ادعای گمراه‌کننده خبرگزاری فارس درباره افزایش جمعیت شاغل در ۵ سال گذشته

اگر وقت ندارید …

خبرگزاری فارس می‌گوید: با احتساب آمارهای اشتغال در پاییز ۹۶ و ۱۴۰۱ جمعیت شاغل کشور ۷۵۷ هزار نفر بیشتر شده است.
اعداد و ارقام به کار رفته در محاسبه فارس دقیق نیستند. اعداد و ارقام پاییز ۹۶ با برآوردهای مرکز آمار ایران اختلاف کمی دارند.
اما صرف نظر از اختلاف اعداد و ارقام، مقایسه عددی جمعیت شاغل کنونی با ۵ سال پیش «گمراه‌کننده» است.
در فاصله پاییز ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ بیش از ۴/۲ میلیون نفر به جمعیت سن کار اضافه شده، اما جمعیت فعال اقتصادی بیش ۱۵۰ هزار نفر کمتر شده است.
به عبارتی در فاصله ۵ سال اگرچه جمعیت شاغل افزایش پیدا کرده، اما بخشی از جمعیت فعال اقتصادی از بازار کار خارج شده‌اند.
محاسبات داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد نسبت اشتغال (جمعیت شاغل به جمعیت بالای ۱۵ سال) از ۳۸/۹ درصد در پاییز ۹۶ به ۳۷/۷ درصد کاهش پیدا کرده است.

خبرگزاری فارس، در گزارشی که روز دوشنبه ۲۴ بهمن ۱۴۰۱ روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت با مقایسه وضعیت بازار کار ایران در فصل‌های پاییز چندین سال اخیر نوشت: «سطح اشتغال کشور ۷۵۷ هزار نفر بیش از دوران برجام است.»

در این گزارش فارس آمده است: «میزان اشتغال کشور در پاییز ۱۴۰۱ بیش از ۷۵۷ هزار نفر بیشتر از پاییز سال ۱۳۹۶، یعنی سال قبل از تحریم ها است.»

۱- در جدولی که خبرگزاری فارس در گزارش از آن استفاده کرده، اعدادی آمده که نمی‌دانیم منبع آن چیست، اما بررسی های ما از گزارش‌های رسمی مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در پاییز سال ۱۳۹۶، اعداد و ارقامی متفاوت را نشان می‌دهد.

جدول محاسبات خبرگزاری فارس

۲- در پاییز سال ۱۳۹۶ مبنای آماردهی مرکز آمار ایران از بازار کار، «جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر» بود یعنی تمامی شاخص‌ها بر اساس جمعیت این گروه سنی ارزیابی و اعلام شده است، حال آنکه در پاییز سال ۱۴۰۱ مبنای گزارش‌دهی مرکز آمار ایران «جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر» ایران است، با این حساب برای مقایسه ابتدا می‌بایست شاخص‌های پاییز سال ۱۳۹۶ را بر حسب گروه سنی مشابه با گزارش پاییز امسال اصلاح کرد.

۳- تنها اعدادی که در گزارش مرکز آمار ایران در پاییز سال ۱۳۹۶ به جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در آن دوره زمانی ارتباط پیدا می‌کند. شمار بیکاران این محدوده سنی و نرخ بیکاری آنهاست که در این گزارش به ترتیب ۳٫۱۳۷٫۱۴۸ نفر و ۱۱/۹ درصد اعلام شده است.

با این دو عدد می‌توان جمعیت فعال ۱۵ ساله و بیشتر در پاییز ۱۳۹۶ را به دست آورد که به ۲۶,۳۶۲,۵۸۸ نفر بالغ می‌شود، این عدد با آنچه در جدول خبرگزاری فارس آمده متفاوت است، با تفاضل شمار جمعیت فعال از تعداد بیکاران ۱۵ ساله و بیشتر، جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر در پاییز ۹۶ نیز قابل احصا ست که بر اساس محاسبات ما ۳,۱۳۷,۱۴۸ نفر است، این اعداد و ارقام هم با آنچه در جدول خبرگزاری فارس آمده است، کمی تفاوت‌ دارد.

۴- در این میان عدد مفقوده بازار کار پاییز ۱۳۹۶، عدد مربوط به کل جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در آن فصل است، این رقم در گزارش تفصیلی مرکز آمار ایران در صفحه ۲۴ «نتایج آمارگیری نیروی کار ۱۳۹۶» ۵۹,۹۵۳,۷۸۰ نفر اعلام شده است که البته مربوط به کل سال ۱۳۹۶ است.

۵- در صفحه ۵۱ همین گزارش تفصیلی نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در سال ۱۳۹۶، ۴۴/۲ درصد اعلام شده است. بر اساس اعداد و ارقام به دست آمده از گزارش چکیده آمارگیری از نیروی کار در پاییز ۱۳۹۶، شمار جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر ۵۹,۶۴۳,۸۶۴ نفر می‌شود.

۶- اهمیت دانستن شمار جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در دو مقطع پاییز ۱۳۹۶ و پاییز ۱۴۰۱ در آن است که بدانیم به ازای افزایش این جمعیت که بین کمتر از ۴ میلیون نفر تا بیش از ۴ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر برآورد شده است، چه تعداد به بازار کار آمده‌اند و به عنوان جمعیت فعال اقتصادی، مشارکت کرده‌اند، چه تعداد شغلی یافته و به جمعیت شاغلان افزوده شده‌اند و از این تعداد چه بخشی از جمعیت اضافه شده نتوانسته‌اند کاری بیابند و در زمره بیکاران دسته‌بندی شده‌اند.

۶- به طور کلی در بررسی گزارش‌های مربوط به تحولات بازار کار و مقایسه‌ آنها، توجه و تمرکز بر اعداد مطلق چندان راهگشا نیست، آنچه تصویری واقعی‌تر از تحولات بازار کار ارایه می‌کند، نسبت‌ها و درصد تغییرات این شاخص‌هاست. بر این اساس مقایسه «نسبت اشتغال» در پاییز ۱۳۹۶ به عنوان پاییز قبل از تحریم‌ها با نسبت اشتغال در پاییز ۱۴۰۱ مقایسه دقیق‌تری است.

۷- نسبت اشتغال بیان می‌کند که از کل جمعیت در سن کار (۱۵ ساله و بیشتر) در مقطع زمانی مورد بررسی چه تعدادی شاغل بوده‌اند. با بهره‌گیری از نسبت اشتغال و مقایسه این سنجه در واقع موضوع افزایش کل جمعیت در سن کار حل و فصل شده و انحراف ناشی از اثر این عامل خنثی می‌شود.

نسبت اشتغال در پاییز ۱۳۹۶ برابر با ۳۸.۹ درصد بوده حال آنکه به رغم افزایش عدد مطلق شاغلان در پاییز ۱۴۰۱، نسبت اشتغال یعنی درصد شاغلان به کل جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر به ۳۷.۷ درصد کاهش یافته است.

جمع‌بندی

خبرگزاری فارس می‌گوید: «جمعیت شاغل کشور ۷۵۷ هزار نفر بیش از دوران برجام است.»

مبنای این ادعا، مقایسه آمارهای اشتغال در پاییز ۹۶ و ۱۴۰۱ است. با این همه بررسی‌ها ما نشان می‌دهد اعداد و ارقام به کار رفته در محاسبه فارس دقیق نیستند و با محاسبات ما بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران کمی اختلاف دارند. اما صرف نظر از این اختلاف مقایسه عددی جمعیت شاغل کنونی با ۵ سال پیش، مقایسه درستی نیست.

در ۵ سال گذشته اگرچه جمعیت شاغل ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده، اما بخشی از جمعیت فعال اقتصادی از بازار کار خارج شده‌اند. در فاصله پاییز ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ بیش از ۴/۲ میلیون نفر به جمعیت سن کار اضافه شده، اما در همین فاصله جمعیت فعال اقتصادی بیش ۱۵۰ هزار نفر کمتر شده است.

در نتیجه نسبت اشتغال، یعنی نسبت جمعیت شاغل به جمعیت بالای ۱۵ سال، از ۳۸/۹ درصد در پاییز ۹۶ به ۳۷/۷ درصد کاهش پیدا کرده است.

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته خبرگزاری فارس که «جمعیت شاغل کشور ۷۵۷ هزار نفر بیش از دوران برجام است» نشان گمراه‌کننده می‌دهد.