دانسته‌ها و ابهامات درباره مرگ فاطمه رضایی

بر اساس اخبار منتشر شده، روز پنج‌شنبه، چهارم اسفند فاطمه رضایی دانش‌آموز ۱۱ ساله قمی در بیمارستان بیمارستان حضرت فاطمه معصومه (خرمی) این شهر درگذشت. مرگ فاطمه رضایی در بحبوحه اخبار مسمومیت‌های دانش‌آموزان قمی و سایر نقاط کشور اذهان را به این سو برد که علت مرگ این دانش آموز نیز مسمومیت در مدرسه بوده‌است.

رسانه‌های نزدیک به حاکمیت، از خبرگزاری ایرنا گرفته تا تسنیم و مهر و صدا و سیما از روز دوشنبه ۸ اسفند با انتشار گفت‌گوها و گزارش‌های متعددی سعی کردند نشان دهند مرگ این کودک به مسمومیت‌های سریالی ماه‌های اخیر بی‌ارتباط بوده و او به دلیل اختلال عملکرد کلیه و بیماری عفونی درگذشته است. خبرگزاری فارس هم در یک اینفوگرافیک در کنار تعیین راست و دروغ چند خبر دیگر، به خبر درگذشت فاطمه رضایی هم پرداخته و به ادعای مرگ او به دلیل مسمومیت نشان «دروغ» داده و گفته که او به دلیل مشکل کبدی جان باخته است.

اما ما در مورد مرگ فاطمه رضایی چه می‌دانیم و اطلاعات از کدام منابع می‌آیند؟

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که ادعای مرگ فاطمه رضایی بر اثر مسمومیت اولین بار، در توییتر توسط یک اکانت ناشناس به اسم Moh3EN مطرح شد. این توییت عصر روز ۷ اسفند منتشر شد و در آن اطلاعاتی در مورد زمان مرگ این کودک، مدرسه او و مواردی از این دست داده نشد.

در توییت این کاربر آمده: 

«#فاطمه_رضایی⁩ یکی از دانش آموزان دختر مسموم شده شهر قم از شدت مسمومیت گاز سمی در خون فوت شد لعنت به جمهوری اسلامی تروریست لعنت بر دین اسلام لعنت بر تروریست های حرامزاده.. #مهسا_امینی»

بعد از انتشار این توییت در مدت کوتاهی این خبر در توییتر چرخید و به شبکه‌های اجتماعی دیگری راه یافت و چند ساعت بعد با بازنشر آن در سایر اکانت‌های توییتری، خبر به اصطلاح داغ شد. (لینک۱ ، لینک ۲).

طی روزهای بعد رسانه‌های فارسی زبان و افراد شناخته شده مانند علی کریمی نیز به خبر مرگ این کودک واکنش نشان دادند و بر ارتباط آن با مسمومیت‌ها تاکید کردند.

روایت خانواده فاطمه رضایی چیست؟

کمتر از چهار ساعت بعد اولین توییت، یک اکانت توییتری با نام علی رضایی، اعلامیه ترحیمی از شخصی به اسم «کربلایی فاطمه رضایی» و یک سلفی از فردی که به نظر می‌رسد در یک قبرستان حضور دارد منتشر کرده و نوشت: «لطفا برای شادی روح خواهرم فاتحه قرائت کنید».

حدود ۲۰ دقیقه بعد از انتشار این توییت، رسانه‌های داخلی ایران و مشخصا رسانه‌های نزدیک به حاکمیت خبر مرگ فاطمه رضایی بر اثر مسمومیت را تکذیب کردند. آنها بدون اشاره به منبع خبر اولیه نوشتند که مرگ فاطمه بر اثر «مشکلات کلیوی و بیماری عفونی» بوده است. خبرگزاری مهر در این باره می‌نویسد:

«دختر ۱۱ ساله قمی به نام «فاطمه رضایی» طی چند روز گذشته به دلیل مشکلات کلیوی و بیماری عفونی پس از مراجعه به بیمارستان فوت می‌کند فوت این دختر ارتباطی با حوادث مسمومیت‌ها در مدارس قم ندارد. به گفته پدر این دختر، فاطمه از سه هفته قبل به مدرسه نرفته است و بنا بر اعلام فردی مطلع در دانشگاه علوم پزشکی قم در مدرسه محل تحصیل این دانش آموز حادثه مسمومیت تاکنون گزارش نشده است.»

کمی بعد، همان اکانت توییتری علی رضایی با اشتراک‌گذاری دو توییت‌ خبر درگذشت خواهرش بر اثر مسمومیت را تکذیب کرده و نوشت:

« فاطمه رضایی خواهر من بود و خبرش هم صحت نداره، الکی نمیخواد جو بدید، با خون خواهر من بازی نکنید، به شما هم هیچ ربطی نداره».

صبح روز بعد، کسی که گفته‌شد پدر فاطمه است در مقابل دوربین‌های خبرگزاری دولتی ایرنای قم می‌نشیند و با تاکید بر اینکه متعلق به هیچ گروه و دسته‌ای نیست و مرگ فرزندش هم به مسمومیت‌های اخیر ربطی ندارد، حرف‌هایش را شروع می‌کند.

کسی که گفته شده پدر فاطمه رضایی است در ادامه شناسنامه‌ای که می‌گوید متعلق به فرزندش است را رو به دوربین می‌گیرد و همچنین به عکسی که در گوشه اتاق گذاشته شده، اشاره می‌کند و تاکید دارد که او فرزندش فاطمه رضایی است. جزییات شناسنامه به دلیل کیفیت پایین فیلم خوانا نیست و دوربین به نمای دوری از عکس گوشه اتاق بسنده می‌کند.

او در ادامه در شرح واقعه می‌گوید: «سه هفته بود که فاطمه مدرسه نمی‌رفت، دو هفته مدرسه مجازی بود و سه چهار روز هم بود که ما خودمان نمی‌گذاشتیم که به مدرسه برود.» و تاکید می‌کند که فاطمه تقریبا دو ماه قبل از آن هم دل درد داشته و بهبود یافته.

این فرد در مورد علایم او و روندی که فاطمه در روزهای آخر طی کرد هم می‌گوید:

«او چهار روز قبل از نصف شب بیدار شد و از پا درد گریه می‌کرد و بعد از کمی آرام شد و خوابید… تا ظهر فردا پادرد و بعد دل درد داشت و بعد استفراغ و به دکتر منتقل کردیم و سرم و آمپول گرفتیم و بعد به خانه منتقل کردند و تا صبح روز بعد دوباره به بیمارستان رفتیم و بعد آزمایش گرفتند. عفونتش زیاد بود و بعد چون در بیمارستان امام رضا امکانات نداشتند منتقل کردن به بیمارستان خرمی. ساعت ۱۲ شب به بیمارستان حضرت معصومه خرمی منتقل شد و تا ساعت ۹ بالای سر او بودیم …. یکباره علایم حیاتی رفت و احیا تا غروب طول کشید و ساعت ۷ بعدازظهر پرواز کرد.»

مصاحبه‌های تلویزیونی شبیه به این در ایران بی‌سابقه نیست. در جریان اعتراضات اخیر هم دیده شده که صدا و سیما یا رسانه‌های نزدیک به حاکمیت به سراغ والدین یا بستگان عزادار رفته و آنان جلوی دوربین‌های رسمی مرگ فرزند خودشان رو بی‌ارتباط با آنچه در جریان است اعلام می‌کنند. بعد از مدتی اما در مواردی خود خانواده حرفشان را پس می‌گیرند و یا شواهدی در رد ادعای القا شده به دست می‌آید. از این رو اگر ما حتی بپذیریم که این فرد پدر فاطمه رضاییِ جان‌باخته است، با اتکا به سوابق موجود می‌توان به این مصاحبه تردید وارد کرد.

به هر روی نیم ساعت بعد از انتشار این مصاحبه اکانت توییتری علی رضایی که می‌گوید برادر فاطمه است هم اظهارات مشابهی را در قالب یک رشته توییت منتشر می‌کند.

او در این رشته توییت دوبار تاکید می‌کند که بعد از مدتی که مدرسه مجازی بوده و فاطمه به مدرسه نرفته بود «خودمان اجازه ندادیم به مدرسه برود تا ماجرای مسمومیت‌هایی که شایع شده تمام شود.»

کسی که در توییتر خود را برادر فاطمه رضایی معرفی می‌کند، در عکس کاور ویدیوی مصاحبه ایرنا با پدر او، حضور دارد و در بخشی از گزارشی که توسط صدا و سیما هم در همین باره پخش می‌شود، هست.

بنابراین قطعا ارتباطی بین این اکانت توییتری و کسی که پدر فاطمه معرفی شده وجود دارد. نگاهی به توییتر علی رضایی نشان از همسویی او با حکومت و نیروهای به اصطلاح «ارزشی» دارد.

پدر و برادر فاطمه رضایی به نام مدرسه او اشاره نمی‌کنند، هر چند برادر او تاکید دارد که آنها به دلیل «ماجرای مسمومیت‌ها» در یک مقطع از رفتن فاطمه به مدرسه ممانعت کردند.

بیانیه دانشگاه علوم پزشکی قم 

چند ساعت بعد از مصاحبه ایرنا، دانشگاه علوم پزشکی قم هم اطلاعیه‌ای در این‌باره صادر کرد و نوشت که فاطمه رضایی روز چهارشنبه، ۳ اسفند با درد ناحیه شکم به بیمارستان امام رضا رفت و ۱۰ دقیقه بامداد پنجشنبه ۴ اسفند به بیمارستان حضرت فاطمه معصومه منتقل شد بر اساس این اطلاعیه در بیمارستان  فاطمه معصومه (خرمی):

«بیمار در بدو ورود به اورژانس دچار مشکلاتی از جمله اختلال عملکرد کلیه و علائم بیماری عفونی بوده که سریعاً بستری می‌شود. بر اساس نتایج آزمایشات اوره و کراتین خانم رضایی به دلیل اختلالات کلیوی بالا رفته و از سوی دیگر با توجه به وجود عفونت در خون ایشان، پزشکان تشخیص بیماری ویروسی تنفسی (مشکوک به آنفلوانزا) و یا عفونت‌های ثانویه باکتریال را مطرح می‌کنند، اما BMI بالا و افت شدید پلاکت خون بر مشکلات قبلی بیمار افزوده و با وجود تلاش کادر درمانی متاسفانه ایشان در همان روز ساعت ۱۸ دچار ایست قلبی شده و فوت می‌کند.»

دانشگاه علوم پزشکی نیز، مانند کسانی که خانواده فاطمه رضایی معرفی شدند، تاکید می‌کند:

«فاطمه رضایی سه هفته بوده که مدرسه نرفته است و از سوی دیگر هیچ حادثه مشکوک به مسمومیت در مدرسه تولیت که محل تحصیل ایشان بوده تاکنون گزارش نشده است.»

مسمومیت و مدرسه «تولیت»

«تولیت»، نام مدرسه فاطمه برای اولین بار در اطلاعیه دانشگاه علوم پزشکی قم منتشر می‌شود. نام مدرسه «تولیت» در میان مدارسی که موارد مسمومیت در آنها گزارش شده، دیده نمی‌شود، اما این احتمال وجود دارد که خبر مسمومیت این مدرسه جزو مدارسی باشد که نام آنها در گزارش‌ها اعلام نشده است. 

خبرگزاری فارس در روز دوم اسفند در مطلبی در مورد مسمومیت‌ها در مدارس قم نوشت که بیش از ۴۰ مدرسه با این اتفاق روبرو شدند. این در حالی است که در گزارش رسانه‌های داخلی تا روز ۱۰ اسفند فقط از ۳۰ مدرسه در قم نام برده شده، بنابراین اگر چه نام مدرسه «تولیت» در میان مدارس اعلام شده دیده نمی‌شود، اما این احتمال وجود دارد که خبر مسمومیت این مدرسه اعلام نشده باید.

خبرها حاکی از آن است که یک دختر ۱۱ ساله اهل قم به اسم فاطمه رضایی در روز پنج‌شنبه، ۴ اسفند، در بیمارستان خرمی (حضرت معصومه) این شهر جان باخته است. علت مرگ این کودک محل مناقشه شده‌است.

رسانه‌های نزدیک به حاکمیت و دو نفر که پدر و برادر فاطمه رضایی معرفی شدند دلایل متعددی برای مرگ او ذکر می‌کنند، از جمله مشکلات کلیوی و بیماری عفونی. آنان تاکید دارند مرگ او ارتباطی به مسمومیت‌های زنجیره‌ای اخیر ندارد. دانشگاه علوم پزشکی قم نیز بر این روایت صحه می‌گذارد.

در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های منتقد حاکمیت اما گفته می‌شود که فاطمه رضایی قربانی مسموم‌سازی سریالی دختران دانش‌آموز شده‌ است.

در پرونده مرگ فاطمه رضایی هنوز ابهامات زیادی وجود دارد و نمی‌توان هیچ‌کدام از این روایات را با اطمینان پذیرفت. 

در رسانه‌های نزدیک به حاکمیت و از سوی خانواده فاطمه رضایی دلیل واضح و نهایی‌ای برای بیماری مرگ او اعلام نشد. «اختلال عملکرد کلیه، بیماری عفونی، مشکل کبدی، بیماری ویروسی تنفسی (مشکوک به آنفلوانزا) و یا عفونت‌های ثانویه باکتریال»، از جمله دلایل اعلام شده در منابع رسمی است.

در مورد مسمومیت‌ها و آثار کوتاه و درازمدت آن هم هنوز ابهامات فراوانی وجود دارد.

اسم مدرسه «تولیت» که گفته می‌شود مدرسه فاطمه بوده در لیست مدرسه‌های مسموم شده نیست اما گزارش‌ها حاکی از آن است که اسم بعضی از مدارس مسموم شده در خبرها نیامده‌است.

فکت‌نامه نمی‌تواند به طور مستقل روایت‌ پدر و برادر فاطمه رضایی را تایید یا رد کند. سابقه رسانه‌های نزدیک به حاکمیت در پخش اخبار غیرواقعی و گرایش سیاسی کسانی که اعضای خانواده فاطمه رضایی معرفی شدند پذیرش این روایت‌ را سخت‌تر می‌کند.

هیچ مدرک کتبی، مانند نامه پزشکی قانونی و یا برگه‌ای که در آن علت فوت او اعلام شده باشد از طرف خانواده یا دانشگاه علوم پزشکی قم، ارايه نشده است.

ادعای مرگ فاطمه رضایی بر اثر مسمومیت اولین بار توسط یک اکانت ناشناس منتشر شده و به سرعت فراگیر شد. کسانی که بر مسموم شدن فاطمه رضایی تاکید دارند هم سندی در اثبات این ادعا ارائه نمی‌کنند و تنها به همزمانی این مرگ با مسمومیت‌های سریالی اتکا دارند. 

از این‌رو از نظر فکت‌نامه پرونده مرگ این دختر ۱۱ ساله همچنان باز است.