علت تورم دهه ۹۰ از دید سخنگوی دولت

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم، روز سه شنبه ۱۶ خرداد ماه ۱۴۰۲ در یک نشست دانشجویی در دانشگاه تهران، گفته است:

«تورم بی‌سابقه در دهه ۹۰ نتیجه سازش بود. ما در دهه شصت می‌جنگیدیم و تورم ۱۸ درصدی داشتیم. در دهه ۹۰ سازش کردیم و تورم ۲۵.۲ درصدی را تجربه کردیم.»

آیا تورم دهه ۱۳۹۰ بی‌سابقه است؟

اینکه نرخ تورم در دهه ۹۰ در مقایسه با سه دهه پیش از آن نرخ بالاتری بوده، نکته درستی است. شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی (شاخص تورم) در دهه ۹۰ بر اساس داده‌های بانک مرکزی از ابتدا تا انتهای این دهه (تورم انباشته) ۶۴۱.۲ درصد افزایش یافته است.

آیا ارتباط معناداری میان «سازش» با تورم وجود دارد؟

اما به رغم آنکه تورم دهه ۹۰ بالاترین تورم در چهار دهه اخیر بوده، از جمله پایین‌ترین نرخ‌های تورم از ابتدای دهه ۶۰ تا پایان دهه ۹۰ نیز در سال‌هایی از دهه ۹۰ به ثبت رسیده است.

بر اساس اعلام بانک مرکزی تورم سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ترتیب ۹ و ۹.۶ درصد بوده که به جز سال‌های ۱۳۶۴ با تورم ۶.۹ درصدی و ۱۳۶۹ با تورم ۹ درصدی، جزو پایین‌ترین نرخ‌های تورم تجربه شده در سال‌های پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ به حساب می‌آید. این دو سال دقیقا همان سال‌های پس از توافق برجام است که به تعبیر سخنگوی دولت نتیجه «سازش» است.

با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال ۱۳۹۷، نرخ تورم نیز رو به افزایش گذاشت.

تحریم روی تورم چه تاثیری تاثیری دارد؟

بر اساس نظریه مقداری پولی که مورد توافق اکثر اقتصاددانان است، ریشه‌های تورم حاصل افزایش حجم پول و رشد نقدینگی است. مهم‌ترین دلیل رشد نقدینگی در اقتصاد ایران کسری بودجه دولت، تامین این کسری از طریق افزایش پایه پولی و در نتیجه رشد تورم است.

مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی در گزارشی تحت عنوان «راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت مهار تورم» تایید کرده است که همبستگی بالایی (در حد ۰.۹۹۹۹۹) بین نرخ رشد نقدینگی و نرخ تورم برای همه کشورها در بازه زمانی بلند مدت وجود دارد. بازگشت تحریم‌های آمریکا و تبعیت دیگر کشورها از آن موجب کاهش درآمدهای دولت و تشدید ناترازی بودجه دولت شد.

دولت برای جبران درآمدهای از دست رفته ناشی از فروش و صادرات نفت و تامین نیازهای ریالی خود به رشد پایه پولی و نقدینگی دامن زد که نتیجه آن جهش نرخ تورم به سطوحی بالاتر از قبل بود.

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم، می‌گوید «تورم بی‌سابقه در دهه ۹۰ نتیجه سازش بود.»

بله. دهه ۱۳۹۰ با اختلاف بسیاری کمی به نسبت دهه ۱۳۷۰ بالاترین میزان تورم را به نسبت دهه‌های پیشین دارد، اما بر اساس شواهد منطقی نه «سازش» بلکه عدم «سازش» با کشورهای غربی عامل محرک تورم است.

اولا، در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ به جز تقریبا ۳ سال و چند ماه، ایران تحت تحریم‌های گسترده قرار داشته است. در این فاصله نرخ تورم بعد از روی کار آمدن حسن روحانی و تغییر روند مذاکرات هسته‌ای بعد از سال ۱۳۹۲ روند کاهشی پیدا کرد. در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ و با اجرای برجام یک رقمی شد و بعد از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ دوباره روند افزایشی پیدا کرد.

دوم، بر اساس نظریه مقداری پولی که مورد توافق اکثر اقتصاددانان است، تورم نتیجه افزایش حجم پول و رشد نقدینگی است. مهم‌ترین دلیل رشد نقدینگی در ایران نیز کسری بودجه دولت است. عدم سازش با سایر کشورها و تحریم‌های اقتصادی باعث کاهش درآمدهای دولت، در نتیجه افزایش کسری بودجه، افزایش نقدینگی و نهایتا تورم است.

با این اوصاف فکت‌نامه این گفته سخنگوی دولت را که «تورم بی‌سابقه در دهه ۹۰ نتیجه سازش بود» آشکارا خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.