ایرادات و ابهامات پرونده عباس دریس

در روز ۱۳ تیر ۱۴۰۲ فرشته تابانیان، وکیل عباس دریس، از متهمان اعتراضات آبان ۹۸ در ماهشهر استان خوزستان، در توییتی اعلام کرد حکم اعدام موکلش در دیوان عالی کشور تایید شد.

عباس دریس از اهالی شهرک چمران (جراحی) در شهرستان ماهشهر، ۱۷ آذر ماه ۹۸ به همراه برادرش بازداشت شد. بازداشت عباس و محسن دریس مدتی بعد از کشتار نیزار ماهشهر خوزستان، از خونین‌ترین حوادث اعتراضات آبان ۹۸ اتفاق افتاد.

این کشتار در روزهای ۲۵ تا ۲۹ آبان ۱۳۹۸ زمانی که اینترنت ایران قطع بود رخ داد، ابعاد این واقعه هنوز به طور کامل روشن نشده است. سازمان عفو بین‌الملل تعداد کشته‌شدگان این حادثه را ۳۰ نفر اعلام کرده است، بعضی از کشته‌شدگان هنوز شناسایی نشده‌اند. بر اساس این گزارش‌ دو نفر از ماموران، یکی وابسته به سپاه و دیگری نیروی انتظامی در جریان اعتراضات ماهشهر کشته شدند.

حکم اعدام عباس دریس اواخر مهر ماه سال ۱۴۰۱ در دادگاه انقلاب ماهشهر تایید شده بود. در آن زمان گزارش شد که محسن، برادر عباس دریس، در این پرونده تبرئه شده است.

کفایه حزباوی، همسر عباس دریس که در مهر ماه ۱۴۰۰ به قصد دیدار با رییس قوه قضاییه به تهران رفته بود با خبر صدور حکم اعدام همسرش مواجه می‌شود. در آن زمان هنوز حکمی برای آقای دریس صادر نشده بود، اما به او گفته می‌شود پرونده همسرش حتما حکم اعدام دارد. خانم حزباوی با این خبر به ماه شهر باز می‌گردد و بعد از یک هفته با سکته مغزی جان می‌بازد.

اولین جلسه رسیدگی به اتهامات عباس و محسن دریس ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ در زندان ماهشهر به ریاست قاضی سید مهران مهمان‌نواز برگزار شد. این پرونده دو بخش داشت. اتهام عباس دریس در بخش اول «محاربه و قدرت نمایی با اسلحه جنگی کلاشینکف و اخلال در نظم عمومی و حمل اسلحه جنگی کلاش» و اتهام محسن دریس «محاربه و قدرت نمایی با سلاح جنگی کلاش، اخلال در نظم عمومی از طریق تیراندازی و حمل و نگهداری سلاح جنگی کلاش» عنوان شد. بخش دوم پرونده آنها در دادگاه کیفری یک بندر ماهشهر به قتل «رضا صیادی کویخ»، یکی از نیروهای یگان ویژه نیروی انتظامی متهم شدند. اتهام عباس دریس در این بخش «مباشرت در قتل عمدی مرد مسلمان، رضا صیادی کویخ بر اثر تیراندازی با اسلحه جنگی کلاشینکف» و اتهام محسن دریس «معاونت در قتل عمدی مرد مسلمان از طریق در اختیار قرار دادن سلاح جنگی کلاش» بود.

سه سال بعد از بازداشت، اتهام عباس دریس از سوی دادگاه انقلاب ماهشهر محاربه و اتهام محسن معاونت در محاربه عنوان شده‌است. در نهایت اما عباس دریس با اتهام «محاربه» به اعدام محکوم و برادرش تبرئه شد.

از آن سو خانواده صیادی رضایت داده‌اند و گفته‌اند که دیه هم نمی‌خواهند.

حال فرشته تابانیان، وکیل این پرونده در توییت خود تاکید کرده است «در شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور به اتهام #محاربه بدون توجه به ایرادات ذکر شده تایید شد.»

اما ایرادات وارد به پرونده عباس دریس کدام است؟ ما در این گزارش سعی میکنیم همه ایراداتی که وکیل این پرونده، روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر به این پرونده وارد کردند را در یک جا جمع کنیم:

فرشته تابانیان، در مصاحبه روز ۲۸ آبان ۱۴۰۱ خود با سایت امتداد و مصاحبه ۱۹ تیر ۱۴۰۲ با سایت دیده‌بان ایران به بعضی از این ایرادات اشاره کرده است:

۱- حکم صادر شده برای عباس دریس تنها با اتکا به اعترافات او در بازداشت ضابط قضایی است. عباس دریس در زمان بازداشت خود در روز ۱۷ آذر، ضمن پذیرش حضور در تجمعات اعتراضی در تاریخ ۲۷ آبان ماه ۹۸ شهرک چمران، هرگونه دخالت در آتش زدن لاستیک و بستن جاده های شهرک چمران را انکار کرد. اما بعد از صدور قرار بازداشت موقت در اختیار سازمان اطلاعات سپاه قرار گرفت و به تیراندازی با سلاح کلاشنیکف به سوی نیروهای امنیتی اقرار کرد. با وجود این او بعد از خروج از بازداشتگاه سپاه در مراحل بازپرسی و دادگاه هم منکر تیراندازی به سمت مامورین از جمله رضا صیادی شد. به گزارش هرانا به گفته یک منبع نزدیک به خانواده این شهروندان، برادران دریس جهت اخذ و ضبط اعترافات اجباری از طریق تهدید به آزار جنسی اعضای زن خانواده تحت فشار قرار گرفته بودند.

۲- بنا بر گزارش ضابط قضایی، رضا صیادی با گلوله اسلحه منتسب به عباس دریس کشته شده. بر اساس نظریه پزشک قانونی گلوله‌ای در بدن آقای صیادی پیدا نشده‌است. هر چند او بنابر گزارش پزشک قانونی «بر اثر جسم پرتاب شونده نوک تیز (گلوله)» کشته شده اما مشخص نیست تیر از چه تفنگی شلیک شده و آیا مربوط به تفنگ منسوب به عباس دریس بوده است یا نه.

۳- بر اساس گزارش اولیه اسلحه‌شناسی فاصله بین محلی که گفته می‌شود رضا صیادی در آن جان باخته با ساختمانی که ادعا می‌شود دریس از آنجا شلیک کرده ۴۰ متر بوده، با اعتراض وکلا دوباره کارشناسی شد، این بار فاصله ۱۳۰ تا ۱۵۰ متر تخمین زده شد. وکیل پرونده می‌گوید فاصله از این هم بیشتر بوده، اما به اعتراض مجدد آنان ترتیب اثر داده نشد. این در حالی است که به گزارش هرانا بنا به نظریه پزشکی قانونی گلوله‌ها از فاصله ۸۰ الی ۱۲۰ متری شلیک شده است.

۴- به گزارش پزشکی قانونی گلوله‌ها به پیشانی، قلب و گلوی مقتول اصابت کرده است. شلیک گلوله از این فاصله با این دقت نیازمند به توانایی بالای نظامی است. به گفته خانم تابانیان چشم‌های عباس دریس ضعیف است و حتی با عینک هم نمی‌تواند به خوبی ببیند، همچنین مقابل ساختمان مذکور پر از درخت بوده است از این رو اساسا اون حتی توان چنین شلیک دقیقی را از این فاصله نداشته است.

۵- اساسا اسلحه‌ای از عباس دریس کشف نشده است. در همسایگی او اسلحه ای پیدا شده و فردی که اسلحه در خانه او کشف شد مدعی شده است که اسلحه مذکور متعلق به دریس بوده و این ادعا اساسا بهانه بازداشت او شد.

۶- در دادگاه سه نفر به عنوان شاهد حضور پیدا کردند. شاهدان گفتند: «ما اصلا چیزی ندیده‌ایم و نمی‌دانیم چه کسی شلیک کرده است.» یکی از شاهدان می گوید که بعد از جان باختن آقای صیادی به سوی او می‌رود و می‌بیند گلوله به فک او اصابت کرده و از این رو نمی‌داند «از کدام طرف شلیک شده است؛ از طرف مردم بوده یا شخص دیگری.»

علاوه بر اشکالات حقوقی وارد به پرونده در روایت ضابطان امنیتی و رسانه‌های نزدیک به آنها از این اتفاق نیز تناقض‌ها و ایراداتی وجود دارد:

۱- بنا به گفته همسر رضا صیادی «او در حالت سجده و با وضو به شهادت رسید»، در فیلم اعترافات متهمان این پرونده هم تاکید شده که برادران دریس به نیروهای انتظامی در حالی که در حال خواندن نماز بودند شلیک کرده‌اند. این در حالی است که در ویدیویی که در سایت‌های نزدیک به نهادهای امنیتی از «لحظه شهادت شهید صیادی در نیزارهای ماهشهر» منتشر شده اثری از نمازگزاران یا چیزی شبیه به آن دیده نمی‌شود. صحنه پر از صدای شلیک گلوله است و ماشین‌های زرهی در رفت و آمد هستند و چند نفر با لباس‌های تیره که مشخص نیست از نیروی انتظامی هستند یا مردم در ویدیو دیده می‌شوند.

۲- لحظه و وضعیت کشته شدن رضا صیادی در روایات حکومت متغیر است، در ادامه فیلم اعترافات اجباری یکی از متهمان که به نظر می‌رسد عباس دریس باشد (صورت متهمان مشخص نیست)، می‌گوید که از پشت بام خانه خود، لباس سبز نیروهای انتظامی را از پشت پایه‌ها تشخیص داده و به آنها شلیک کرده، اما نمی‌گوید رضا صیادی در کدام سری از تیراندازی‌ها که در این اعترافات گفته شد کشته شده است. در نهایت علیرغم اظهارات پیشین، در روایت نهایی حکومت در رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی این لحظه (زمان شلیک از پشت‌بام) به عنوان زمان نهایی مرگ عنوان شده، نه لحظه نماز خواندن رضا صیادی.

۳- به گزارش هرانا بر اساس گزارش پزشکی قانونی، رضا صیادی با سه تیر به پیشانی، قلب و گلویش کشته شده است. در اعترافات اجباری یکی از متهمان به نقل از عباس دریس می‌گوید که در زمان شلیک از پشت‌بام سه تیر در اسلحه‌اش مانده بود که با آن دو نفر از نیروی انتظامی را زده است. از نفر دومی که گفته می‌شود به او شلیک شده خبری در دست نیست. با فرض صحت این ادعا، بنابراین همه تیرهایی که به رضا صیادی اصابت کرد نمی‌توانسته از اسلحه عباس دریس بوده باشد.

درباره چند و چون کشته شدن اکبر مرادی، عضو سپاه پاسداران که گفته می‌شود در ماهشهر کشته شده هم اخبار چندانی در دست نیست و در این پرونده از او سخنی به میان نیامده.

۴- فرزاد صیفی‌کاران، روزنامه‌نگار تحقیقی، پیش از این در ۱۳ آذر ۱۴۰۰ در رشته‌توییتی به پروند عباس دریس و ویدیویی که ادعا می‌شود لحظه جان باختن رضا صیادی را نشان می‌دهد، پرداخته و ایرادات آن را برشمرد.

- او در ابتدا به مکالمه افرادی که صدایشان در این ویدیو شنیده می‌شود پرداخت. به نوشته صیفی‌کاران مکالمه به این شرح است: « «به این (زن) تير زدن؟/ واقعاً تير زدن؟ آره آره بهش (اون زن) تير زدن!/ الانی يكی رو تير زدن و بردن!/ میگم اسلحه ندارين جوابشون رو بديم؟/ اين‌ها چيزی ندارن [بی‌سلاحند]/ ببین این چجوری کمین کرده!؟/ ... یک چیزی بدید بزنیمش/ وارد نیزار شدن/ این یکی افتاده اینجا…/ دوشکا رو آوردن دارن می‌زنن!»

او می‌پرسد:

«با توجه به صحبت‌های کسی که ویدیو را گرفته افرادی که در ویدیو دیده می‌شوند مسلح نیستند، پس چگونه مشرق‌نیوز ادعا می‌کند لحظه کشته شدن رضا صیادی است؟ آیا نیروهای یگان ویژه مسلح نبودند؟ همانطور هم که در ویدیو مشخص است افرادی که کنار نیزارها پناه گرفته‌اند مسلح نیستند. و زمانی که می‌گوید به آن «زن» تیر زدند، منظورش نیروهای امنیتی است که به آن «زن» تیر زدند، اگر معترضان مسلح بودند که به سمت مردم یا زن‌ها تیراندازی نمی‌کردند. هنگامی که پیکاپهای مجهز به دوشکا وارد نیزار می‌شوند خط آتش آن رو به افرادیست که در ویدیو کنار نیزار پناه گرفته‌اند. و اگر افراد حاضر در ویدیو نیروهای امنیتی باشند قاعدتا پیکاپ مجهز به دوشکا نباید به سمت آنها تیراندازی کند. می‌توان نتیجه گرفت که رسانه‌های داخلی در اقدامی نادقیق، عجولانه و به منظور ارائه روایتی وارونه از #کشتار_نیزار، این ویدیو را به عنوان لحظه کشته شدن رضا صیادی، منتشر کردند.»

۲-۴- صیفی‌کاران در ادامه با بررسی ویدیوهای منتشر شده از واقعه نیزار ماهشهر در اصل روایت حاکمیت در مسلح بودن معترضان در این واقعه تشکیک می‌کند.

با توجه به همه ایرادات قضایی و فرمی که به پرونده عباس دریس وارد شده، به نظر می‌رسد درباره حکم اعدام صادر شده هنوز ابهاماتی مطرح است که باید روشن شوند.