چند نفر در راهپیمایی ۱ اسفند در بروکسل شرکت کردند؟

روز دوشنبه ۲۰ فوریه،  ۱ اسفند ۱۴۰۱ هزاران نفر از ایرانیان خارج از کشور در یک راهپیمایی اعتراضی در بروکسل شرکت کردند. این راهپیمایی از ساعت ۱۱ صبح در Gare du Nord این شهر شروع شد و در مقابل کمیسیون اروپا در خیابان Rue de la Loi با سخنرانی مهمانان و فعالان سیاسی بروکسل پایان یافت.

این‌گردهمایی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای داشت. تعداد شرکت‌کنندگان در این مراسم یکی از موضوعاتی بود که در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی بحث برانگیز شد و در این میان اعدادی از ۳ هزار نفر تا ۶۰ هزار نفر در فضای مجازی منتشر شد. درخواست‌های متعددی از ما شد که این موضوع را مثل گردهمایی‌های اخیر در آمریکا و ایران بررسی کنیم.

رسانه‌ها چه می‌گویند؟

یورونیوز در روز دوشنبه در چند توییت با فاصله‌های زمانی مختلف آماری از تعداد شرکت‌کنندگان ارائه داده است که با داده‌های پلیس بلژیک هم‌خوانی ندارد.

این رسانه ابتدا در ساعت ۱۴:۱۱ توییت زیر را منتشر و تعداد شرکت‌کنندگان را به نقل از پلیس بروکسل بیش از ‍۱۳,۰۰۰ نفر اعلام می‌کند.

در ساعت ۱۵:۵۲ یورونیوز در توییت دیگری این بار به نقل از برگزارکنندگان جمعیت شرکت‌کننده در این راهپیمایی را ۶۰,۰۰۰ نفر اعلام می‌کند.

در ساعت ۱۶:۴۷ به وقت محلی یورونیوز در خبر دیگری به نقل از پلیس بروکسل اعلام می‌کند که شمار تظاهر‌کنندگان از ۲۷,۰۰۰ نفر گذشته است.

برای آخرین بار در ساعت ۲۱:۰۸ به وقت محلی یورونیوز آمار جدیدی به نقل از پلیس بروکسل اعلام می‌کند و جمعیت شرکت کنندگان را ۳۵۰۰۰ نفر تخمین می‌زند.

پوریا زراعتی از تلویزیون ایران اینترنشنال هم ساعت ۲۰:۲۸ دقیقه شب  ۱ اسفند جمعیت شرکت‌کننده در این تظاهرات را بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر اعلام می‌کند.

برگزارکنندگان چه می‌گویند؟ 

دریا صفایی، نماینده پارلمان بلژیک که به همراه همسرش سعید بشیرتاش به عنوان برگزارکنندگان این مراسم در بلژیک شناخته می‌شوند در ساعت ۱۸:۴۵ روز ۲۰ فوریه در توییتر خود نوشت: 

«امروز جمعیت بیست هزار نفری در بروکسل صدای بلند ملت ایران را به جهان رساندند.»

گزارش پلیس بروکسل چه می‌گوید؟

پلیس بلژیک در روز ۲۰ فوریه ۲۰۲۳ ساعت ۱۳:۴۵ دقیقه به وقت بروکسل، (یک ساعت مانده به پایان مراسم) در توییتر تعداد شرکت کنندگان را ۶۰۰۰ نفر اعلام می‌کند. 

رسانه‌های بلژیکی هم (اینجا، اینجا) در روزهای گذشته همین آمار را به نقل از پلیس بلژیک اعلام کرده‌اند. 

برآورد جمعیت مقابل جایگاه و جمعیت در سایر تصاویر

از مجموع تصاویر منتشر شده و برخی ویدیو‌هایی که شرکت‌کنندگان منتشر کرده‌اند می‌توان محدوده‌ای که توسط آنها در زمان انجام سخنرانی‌ها اشغال شده را محاسبه کرد. این ویدیو گرچه از میان جمعیت گرفته شده اما نمای واضحی از بخشی از فضاهایی که معترضین در آن قرار دارند نشان می‌دهد.

با جانمایی تصاویر محل قرار گرفتن فیلم‌بردار و محدوده‌ای که جمعیت در این ویدیو نشان می‌دهد مشخص می‌شود. (با توجه به پخش موسیقی با صدای ابی می‌توان گفت زمان ضبط ویدیو، در پایان این مراسم نیست.)

نشان ستاره محل قرار گرفتن تصویربردار، بیضی محل استیج سخنرانان، مستطیل محل نصب اسکرین و در نهایت خطی که احتمالا انتهای جمعیت در این ویدیو را نشان می‌دهد.

مساحت چنین فضایی با یک تقریب خوشبینانه از نفوذ جمعیت به پارک کنار خیابان مقابل آن حدود ۳،۹۰۰ متر مربع است.

بررسی مدل‌های جمعیتی در تظاهرات‌ها نشان می‌دهد که با حداکثر حضور دو نفر در هر متر مربع، یک راهپیمایی آرام، متحرک، فشرده و بدون برخورد افراد با یکدیگر را ایجاد می‌کند. ما در تمامی مواردی که در گذشته به تخمین جمعیتی پرداخته‌ایم سعی‌کرده‌ایم ضریب نفوذ جمعیت در تظاهرات را معادل ۲ نفر در متر مربع در نظر بگیریم.

تصویر بالا که با یک پردازش‌گر سه بعدی طراحی شده، جمعیتی با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع را نمایش می‌گذارد.

با احتساب ضریب تراکم ۲ نفر در هر متر مربع حداکثر جمعیتی که در این محیط می‌تواند حضور داشته‌ باشد کمتر از ۸،۰۰۰ نفر است. این تنها بخشی از جمعیت است که در این ویدیو از میان جمعیت نشان داده می‌شود. این ویدیو همچنین نمی‌تواند ابعاد کل فضای اشغال شده‌ را نشان دهد.

یکی از ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، جمعیت گسترده‌ای را نشان می‌دهد که در یکی از خیابان‌های بروکسل به سمت محل سخنرانی حرکت می‌کنند. 

ما محل تهیه این فیلم و مسیر حرکت تظاهرکنندگان را بر روی نقشه جانمایی کردیم. تصویر دقیقی از پشت سر فیلم‌بردار نداریم و نمی‌توانیم تعداد جمعیتی که جلوتر او قرار دارد را در این تصاویر ببینیم. همچنین از تصویر پیداست که مردم از تقاطعی از بالا و سمت راست تصویر به این قابل اضافه می شوند، یعنی این پایان جمعیت نیست.
با احتساب حداکثر دو نفر در هر متر مربع، در این بخش از مسیر رویداد، به‌تنهایی حدود ۴۴۰۰ نفر در تصویر دیده می‌شود که از شکل جریان جمعیت مشخص است کسری از آن است. 

فیلم‌بردار (سعید حافظی) مدعیست جمعیت زیادی هم در سمت مقابل هستند که اگر این گفته او را بپذیریم، در اینجا جمعیت به ۸هزار نفر رسیده است.

از تظاهرات ۲۰ فوریه ۲۰۲۳ در بروکسل تاکنون ما تنها به یک ویدیوی پهپادی دست‌یافته‌ایم که ابتدای مسیر راهپیمایی را نشان می‌دهد. ما با جانمایی تصاویر، مکان دقیق تصویربرداری را پیدا کردیم. 

نشان ستاره در تصویر زیر محل به پرواز درآمدن پهپاد و نشان مستطیل محل پایان جمعیت در تصاویر هوایی است. 

با توجه به آنچه در ویدیو دیده می‌شود و با احتساب فضای پیاده‌رو و اشغال بخشی از فضای سبز سمت غرب خیابان، این محدوده اندکی کمتر از ۶۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. 

پس اگر قرار بود تمام این بخش با ظرفیت ۲نفر در هر متر مربع پر می‌شد، باید حدود کمتر از ۱۲هزار نفر در آن محل در لحظه وجود داشته‌ باشند. اما این ابتدای مراسم است و هنوز جمعیت زیادی جمع نشده و هنوز حرکت به سمت مقصد آغاز نشده‌است.

در تمام تخمین‌های بالا باید این نکات را هم در نظر گفت:

1. همه این منطقه‌ها تراکم ۲ نفر در هر متر مربع نداشته و بسیاری از نقاط تراکم کمتر و در بعضی نقاط مانند جلوی جایگاه، تراکم به‌شدت بیشتر است.
2. زمان ضبط ویدیو‌ها را نمی‌دانیم و ممکن است وضعیت قرارگیری جمعیت تغییر کرده و در مناطقی بیشتر و کمتر شده‌ باشد.
3. نرخ ورود و خروج شرکت‌کنندگان معلوم نیست که از روی آن بتوان تمام جمعیت را حدس زد.

برخی رسانه‌های داخل کشور نیز ویدیویی منتشر کرده‌اند که به نظر می‌رسد از یکی از ساختمان‌های مشرف به محل سخنرانی در مقابل کمیسیون اروپا در بروکسل تهیه شده و مدعی است که جمعیت شرکت کننده کمتر از ۳۰۰۰ نفر است. این تصویر متعلق به پیش از آغاز برنامه اصلی و پیوستن راهپیمایان به جمعیت حاضر است و ادعای آن نادرست است.

پس از برگزاری راهپیمایی اعتراضی ایرانیان در ۲۰ فوریه ۲۰۲۳ در شهر بروکسل، اعداد مختلفی به عنوان تخمین تعداد شرکت کنندگان این مراسم در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مطرح شد.

یورونیوز در چند نوبت تعداد شرکت‌کنندگان در مراسم را به ترتیب ۱۳هزار، ۶۰هزار، ۲۷هزار و ۳۵هزار (به نقل از پلیس بروکسل) اعلام کرد. دریا صفایی از برگزارکنندگان این تجمع نیز در توییتی جمعیت شرکت کننده در تظاهرات بروکسل را بیش از ۲۰.۰۰۰ نفر عنوان کرد. پوریا زراعتی مجری تلویزیون اینترنشنال هم در توییتر تعداد شرکت‌کنندگان را بیش از ۲۰.۰۰۰ نفر اعلام کرده بود.  پلیس بروکسل تنها یک بار در میانه مراسم تعداد شرکت‌کنندگان در این تظاهرات را ۶۰۰۰ نفر اعلام کرد است.

هیچ ویدیوی پهپادی از جلوی جایگاه سخنرانی منتشر نشده‌ است. تنها یک ویدیوی از بین جمعیت، بخشی از آن را نشان می‌دهد که در آن می‌توان حضور حداقل ۸هزار نفر را تایید کرد. اما اولا این ویدیو از همه جمعیت نیست چون بعضی از زوایا در آن دیده نمی‌شود، ثانیا نرخ ورود و خروج جمعیت را نمی‌دانیم و ثالثا نمی‌دانیم این ویدیو در چه زمانی از مراسم گرفته‌شده و آیا این شلوغ‌ترین حالت ممكن است یا نه. (با توجه به پخش موسیقی با صدای ابی و اینکه جمعیت در حال ترک محل نیستند می‌توان گفت این تصویر پایان مراسم نیست.)

بر  این اساس می‌توان گفت ادعای حضور ۶۰ هزار نفر اغراق‌آمیز است. اگر فرض بگیریم به‌اندازه همان جمعیت ۸هزار نفری که در ویدیو دیده می‌شود، در تصویر، جمعیتی هم در خارج از قاب ویدیو وجود دارد، این تعداد به ۱۶ هزار نفر می‌رسد.