تخمین جمعیت راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ در سراسر ایران

روزنامه همشهری روز یک‌شنبه ۲۳ بهمن در تیتر صفحه اول خود تعداد شرکت‌کنندگان در راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ را ۲۱ میلیون نفر اعلام کرده است. مشابه این ادعا را فارس نیوز و دیگر رسانه‌های نزدیک به حکومت منتشر کرده‌اند. 

اما آیا واقعا ۲۱ میلیون نفر در راهپیمایی روز ۲۲ بهمن حضور داشته‌اند؟ این جمعیت چیزی معادل یک چهارم جمعیت کل کشور است. آیا از هر ۴ ایرانی، یک نفر در مراسم ۲۲ بهمن بوده‌است؟

در این گزارش نسبت ظرفیت جمعیتی محل برگزاری تظاهرات ۲۲ بهمن را در ۱۰ شهر پرجمعیت کشور که حدود ۳۰درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند، اندازه گرفتیم. بدیهی است که حتی اگر جمعیت در ۷۰درصد دیگر نقاط کشور، ۱۰ برابر این مقدار هم در صحنه حاضر شوند، باز هم تا ۲۱ میلیون تومان فاصله زیاد است.

پراکندگی جمعیت در ایران

بر پایه برآورد سال ۱۴۰۰ ایران دارای جمعیتی به تعداد ۸۴ میلیون و ۵۵ هزار نفر است. شهرهای تهران و مشهد و اصفهان پرجمعیت‌ترین شهر‌های کشورند و در کل ۱۰ شهر ایران دارای جمعیتی بالای یک میلیون نفر است. 

۱- تهران:‌ ۹/۰۳۹ میلیون نفر
۲- مشهد: ۳/۶۱۹ میلیون نفر
۳- اصفهان: ۲/۱۷۸ میلیون نفر
۴- شیراز: ۱/۹۵۵ میلیون نفر
۵- تبریز: ۱/۸۵۱ میلیون نفر
۶- کرج: ۱/۸۴۲ میلیون نفر
۷- اهواز: ۱/۴۲۰ میلیون نفر
۸- قم: ۱/۳۵۳ میلیون نفر
۹- کرمانشاه: ۱/۱۵۳ میلیون نفر
۱۰- ارومیه: ۱/۱۰۹ میلیون نفر 

به عبارتی بیش از ۲۵/۵ میلیون نفر معادل ۳۰ درصد از جمعیت ایران در این ۱۰ شهر زندگی می‌کنند. 

برای بررسی ادعای روزنامه همشهری سراغ نقشه رفتیم تا ظرفیت منطقه درنظر گرفته‌شده برای راهپیمایی را اندازه بگیریم. به رغم اینکه تراکم جمعیت در بسیار از نقاط این مناطق (براساس تصاویر و فیلم‌های منتشر شده در فارس، تسنیم، ایرنا و تلوبیون) زیاد نیست، اما برای محاسبه ظرف جمعیتی تراکم ۲ نفر در هر متر مربع در نظر گرفتیم. 

محاسبه ظرفیت جمعیتی محل راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱

۱- تهران:

محل اصلی مراسم ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ در تهران میدان آزادی بود و تظاهر کنندگان می‌توانستند از مسیرهای ۱۲ گانه به میدان آزادی برسند. مسیر اصلی مانند همیشه، میدان امام حسین تا میدان آزادی در نظر گرفته شده بود.

مساحت این ناحیه، صرف نظر از فضاهای سبز، زیرگذرها، اتوموبیل‌ها و … در تخمین بالادستی نزدیک به ۸۰۰ هزار متر مربع است (لینک). یعنی اگر تراکم بسیار بالای ۲ نفر در هر متر مربع را درنظر بگیریم، نهادهای برگزار کننده این تظاهرات، در تهران که خود بیش از ۱۱درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود و بیشترین تبلیغات و پوشش رسانه و بیشترین جمعیت در آن دیده می‌شوند، پیش‌بینی حضور چیزی حدود ۱/۵ میلیون نفر را کرده اند. عددی که با واقعیت فاصله فراوانی دارد.

در این میان تصاویر هوایی نشان می‌دهد که در اتوبان‌هایی مانند جناح، سعیدی و یا حتی رینگ بیرونی میدان آزادی، حجم وسیعی از فضا، خالی است.

۲- مشهد:

فرمانده پلیس راهور خراسان رضوی مسیر راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ را از میدان پانزده خرداد تا میدان بیت المقدس اعلام کرده‌ بود. پس از پایان مراسم ۲۲ بهمن ، راهپیمایی به سمت حرم صورت گرفته‌است. 

مساحت کل فضای میدان پانزده خرداد تا میدان بیت المقدس در تخمین بالادستی کمتر از ۸۷ هزار متر مربع است (لینک). یعنی اگر تراکم بسیار بالای ۲ نفر در هر متر مربع را درنظر بگیریم، نهادهای برگزار کننده این تظاهرات، در مشهد که خود بیش از ۳/۵درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود، پیش‌بینی حضور چیزی حدود ۴/۷ درصد جمعیت (از هر ۲۱ نفر، ۱ نفر) را کرده‌اند. فضاهای خالی در میدان شهدای مشهد نشان می‌دهد این تخمین بسیار خوشبینانه است. 

۳- اصفهان: 

میدان نقش جهان در اصفهان به عنوان محل برگزاری تجمع ۲۲ بهمن اعلام شده بود و قرار بود شرکت‌کنندگان از ۸ مسیر خود را به این میدان برسانند و در نهایت هم مراسم ۲۲ بهمن در این میدان برگزار شود. 

میدان نقش جهان با فضای اطراف مسجد شاه، کمتر از ۹۰هزار متر مربع مساحت دارد. در نظر گرفتن تراکم ۲ نفر در متر مربع (بدون حذف مساحت حوض‌های آب در وسط میدان) نشان می‌دهد که نهادهای برگزار کننده چنین تجمعاتی توقع دارند در بهترین حالت، ۱۸۰ هزار نفر چیزی حدود ۸درصد مردم اصفهان برای این مراسم در میدان جمع شوند.

اما تصاویر نشان می‌دهد که این تخمین خوشبینانه است و بخش‌هایی از میدان پر نشده‌ است.

۴- شیراز 

مسیر راهپیمایی ۲۲ بهمن در شیراز از میدان امام حسین(ع) تا چهارراه پیروزی اعلام شده بود. محاسبات ما نشان می‌دهد که مساحت این مسیر کمتر از ۶۸۰۰۰ متر مربع است. 

این محوطه در بهترین حالت و با صرف نظر از فضاهای خالی و خیابان‌های زیرگذر‌ با تراکم ۲ نفر در هر متر (که در تصاویر منتشر شده اصلا چنین تراکمی دیده نمی‌شود) نهایتا گنجایشی کمتر از ۱۴۰ هزار نفر دارد. این عدد معادل ۷درصد جمعیت شهر شیراز است.

۵- تبریز 

در تبریز ۸ مسیر منتهی به میدان نماز برای راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ اعلام شده بود. مسیر اصلی و شماره یک شامل چهارراه آبرسان- چهارراه شهید بهشتی(منصور)- میدان ساعت – میدان شهدا– تا میدان نماز بود. اما تصاویر منتشر شده از رسانه‌های داخلی در زمان سخنرانی قالیباف نشان می‌دهد که در زمان اجرای مراسم ۲۲ بهمن جمعیت تنها میدان نمازی و بخشی از خیابان جمهوری اسلامی را پوشش داده است. مساحت این محدود به انضمام بخشی از خیابان جمهوری اسلامی که در تصاویر مشخص است کمتر از ۱۳۰۰۰ متر مربع است و با در نظر گرفتن تراکم ۲ نفر در متر مربع، حداکثر گنجایش این منطقه ۲۶۰۰۰ نفر، معادل ۱/۴ درصد جمعیت این شهر است یعنی به ازای هر ۷۱ نفر از مردم تبریز، تنها ۱ نفر در این مراسم شرکت کرده است.

۶- کرج:

به گزارش فارس مسیر اصلی راهپیمایی ۲۲ بهمن در کرج از مبدا میدان شهدا، میدان سپاه، بلوار جمهوری اسلامی به سمت میدان جمهوری اسلامی بوده‌است. تصاویر که رسانه‌ها از این راهپیمایی منتشر کرده‌اند را می‌توانید (اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا) ببینید. اگر فرض کنیم تمام مسیر میدان سپاه تا میدان جمهوری اسلامی این شهر توسط تظاهرکنندگان پر شده است، با توجه به این که حداکثر مساحت این مسیر ۶۶۰۰۰ متر مربع است، می‌توان تخمین زد که حدود ۱۳۲،۰۰۰ نفر از مردم این شهر در راهپیمایی روز ۲۲ بهمن شرکت کرده‌اند. این رقم معادل ۷درصد ساکنین این شهر است. 

۷- اهواز: 

در اهواز هفتمین شهر پرجمعیت ایران، مسیر راهپیمایی روز ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ از میدان‌ مولوی به سمت پل سلمان فارسی (پل نادری) و تا چهار راه آبادان اعلام شده بود. گنجایش این مسیر در بیشترین حالت ممکن با توجه به مساحت ۵۰۰۰۰ متر مربعی این محدوده، با ظرفیت ۲ نفر در متر مربع نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر خواهد بود. یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت حدود ۷درصد مردم این شهر در راهپیمایی شرکت کرده اند. در صورتی که تصاویر هوایی از این مراسم نشان دهنده استقبال کم مردم و وجود انبوهی از فضاهای خالی است. 

۸- قم

در شهر قم مسیر راهپیمایی میدان جانبازان آغاز شد و تا میدان آستانه ادامه داشت. اگر تمام صحن حرم قدیم و جدید و پارکینگ‌ها و مراکز تجاری اطراف و محوطه جلوی حرم را به این مسیر اضافه کنیم تا میدان جانبازان چیزی حدود ۱۷۰هزار نفر با تراکم ۲نفر در هر متر مربع را در خود می‌تواند جای دهد.

۹- کرمانشاه: 

در نهمین شهر پرجمعیت ایران از میدان انقلاب (جهاد یا شهرداری سابق) این شهر تا میدان آزادی به عنوان مسیر راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ مشخص شده‌ بود. کل این مسیر روی هم با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع می‌تواند حدود ۱۲۵هزار نفر را در خود جای بدهد.

۱۰-ارومیه

در ارومیه مسیر حدفاصل میدان ولایت فقیه تا میدان انقلاب عنوان مسیر راهپیمایی مشخص شده بود. مساحت این محوطه صرف نظر فضاهای خالی و … حدود ۳۲هزار مترمربع می‌شود و در نهایت می‌تواند ۶۴هزار نفر را با تراکم ۲ نفر در هر متر مربع در خود جا بدهد.

ظرفیت شهرها و تخمین شرکت‌کنندگان کل کشور

جمع اعدادی که برای ظرفیت کل محوطه درنظر گرفته‌شده برای ۱۰ شهر پرجمعیت ایران در راهپیمایی ۲۲ بهمن گرفته‌شده‌بود را در جدول زیر می‌بینید:

اعداد فوق نشان می‌دهد اگر بر فرض همه مساحتی که برای ۱۰ شهر پرجمعیت ایران برای راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده‌بود، با تراکم ۲ نفر در هر متر، کیپ تا کیپ پر شده‌باشد، در نهایت دو میلیون و ۵۴۰ هزار نفر در این مساحت جا می‌شوند .بدیهی است نمی‌توان همه شهرها و روستاهای کشور را بدون دسترسی به گزارش‌های رسمی بررسی کرد و تصویری هم از همه‌جا وجود ندارد. احتمالا مراجعی مانند کلانتری یا اداره اطلاعات هر ناحیه، تخمینی از جمعیت حاضر دارد که دسترسی به آنها هم ممکن نیست. اما می‌توان از عقل سلیم استفاده کرد.

اگر فرض کنیم مسیرهای تعیین شده برای سایر شهرها هم به همین نسبت باشد، گنجایش جمعیتی راهپیمایی ۲۲ بهمن نمی‌تواند بیش از ۸/۵ میلیون نفر باشد.

پس از برگزاری راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱‌، روزنامه همشهری در تیتر اول خود مدعی شد که تعداد شرکت کنندگان در این راهپیمایی حکومتی ۲۱ میلیون نفر بوده‌است.

۲۱ میلیون در مقیاس جمعیت ایران عدد بسیار بزرگی، معادل بیش از یک چهارم جمعیت کل کشور است. مشخص نیست این روزنامه چگونه به چنین عددی رسیده، اما ما تلاش کردیم با محاسبه ظرف جمعیتی محل راهپیمایی در ۱۰ شهر پرجمعیت، عدد اعلام شده از سوی روزنامه ایران را با واقعیت بسنجیم. 

محاسبات نشان می‌دهد، در محدوده‌ تعیین شده برای راهپیمایی در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، کرج، اهواز، قم، کرمانشاه و ارومیه، در متراکم‌ترین حالت ممکن، کمتر از ۲/۶ میلیون نفر جا می‌شوند. 

اگر همین نسبت در سایر شهرها هم برقرار باشد، ظرف جمعیتی این مراسم حدود ۸/۵ میلیون نفر است. این به معنی تایید حضور این تعداد در راهپیمایی امسال نیست، بلکه این رقم گنجایش ظرف جمعیتی مسیر و محل اجتماع راهپیمایی و محل اجتماع ۲۲ بهمن است. 

با توجه به محدودیت منابع و تصاویر گزینشی که از این راهپیمایی منتشر شده، امکان تخمین دقیق جمعیت شرکت‌کنندگان در این مراسم را نداریم، اما تصاویر رسانه‌های نشان از حضور جمعیت متراکم تنها در بخش کوچک مراسم و پراکندگی بیشتر در راهپیمایی دارد.

با این اوصاف می‌توان با اطمینان گفت ادعای روزنامه همشهری مبنی بر حضور۲۱ میلیون نفر، آشکارا اغراق شده و خلاف واقعیت است. به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان شاخ‌دار می‌دهد.