان گراهام کمتر از دو هفته قبل از پیروزی انقلاب ۵۷ (۱۱ بهمن ۱۳۵۷) به عنوان سفیر جدید بریتانیا به تهران وارد شد و تا اواخر بهار سال ۵۹ در تهران ماند. سفارت بریتانیا در تابستان‌‌ سال ۵۹ تعطیل شد و سفارت سوئد حافظ منافع بریتانیا در تهران شد.

جان گراهام در زمان ورود خمینی به ایران حدودا ۵۳ ساله بود. عکس زیر سر جان گراهام را در همان بازه سنی ۵۰ سال نشان می‌دهد.

علاوه بر این‌ها، با منطق جور در نمی‌آید که سفیر کشوری مثل بریتانیا به طور علنی در مقابل دوربین‌های جهان مثل یک عضو هیات همراه در کنار شخصیتی جنجالی‌ مثل آیت‌الله خمینی قرار بگیرد و توجه رسانه‌های جهان را به خود جلب نکند و برایش عواقبی از طرف دولت مطبوعش نداشته باشد.

کریم سنجابی یا غلامحسین روغنی؟

خبرگزاری فارس در سال ۱۳۹۸ این شایعه را درستی‌سنجی کرد و به این نتیجه رسید که «فردی که کنار حضرت امام خمینی(ره) حضور دارد، کریم سنجابی، رئیس جبهه ملی ایران و وزیر فرهنگ دولت محمد مصدق بوده نه سِر جان گراهام سفیر وقت بریتانیا در ایران.»

عکس‌هایی که گفته می‌شود حضور سنجابی در مدرسه علوی نشان می‌دهد وجود دارد اما حرفی از ملازمت و اسکورت خمینی توسط او نیست. تنها شباهت فرد مورد نظر در فیلم با سنجابی عینک و کراوات اوست. سنجابی در سال ۵۷ در دهه ۷۰ زندگی خود و ۷۴ ساله بود.

سال‌هاست در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از روح‌الله خمینی در بدو ورود او به ایران در مدرسه علوی منتشر و ادعا می‌شود فرد همراه او سر جان گراهام، سفیر وقت بریتانیا در ایران است. بر اساس اسناد و نقل‌های موجود شخصی که با عینک و کراوات دستان خمینی را لمس می‌کند و آن را به دستانی که به سوی او دراز شده می‌زند، غلامحسین روغنی، بازرگان اصفهانی و نماینده وقت شرکت فورد در ایران است.

این فرد پس از میزبانی چند ماهه از خمینی در خانه خود در سال ۴۲ روابط نزدیک خود را با خمینی‌ها حفظ کرد. خبرگزاری فارس هم پیش از این گفته بود که این فرد نه سر جان گراهام که کریم سنجابی، از رهبران جبهه ملی ایران است. در منابع تاریخی هیچ سندی در تایید این ادعا وجود ندارد. سنجابی در زمان انقلاب ۷۴ ساله بود. تنها شباهت فرد مورد اشاره در فیلم به سر گراهام و کریم سنجابی استفاده آنان از کراوات و عینک است.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که فرد مورد نظر در ویدیوی مدرسه علوی در بدو ورود خمینی، سر جان گراهام، سفیر وقت انگلستان در ایران است نشان «نادرست» می‌دهد.