بررسی ادعاهای رسانه‌های ایرانی درباره دارایی‌های شاه خارج از ایران

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت ابراهیم رئیسی، روز دوشنبه ۲۶ دی ۱۴۰۱ به مناسبت سالگرد خروج محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران از کشور در توییتر نوشت:

۳۵ میلیارد دلار اموال ایرانیان
۳۸۴ چمدان جواهر و الماس
دو تاج با ۵ هزار قطعه الماس، ۵۰ قطعه زمرد و ۳۶۸ حبه مروارید که از نظر قیمت غیرقابل تخمین است و…
این‌ها بخشی از اموالی است که دیکتاتور هنگام فرار با خود به خارج برد.

منبع ادعای سخنگوی دولت، ویدیویی از خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) بود.

سه روز بعد از توییت سخنگوی دولت، سایت تبیان اینفوگرافیکی به همین مضمون منتشر کرد. 

حدود یک هفته بعد خبرگزاری فارس در روز ۳ بهمن ۱۴۰۱ ادعای احمدعلی مسعود انصاری از نزدیکان نسبی فرح پهلوی را مجددا تکرار کرد و مدعی وجود یک «تراست چند ده میلیارد دلاری برای فردی از خاندان پهلوی که به پادشاهی برسد» شد. این ادعا هم سال‌هاست تکرار می‌شود.

این اولین بار نیست که مقام‌های و رسانه‌های جمهوری درباره اموال خارج شده توسط محمدرضا شاه پهلوی مطالبی مطرح می‌کنند. 

به عنوان نمونه پارسال خبرگزاری فارس در گزارشی ادعای درباره فروش «گران‌ترین زمین جهان در لس‌انجلس» مطرح کرده بود. این ادعا همان موقع توسط فکت‌نامه بررسی شد و نشان «نادرست» گرفت.

یا در یک نمونه قدیمی‌تر روزنامه وطن امروز، در گزارشی در سال ۱۳۹۱ بدون ذکر هیچ منبع مشخصی مجموعه‌ای از ادعاها را مطرح کرد: 

شاه خارج از کشور نیز املاک بسیاری داشت که می‌توان به گران‌ترین خانه و پارک در حومه لندن، قصر و باغ‌های استیل مانس که ملکه الیزابت دوم در آنجا متولد شد، اشاره کرد.
همچنین گران‌ترین باغ و ساختمان در ناپل (ایتالیا) متعلق به او بود.
شاه در کاپری یک باغ بزرگ و ویلایی مجلل داشت.
در ژنو قصر قدیمی معروف به کاخ گل سرخ را خریده بود.
قصر مجللی هم در سنت‌موریس داشت که زمستان‌ها را در آنجا می‌گذراند به نحوی که سنت‌موریس سوییس در بین دیپلمات‌های خارجی به پایتخت زمستانی ایران معروف بود!
شاه در سال ۱۳۵۰ یک جزیره در اسپانیا به مبلغ ۷۰۰میلیون دلار خریداری کرد و در مرکز جزیره یک ساختمان مدرن ساخت و اطراف آن را با دیوارهای مرتفع به سبک قرون وسطی محصور کرد و بقیه اراضی را هم به قطعات چند هزار متری تقسیم کرد و به سران نظامی و رجال سیاسی فروخت.
طبق نوشته روزنامه «دیلی‌اکسپرس» چاپ لندن مورخ ۲۸ مارس ۱۹۷۸ شاه یک ملک بزرگ هم در منطقه کوه‌های راکی آمریکا به قیمت یک میلیون پوند انگلیس خریده بود.

در این گزارش تلاش می‌کنیم تا با استناد به فکت‌ها و گزارش‌های مستند صحت و اعتبار ادعاهای مطرح‌شده را بررسی کنیم. 

برای این کار ادعاهای مطرح شده در روزهای گذشته را به پنج بخش دسته‌بندی کردیم. از اینجا به بعد تلاش می‌کنیم ضمن پیدا کردن سابقه و ریشه طرح هر کدام، اعتبار هر کدام را بر اساس مستندات تاریخی و شواهد و قرائن منطقی بررسی کنیم. 

• خروج تاج شاهنشاهی با ۳۳۸۰ قطعه الماس و تاج شهبانو با ۱۶۴۶ قطعه الماس
• املاکی در سراسر جهان
• خروج ۳۵ میلیارد دلار
• تراست ۲۲ میلیارد دلاری
• خروج ۳۸۴ چمدان حاوی عتیقه و جواهرات توسط فرح پهلوی

اول، ادعای مطرح شده درباره خروج تاج شاهنشاهی و تاج ملکه چقدر معتبر است؟ 

در این چند هفته درباره سرنوشت تاج شاه و تاج فرح پهلوی زیاد صحبت شده و مشخص شده تاج‌هایی مورد اشاره در موزه بانک مرکزی نگهداری می‌شوند.

تاج شاهنشاهی و تاج شهبانو، مطابق قانونی مصوب ۱۳۰۸، متعلق به بانک مرکزی (ابتدا بانک ملی) و از اموال ملت ایران است و در خزانه نگه‌داری می‌شود.

این جواهرات بخشی از «گنجینه جواهرات ملی» ایران است. غیر از تاج شاهنشاهی (پهلوی) و تاج ملکه، تاج کیانی (قاجار)، شمشیر نادرشاه، کره زمین ناصرالدین‌شاه، کمربند زرین ناصر‌الدین شاه، الماس دریای نور، تخت طاووس، تخت نادری، ساعت ملکه ویکتوریا و … در موزه جواهرات ملی نگه‌داری می‌شود.

این موزه واقع در تهران، خیابان فردوسی نرسیده به چهارراه استانبول، نبش کوچه بانک مرکزی قرار دارد و تا پیش از همه‌گیری کرونا در زمستان ۱۳۹۸، بعدازظهر روزهای شنبه و سه‌شنبه برای بازدید عموم باز بود.

اما پس از پایان ممنوعیت‌های ناشی از کرونا، موزه جواهرات ملی که از ۱۰ اسفند ۱۳۹۸ «تا اطلاع ثانوی» بسته اعلام شده‌بود، همچنان بسته مانده‌است. 

با این‌حال، عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، در ۴ بهمن ۱۴۰۱ ضمن رد ادعای سخنگوی دولت (و سایر ادعاهای مشابه مانند فیلم خبرگزاری دولت) گفت:

امروز از گنجینه‌ی جواهرات سلطنتی بانک مرکزی بازدید کردم.
باید امکان بازدید عمومی از دیدنی‌های آن فراهم شود.
آن دو تاج معروف را که می‌بینیم، جای خالی دارایی‌های عظیم به غارت رفته‌ی ملت توسط پهلوی را بیشتر حس می‌کنیم.

دوم، ادعای مطرح شده درباره خروج ۳۸۴ چمدان حاوی عتیقه و جواهرات توسط فرح پهلوی چقدر معتبر است؟

سخنگوی دولت مدعی است شاه هنگام خروج از ایران ۳۸۴ چمدان جواهر و الماس را با خود خارج کرد. این ادعا بدون ارائه هیچ سندی در گزارش خبرگزاری فارس آمده:

«در هنگام خروج محمدرضا و فرح پهلوی از ایران، «فرح» دستور داد ۳۸۴ عدد چمدان و صندوق بسته شود. یک تیم از افراد مورد تایید فرح جمع‌آوری و بسته‌بندی همه‌گونه عتیقه، جواهرات و الماس‌های گران‌بها، ساعت‌های تمام‌طلا و تاج و نیم‌تاج‌های تمام زمرد را برعهده داشتند. این گنجینه از جواهرات و عتیقه‌جات در مکان‌های امن کاخ نیاوران نگهداری می‌شد».

مرکز اسناد انقلاب اسلامی در گزارشش در مورد این مسئله می‌نویسد:

«علاوه بر انتقال سرمایه و وجوه نقدی، اشیا و اقلام گران قیمت مانند جواهرات و سنگ‌‌های قیمتی،‌ تابلو، اشیای عتیقه و ... نیز از سوی خاندان پهلوی به خارج انتقال یافت. محمدرضا پهلوی همراه اثاث و لوازم خود، چهار جعبه بزرگ (هر یک به اندازه نیم قد انسان) جواهرات از ایران خارج شد. سایر اعضای خانواده به طور جداگانه جواهراتشان را بردند. اشرف و ملکه مادر، مدتی قبل از پیروزی انقلاب، سر فرصت این کار را انجام داده بودند. محمدرضا پهلوی تنها با فروش کمی از جواهراتش در آمریکا، ۳۰ میلیون دلار به دست آورد.»

منبع مرکز اسناد انقلاب اسلامی گفته‌های «احمدعلی مسعود انصاری» است. او یکی از منابع رسانه‌های جمهوری اسلامی در بیان ادعاها درباره ثروت خاندان پهلوی است که پیش و مدتی پس از انقلاب، در مقاطعی همراه خانواده پهلوی بوده‌است. او نوه خاله فرح پهلوی است و از او تاکنون سه کتاب چاپ شده: «من و خاندان پهلوی»، «من و رضا» و «ناگفته‌هایی از تاریخ معاصر». 

او به گفته خود چند سالی مباشر مالی شاهزاده رضا پهلوی بوده است. هم رضا و هم فرح پهلوی در مصاحبه‌های خود بدون ذکر نام او به اختلاف شدید مالی میان خانواده پهلوی و انصاری اشاره می‌کنند که در نهایت دادگاه به نفع خانواده پهلوی رای می‌دهد. 

اما صرف  نظر از سابقه و انگیزه‌های احتمالی آقای انصاری، در این مورد خاص صحبت از چهار چمدان است و معلوم نیست، عدد ۳۸۴ از کجا آمده است. 

فرح پهلوی بلافاصله در واکنش به ادعای سخنگوی دولت جمهوری اسلامی در گفتگو با رادیو فردا گفت: «همه این جواهرات در گنجینه بانک مرکزی ایران قرار دارد». شهبانوی پیشین ایران می‌گوید دی‌ماه ۱۳۵۷ و هنگام خروج از کشور، او بخش بزرگی از جواهرات شخصی‌اش را هم در «گنجه‌های کاخ نیاوران» برجای گذاشت. فرح پهلوی افزود: «با خودم پوتین‌هایم را آوردم اما حتی تنها نیم‌تاجی را که متعلق به خودم بود که الماس و فیروزه‌نشان بود، گذاشتم ایران و آمدم.»

پاسخ شهبانو فرح پهلوی، واکنش مجدد سخنگوی دولت را به همراه داشته است. بهادری جهرمی روز ۲۸ دی در جمع خبرنگاران گفته:

«نه‌فقط در ارزیابی داخلی، بلکه بسیاری از کشورهای خارجی در ارزیابی‌هایشان از ارزش ۳۵ میلیارد دلار یا ۵۶ میلیارد دلار از این غارت‌ها به عنوان بزرگترین اختلاس‌کننده و غارتگر در نشریات‌شان از آن یاد کرده‌اند».

آنچه مشخص است این عدد تنها یک ادعای بدون سند است که دادگاه نیویورک آن را نپذیرفته و هر رسانه دیگری هم آن را ذکر کرده، نه به عنوان ارزیابی بلکه به نقل از وکلای ایران این جمله را تکرار کرده‌است.

سوم، ادعای مطرح شده درباره خروج ۳۵ میلیارد دلار توسط شاه چقدر معتبر است؟ 

تاکنون اعداد و ارقام متنوعی درباره پول‌هایی که شاه از ایران خارج کرده مطرح شده است. 

خبرگزاری فارس در گزارش خود به مقاله‌ای در روزنامه کریستین ساینس مانیتور استناد می‌کند. این مقاله در ۲۳ آوریل ۱۹۸۰ (۳ اردیبهشت ۱۳۵۹) منتشر شده به برآوردهایی مختلف، از جمله ادعای دولت انقلابی‌ ایران اشاره می‌کند:

به گفته باربارا والترز (خبرنگار ABC) برآوردها از ۵۰ میلیون دلار تا ۱۰۰ میلیون دلار، به گفته الکساندر کاکبرن ستون‌نویس، تا بیش از یک میلیارد دلار و طبق گفته دولت ایران تا ۵۶ میلیارد دلار متغیر است.
…دوست شاه، رابرت د. آرمائو، می‌گوید که شاه به او گفته است که او «بسیار کمتر از بسیاری از میلیونرهای آمریکایی ثروت دارد».

همان‌طور که دیده می‌شود در تمام منابع خبری نزدیک به جمهوری اسلامی طوری بیان شده که گویی محققان روزنامه کریستیان ساینس مانیتور، یا روزنامه‌نگاری از وال‌استریت ژورنال یا اخبار ABC به این ارقام رسیده‌اند. در حالی که ارقام ادعایی تنها نقل قول است. 

در این گزارش گفته شده در آن زمان، وکیل جمهوری اسلامی در دادگاه نیویورک تنها برای «جابجایی حدود ۱/۸ میلیون دلار به بانک چِیس در یک دوره ۱۱ ساله» منابعی «تایید نشده» ارائه داده‌، در حالی که در ادعای وکیل دولت انقلابی ۵۶ میلیارد دلار (بیش از ۳۵ میلیارد دلار مستقیم و حدود ۲۰ میلیارد دلار غرامت) ذکر شده‌بود.

یکی دیگر از منابع ادعایی جمهوری اسلامی (اینفوگرافیک تبیان) مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن پست در ۱۷ ژانویه ۱۹۷۹ (۲۷ دی ۱۳۵۷) است. در این مقاله آمده:

یک اقتصاددان ایرانی دارایی کل خانواده سلطنتی را بیش از ۲۰ میلیارد دلار تخمین می‌زند…
… این منبع، رقم یک میلیارد دلار برای ثروت شخص شاه را «برآورد حداقلی» خواند و گفت که این رقم چندین برابر است.
… یک اقتصاددان غربی مدعی شد که وقتی سعی کرد درآمد نفتی ایران را محاسبه کند، متوجه اختلاف حدود ۲ میلیارد دلار در سال شده است. اما توضیح بانک مرکزی این بوده است که شرکت ملی نفت ایران ملزم به تبدیل فوری ارز نیست و اغلب وجوه را برای مدتی در بانک‌های خارجی نگه می‌دارد.
اما توضیح دیگر این است که بخشی از درآمد نفت ملی به حساب بانکی سوئیس بنیاد پهلوی جهت استفاده خانواده سلطنتی و شاه و تامین مالی عملیات مخفی خارجی توسط پلیس مخفی ایران، ساواک، منتقل می‌شود.
هرگز دلیل قاطعی برای این موضوع وجود نداشته است زیرا گزارش‌های مالی شرکت ملی نفت ایران و دارایی‌های بنیاد پهلوی، جز اسناد محرمانه دولتی محسوب می‌شود.
سندی که دو سال پیش در یکی از روزنامه های پاریس منتشر شد، حاکی از انتقال ۱۲ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران به حساب بانکی بنیاد پهلوی در سوئیس بود.

در اینجا هم خبرنگار واشنگتن پست صرفا به تکرار ادعای منابعی که نامی از آنها نبرده، اکتفا کرده‌است. در ادامه، مقاله، اموال بنیاد پهلوی را برشمرده است. بعد از انقلاب، این بنیاد به بنیاد علوی تغییر نام داد و پس از تشکیل بنیاد مستضعفان دارایی‌های آن به بنیاد مستضعفان منتقل شد که زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود. 

یکی دیگر از منابع ادعایی جمهوری اسلامی (اینفوگرافیک تبیان) مقاله‌ای در روزنامه نیویورک تایمز در ۱۰ ژانویه ۱۹۷۹ (۲۰ دی ۱۳۵۷) است. در این مقاله آمده:

به گفته بانکداران، سبد شخصی [سهام] شاه بیش از یک میلیارد دلار ارزش دارد. امروز، بانکداران می‌گویند که بخش قابل توجهی از ۲ تا ۴ میلیارد دلاری که طبق برآوردها در دو سال گذشته از ایران به آمریکا منتقل شده، متعلق به خانواده سلطنتی است.
تقریبی از ثروت کنونی شاه توسط بانکداران، دلالان املاک، کارشناسان امور مالی خاورمیانه، اسناد منتشر شده و مخالفان ایرانی گردآوری شده است. این احتمال وجود دارد که منابع اضافی و بدون شمارش ممکن است در بانک‌های سوئیس و سایر کشورهایی که قوانین رازداری بانکی به شدت اجرا شده‌اند، سپرده شود.
… کتابی که اخیراً توسط رابرت گراهام، روزنامه‌نگار بریتانیایی درباره ایران منتشر شده‌است، محاسبه می‌کند که براساس دارایی‌های بررسی شده، سرمایه بنیاد پهلوی باید حداقل ۲/۸ تا ۳ میلیارد دلار باشد.

مقاله در ادامه به دارایی‌های بنیاد پهلوی می‌پردازد. به نظر می‌رسد رقم ۲ تا ۴ میلیارد هم در این مقاله با درنظر گرفتن رقم ۲ تا ۳ میلیارد دلار برای بنیاد پهلوی به علاوه ادعای بدون سند منسوب به «بانکداران» در مورد یک میلیارد دلار ثروت شاه ایران باشد. با این حال می‌دانیم که بنیاد پهلوی هم‌اکنون در کنترل رهبری جمهوری اسلامی است.

بنابراین هر ۴ ادعایی که در اینفوگرافیک تبیان تکرار شده، تنها نقل قول‌هایی از منابع ناشناخته (عموما از داخل ایران و در روزهای انقلاب) هستند. با این حال منابع جمهوری اسلامی در ۴۰ سال گذشته از این گمانه‌زنی‌ها به‌عنوان «فکت» استفاده کرده‌اند.

یکی از پر تکرارترین ادعاها در رسانه‌های فارسی، استناد به مقاله‌ای ادعایی در روزنامه فایننشال تایمز در زمان بهار عربی (سال ۲۰۱۱) است. 

به جز در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان، هیچ اثری از این مقاله ادعایی نیست. ما نه در آرشیو این روزنامه و نه در هیچ منبع دیگری و نه در هیچ رسانه‌ای، هیچ اثری از این مقاله یا اشاره به آن پیدا نکردیم، اما روزنامه‌های ایران به کرات دو تصویر بریده از این مقاله را منتشر کرده و مدعی شده‌اند رابرت آرمائو، از نزدیکان شاه برای این مقاله تکذیبیه هم فرستاده است. 

به عنوان نمونه وطن امروز می‌نویسد:

روزنامه فایننشال‌تایمز در گزارشی به مناسبت قیام‌های موجود در کشورهای عربی علیه دیکتاتورها، میزان دارایی‌های خارج کرده از سوی دیکتاتورهای فراری از کشورهای مختلف را بررسی و اعلام کرد: محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران ۳۵ میلیارد دلار دارایی از ایران خارج کرده است.

در نموداری که سایت‌های داخلی آن را منسوب به این مقاله می‌دانند (گرافیک، رنگ و فونت‌های دو تصویر با هم همخوانی ندارد)، این ارقام، نه به عنوان یک رقم دقیق، بلکه به عنوان حداکثر و حداقل ادعاهای اعلام شده، علیه این افراد، بیان شده‌است:

شکایت‌های مطرح شده توسط جمهوری اسلامی در دادگاه‌های آمریکا

مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره اموال خارج شده از ایران توسط شاه، دو گزارش منتشر کرده‌است: «چگونه رضاخان سالانه ۲۵میلیون دلار از کشور خارج کرد؟» و «ثروت شاه به هنگام خروج از ایران چقدر بود و سرنوشت آن پول‌ها چه شد؟» 

در گزارش اول، مرکز اسناد، به همان ادعاهای روزنامه‌های آمریکایی اشاره می‌شود. ادعاهایی که پیش از این و به قول رسانه‌های آمریکایی از منابعی بدون ذکر نام از داخل ایران و روزهای اول انقلاب منتشر شده‌بودند، حالا به‌عنوان فکت، از سوی رسانه‌های آمریکایی یاد می‌شود. 

«پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روزنامه نیویورک تایمز، به نقل از منابع بانکی جهان، ارزش اوراق بهادار متعلق به محمدرضا پهلوی را بیش از یک میلیارد دلار اعلام کرد و نوشت: مبلغی بین ۲ تا ۴ میلیارد دلار تنها در طول سال‌های ۵۶ و ۵۷ از سوی خانواده سلطنتی از ایران به امریکا منتقل شده است. یکی از حساب‌های بانکی محمدرضا پهلوی در سوئیس، ۲ میلیارد سپرده داشت».

با این حال جمهوری اسلامی پرونده ۵۶ میلیارد دلاری شامل بیش از ۳۵ میلیارد دلار مستقیم و حدود ۲۰ میلیارد دلار غرامت را در شهر نیویورک در زمان اقامت شاه در این شهر برای عمل جراحی، باز کرد. نیویورک تایمز در گزارشی در ۸ آذر ۱۳۵۸ می‌نویسد:

شکایتی که در دیوان عالی ایالتی ثبت شد، مدعی شد که شاه مخلوع و خانواده‌اش حداقل ۲۰ میلیارد دلار از بودجه ایران را از طریق بنیاد پهلوی تهران و پنج بنیاد دیگر به استفاده شخصی خود اختصاص داده‌اند.
در این دادخواست با اذعان به اینکه رقم ۲۰ میلیارد دلار تخمینی است، اعلام شده که رسیدن به یک رقم دقیق غیرممکن است زیرا شاه سوابق را از بین برده‌است.
وکلای جمهوری اسلامی اذعان کردند که این پرونده با عجله به ثبت رسیده‌است تا زمانی که شاه در نیویورک است، ثبت شود. در این دادخواست حضور شاه به عنوان دلیل تشکیل این پرونده در این حوزه قضایی ذکر شده‌است.

اما سرانجام دادگاه در ۱۷ دی ۱۳۶۳، ادعای جمهوری اسلامی را که در آن زمان به ۳۵میلیارد دلار کاهش یافته‌بود را رد کرد.

عباس میلانی پژوهشگر و مورخ در کتاب نگاهی به شاه (نسخه انگلیسی، ص ۴۲۸)‌ مدعیست «آن کسانی که احتمالا اطلاعات بیشتری دارند، تخمین می‌زنند که کل دارایی‌های شاه رقمی نزدیک به یک میلیارد دلار از جمله ویلای سن‌موریس را نزدیک‌تر به واقعیت می‌داند.»

ادعای خاندان پهلوی درباره ثروت خود پس از خروج از ایران 

محمدرضا شاه در آخرین روزهای حیاتش در زمان اقامت در پاناما، در مصاحبه‌ای با دیوید فراست از شبکه ABC این طور می‌گوید:

فراست: ۵۶ میلیارد دلاری که آنها [جمهوری اسلامی] می‌گویند ۲۰ میلیاردش را برای مصارف شخصی برداشته‌اید و بعد وزیر خارجه [ابراهیم یزدی] آن را تا ۶ میلیارد دلار کاهش داد… شما چقدر ثروت دارید؟
شاه: من در تعجبم که‌ آنها چطور درباره چنین ارقامی حرف می‌زنند، آیا اصلا درک می‌کنند ۱۰۰ میلیون [دلار] چقدر است؟ چه برسد به ۲۰ میلیارد و ۵۶ میلیارد! می‌دانند یعنی چی؟
فراست: حتی با توجه به اینکه شما آیا می‌توانستید این مبلغ عجیب و غریب را از کشور خارج کنید، شما چقدر ثروت دارید؟
شاه: این چیزی است که کسی جوابش را نمی‌دهد. اما مطمئنا بسیار کمتر از خیلی خیلی خیلی از میلیونرهای آمریکایی.

شاهزاده رضا پهلوی، در مصاحبه‌ای که در سال ۱۳۹۰ با صدای آمریکا داشت در‌این باره می‌گوید:

بیست سال پیش من اینجا یک کیس دادگاهی داشتم با کسی که مسئول رسیدگی به امور مالی من بود. تمام اسناد و پرونده‌ای که چه چیزی از پدر به ارث بردم و وضعیت مالی من چگونه بود، کاملا در آن مشخص است… اینها می‌تواند در دسترس عموم باشد. با کمال میل شما می‌توانید آنجا را نگاه کنید و جواب سوال‌تان را خواهید گرفت.
… اگر آن اسناد را ببینید دقیقا معلوم است که پدر من در زمان فوتش چه مقدار پول داشته‌است. اگر می‌خواهید اعلام کنم، حدود ۶۲میلیون دلار.

فرح پهلوی شهبانوی پیشین ایران هم در مستند «از تهران تا قاهره» در این‌باره می‌گوید:

برای این ثروت شاه آنقدر اینها دروغ‌هایی گفته‌اند و می‌گویند. در حقیقت همان طور که شاهزاده دو سال پیش در یک برنامه تلویزیونی گفت «پدرم در حدود ۶۲میلیون دلار پول خارج از ایران داشت» که غیرقانونی هم نبود.
ولی آن مبلغی که در نهایت تقسیم شد بین ما (من، بچه‌هایم، والاحضرت شهناز و مهناز)، ۵۰ میلیون‌دلار بود چون ۱۰میلیون دلار خرج گرفتاری‌های مختلف و چیزهایی شده‌بود…

هر یک دلار سال ۱۹۷۹ معادل ۴/۰۳ دلار سال ۲۰۲۲ است، بنابراین این عدد چیزی حدود ۲۵۰ میلیون دلار سال ۲۰۲۲ می‌شود.

چهارم، ادعای مطرح شده درباره املاک شاه در در اسپانیا، آمریکا، ایتالیا، انگلیس، سوئیس چقدر معتبر است؟ 

در ویدیوی منتشر شده توسط سخنگوی دولت، به چند ملک مشخص اشاره شده و تصاویری نشان داده می‌شود: 

۱) جزیره ۷۰۰ میلیون دلاری در اسپانیا

تصویری که در ویدیو دیده می‌شود، جزیره‌ای در اسپانیا نیست. این تصویر، جزیره هارت در مسیر دریایی سن‌لورن در مرز آمریکا و کانادا است که دریاچه انتاریو را به اقیانوس اطلس متصل می‌کند. جزیره هرت در ساحل آمریکایی این مسیر آبی قرار دارد.

(موقعیت جزیره روی نقشه)

کاخ بولت را که در ویدیوی ایرنا دیده می‌شود، جرج بولت (George Boldt) ثروتمند خودساخته آمریکایی در سال ۱۹۰۰ در جزیره هرت ساخت. این کاخ هم‌اکنون به نهادهای محلی منطقه «هزار جزیره» تعلق دارد و از آن بهره‌برداری توریستی می‌کنند. 

اما در مورد جزیره در اسپانیا، در خبر وطن امروز و فارس بدون ذکر منبعی آمده:

شاه در سال ۱۳۵۰ یک جزیره در اسپانیا به مبلغ ۷۰۰ میلیون دلار خریداری کرد و در مرکز جزیره یک ساختمان مدرن ساخت و اطراف آن را با دیوارهای مرتفع به سبک قرون وسطی محصور کرد و بقیه اراضی را هم به قطعات چند هزار متری تقسیم کرد و به سران نظامی و رجال سیاسی فروخت.

وطن امروز در گزارش سال ۱۳۹۱ همچنین در جای دیگری از گزارش می‌نویسد:

ثروت شاه شبکه پیچیده‌ای از شرکت‌ها، بنیادها، حساب‌های بانکی، زمینی در کوستا دل‌سول اسپانیا، …

هر دو این دو ادعا بدون منبع هستند. سواحل کوستا دل‌سول در اندلس در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ یکی از محبوب‌ترین مقاصد توریستی دنیا بوده‌ است اما در آن منطقه از غرب مدیترانه، از جبل‌الطارق تا مالاگا، هیچ جزیره‌ای با چنین شکل و شمایلی که خبر وطن امروز نقل کرده، دیده نمی‌شود.

ساحل اندلس کلا ۱۰ جزیره دارد که اکثرا بسیار کوچک و صخره‌های سنگی هستند که لیست آنها را در اینجا می‌بینید.

سندی مبنی بر اینکه شاه ایران جزیره‌ای را در جایی از اسپانیا خریداری کرده و با شکلی که ادعا شده، آن را ساخته‌است، منتشر نشده‌ است. 

با توجه به اینکه پس از عمل جراحی محمدرضا شاه در نیویورک، چند کشور، تحت فشار جمهوری اسلامی از میزبانی او سر باز زدند و با توجه به سابقه حمله هلی‌کوپتری به محل اقامت شاه در مکزیک که به کارلوس شغال تروریست بین‌المللی (به سفارش خلخالی) نسبت داده می‌شود، چنین جزیره‌ای می‌توانست پناهگاه امنی برای حفاظت از جان محمدرضا شاه پس از عمل جراحی باشد، با این حال او در پاناما ساکن شد و در هیچ‌جا هم صحبت از چنین گزینه‌ای مطرح نشده‌ است.

۲) ملک بزرگ در کوه‌های راکی آمریکا

تا جایی که ما گشتیم نشانی از این ملک پیدا نکردیم. تصویر منتشر شده در ویدئوی ایرنا دیواره ال‌کپیتان، بخشی از پارک ملی یوسیمیتی در کالیفرنیا است که به دولت آمریکا تعلق دارد و مالک شخصی ندارد اما احتمالا منظور ویدیو ایرنا اشاره به پاراگرافی در متن خبر وطن امروز و سایر ادعاهای مشابه است: 

طبق نوشته روزنامه «دیلی‌اکسپرس» چاپ لندن مورخ ۲۸ مارس ۱۹۷۸ شاه یک ملک بزرگ هم در منطقه کوه‌های راکی آمریکا به قیمت یک میلیون پوند انگلیس خریده بود.

جست‌وجوهای ما برای پیدا کردن اثری از این ادعا در آرشیو دیلی‌اکسپرس به جایی نرسید.

۳) قصر مجلل سنت موریس سوئیس

مانند سایر بخش‌های این ویدیوی ایرنا، تصویر نمایشی در اینجا هم ربطی به ادعا ندارد. تصویر کاخ هوهنزولن (Hohenzollern) مقر اصلی خانواده زاکسه-کوبورگ (خاستگاه سلسله پادشاهی فعلی بریتانیا) در آلمان است. در مورد این ادعا، فارس و وطن امروز نوشته‌اند:

[شاه] قصر مجللی هم در سنت‌موریس داشت که زمستان‌ها را در آنجا می‌گذراند به نحوی که سنت‌موریس سوئیس در بین دیپلمات‌های خارجی به پایتخت زمستانی ایران معروف بود!

وطن امروز ادعای دیگری هم چند پاراگراف پایین‌تر مطرح کرده‌است:

ویلایی در سنت موریس سوئیس که بعدها سیلویو برلوسکونی آن را خرید و املاکی در نقاط مختلف دنیا بود.

این درحالی‌ست که فارس می‌نویسد:

گل رز در سوئیس بود که به مبلغ یک و نیم میلیون فرانک سوئیس خریداری شد و مدتی هم در اختیار برلوسکونی بود که در نهایت توسط خاندان پهلوی به مبلغ ۱۰ میلیون فرانک فروخته شد.

این دو ادعا نشان می‌دهد این گزارش‌ها دقت کافی ندارند. زیرا یک‌جا از یک «قصر مجلل» و در جایی دیگر از یک «ویلا» صحبت می‌کند. یک جا می‌گوید برلوسکونی سیاستمدار و سرمایه‌دار ایتالیایی در ویلای «سنت‌موریس» ساکن بوده و در جای دیگر می‌گوید «کاخ گل سرخ» که مدعی شده در «ژنو» است.

رویترز در سال ۲۰۱۲ خاطره‌ای از کرول مالروی (Carole Mallory) مدل و بازیگر آمریکایی در سنت‌موریس (St. Moritz) از دیدار با شاه ایران نقل می‌کند. همچنین سال ۲۰۱۳ مقاله‌ای درباره رستوران تالوو در سنت‌موریس منتشر شده و در آنجا ذکر شده که شاه ایران، به این رستوران رفت‌وآمد داشته‌است. در اواخر دهه ۱۹۶۰ شاه تصمیم می‌گیرد که ویلایی در این ناحیه بخرد.

در این مقاله آمده که شاه، کلبه آلپی نزدیک هتل «سوورتا هاوس» داشته‌است. این هتل و پیست اسکی سنت‌موریس، یکی از مجلل‌ترین نقاط تفریحی در آلپ بوده که دو دوره میزبان المپیک زمستانی بوده‌است. هفته‌نامه تایم، در گزارشی که در تاریخ ۱ مارس ۱۹۷۱ (۱۰ اسفند ۱۳۴۹) منتشر کرده از این مکان به‌عنوان یک کلبه کوهستانی آلپی (شَله - Chalet) در سنت‌موریس یاد کرده‌است. 

عنوان «شَله»، به این معنی نیست که این ویلا یک کلبه کوچک بوده‌است. در مجموعه تصاویری که در سایت Getty Images با عناوین «ملاقات با خانواده پهلوی در سوئیس» منتشر شده و همچنین «عکس‌های فرحناز پهلوی» ابعاد این کلبه کوهستانی مجلل پیدا است. 

تصاویری قدیمی‌تر هم از خانواده سلطنتی در حال اسکی در اطراف این ساختمان منتشر شده و ویدیوهایی هم موجود است که اندازه آن را نشان می‌دهد. گفته شده این ویلا در مجموع ۴۰۰ متر مربع مساحت داشته و متعلق به آدری هپبورن بازیگر مشهور سینما بوده و شاه در سال ۱۹۶۶ آن را خرید.

در اظهاراتی منتسب به مینو صمیمی منشی مخصوص فرح پهلوی و دختر «صادق صمیمی» (رئیس اسبق موزه ایران باستان) که از ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۲ منشی سفارت ایران در سوئیس بوده، اطلاعاتی از ارزش و هزینه تزئینات داخلی ویلای سوورتا به‌دست آمده که بعدا در منابع دیگری مانند پژوهشگاه تاریخ معاصر تکرار می‌شود.

منبع این اطلاعات کتاب خاطرات مینو صمیمی است که در سال ۱۹۸۶ منتشر شده اما در صحت ترجمه آنها به فارسی، شک و شبهه‌هایی است. مترجم، حسین (حسن) ابوترابیان، کتاب‌های مشابهی از تاریخ معاصر را به فارسی ترجمه کرده که تمام یا بعضی از آن توسط منبع اصلی رد شده و جعلی خوانده شده‌اند.

جمهوری اسلامی با باز کردن پرونده حقوقی در دادگاه‌های سوئیس که ۱۶ سال (از ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۵) طول کشید، تلاش کرد که مالکیت ویلا را به‌دست آورد. اما در نهایت دادگاه فدرال به این نتیجه رسید که ویلا متعلق به محمدرضا شاه و وراث او است. آسوشیتدپرس در این‌باره می‌گوید در این مدت، دولت سوئیس برای تامین مخارج ویلا، مدتی آن را به سیلویو برلوسکونی اجاره داده‌بود.

بنابر ادعای آسوشیتدپرس، دولت ایران ادعا کرده‌بود ارزش ویلا ۱۰ میلیون دلار است. همچنین برلوسکونی سالانه ۲۷۰هزار دلار به دولت سوئیس اجاره پرداخت کرده بود که بعد از کسر هزینه به وراث شاه پرداخت شد.

به هرحال می‌دانیم ویلای سنت‌موریس  واقعی است  (محل در نقشه)  و متعلق به شاه ایران بوده است، ، هرچند به نظر می‌رسد رسانه‌های جمهوری اسلامی درباره ارزش آن و تزیینات داخلی آن، اغراق می‌کنند. اما در مورد کاخی به نام «گل سرخ» در ژنو، که در گزارش فارس و وطن امروز به آن اشاره شده نه ردی در جای دیگری موجود است و نه جمهوری اسلامی پرونده‌ای برای آن باز کرده‌است.

۴) قصر و کاخ‌های استیل مانس

در متن گزارش فارس و وطن‌امروز آمده:

علاوه بر قصر‌ها و باغ‌هایی که مستقیما به نام محمدرضا پهلوی و خاندان وی در آمده بود، شاه خارج از کشور نیز املاک بسیاری داشت که می‌توان به گران‌ترین خانه و پارک در حومه لندن، قصر و باغ‌های «استیل مانس» که ملکه الیزابت دوم در آنجا متولد شد، اشاره کرد.

این ادعا نادرست است. پدر ملکه الیزابت، شاه جرج ششم، در زمان تولد ملکه، ولی‌عهد نبود. الیزابت در یک آپارتمان متعلق به پدربزرگش، کنت استرانمور، به آدرس شماره ۱۷، خیابان بروتون لندن به‌دنیا آمد. این محله در مرکز لندن، در نزدیکی هاید پارک، بین کاخ باکینگهام و کاخ کنزینگتون قرار دارد. این ساختمان در حال حاضر، متعلق به شیخ محمد از خاندان نهیان، حاکم ابوظبی است و در آن مکان نمایشگاه خودرو بوگاتی و بنتلی فعال است.

در گزارش دیگری از قدس آنلاین درباره این ادعا آمده: 

قصر شاه در جنوب لندن با کاخ‌های مجلل به نام استیل مانس از کاخ‌های ملکه ویکتوریا بود…

اما در جنوب لندن تنها کاخ التام قرار دارد که از سال ۱۳۰۵ میلادی تا امروز، متعلق به تاج و تخت بریتانیا است و مالکیت آن به کس دیگری واگذار نشده‌است.

در خاطرات جعلی منسوب به اردشیر زاهدی نیز که توسط موسسه‌ «مطالعات و پژوهش‌های سیاسی» (وابسته به وزارت اطلاعات)‌ منتشر شده به کاخ استیل‌مانس اشاره شده: 

اعلی‌حضرت در جنوب لندن در منطقه معروف «استیل مانس» در ایالت ساری یک مزرعه و قصر بی‌نظیر متعلق به دوره ویکتوریا را که از قصرهای تاریخی انگلستان بود و در یک محوطه ۸۰هکتاری قرار داشت خریداری کرده بودند (سند آن به نام ولیعهد بود.)

ساری (Surry) شهرستانی در جنوب شرق لندن است که سابقه تاریخی آن به قرن پنجم میلادی می‌رسد اما با این حال نام هیچ محله‌، منطقه، شهر، روستا و … در این شهرستان «استیل مانس» نیست. (نقشه تعاملی شورای شهر ساری)

در مقاله‌ای ۴قسمتی در سایت راسخون با عنوان «فساد دربار پهلوی» به قلم روح‌الله حسینیان، رئیس وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی آمده‌است:

شاه علاوه بر ایران «در نقاط خوش آب و هوای جهان اقامتگاه‌های آبرومندانه داشت.» (۵۱) شاه قصر باشکوهی را مشتمل بر یک «باغ چند ده هکتاری فوق العاده زیبا و چشمگیر» که «با جویبارهای ... روشن و زلال منظره‌ای بدیع ایجاد کرده بود»، در جنوب لندن خریداری کرد و همزمان آپارتمانی که «در طبقه انتهایی یک برج نوساز واقع بود» و «حدود یک زمین فوتبال مساحت داشت» به نام فرح خریداری نمود. (۵۲)
قصر شاه در جنوب لندن با کاخ‌های مجلل به نام استیل مانس از کاخ‌های ملکه ویکتوریا بود که توسط مهندسین فرانسوی بازسازی شده بود. سپس یک مزرعه بزرگ برای ولیعهد در کنار همان کاخ خریداری نمودند.
ابتدا مطبوعات نوشتند که «خریدار این مزرعه انجمن سلطنتی پرورش اسب ایران است». اما وقتی موضوع غیرقابل انکار شد، هویدا، وزیر دربار با راجی سفیر ایران در انگلیس تماس گرفت و گفت: «سفارتخانه مجاز است مالکیت ولیعهد بر این مزرعه را تایید کند.» (۵۳)

این بخشی از مقاله «فساد دربار» به قلم روح‌الله حسینیان از کتابی با عنوان «سقوط» است. این کتاب، مجموعه مقالاتی است که در همایش «بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی» در ۲ اسفند ۱۳۸۲ در فرهنگسرای انقلاب ارائه شده و در سال ۱۳۸۴ منتشر شده‌است.

هر سه منبعی که در اینجا حسینیان به آنها ارجاع می‌دهد، جعلی است.

منبع شماره ۵۱ و ۵۲ (قسمت چهارم مقاله) حسینیان از کتاب جعلی «دخترم فرح» منتسب به «فریده دیبا» مادر فرح پهلوی است. دفتر شهبانو در بیانیه‌ای این کتاب را به کلی ساختگی و تخیلی اعلام کرد. (لینک آرشیو‌شده قسمت اول، دوم، سوم و چهارم)

منبع شماره ۵۳ هم کتاب خاطرات پرویز راجی (آخرین سفیر ایران در زمان پهلوی در انگلیس) است. پرویز راجی کتاب خاطراتی دارد که در ایران با عنوان «در خدمت تخت طاووس» در سال ۱۳۸۱ منتشر شده و محتوای آن را پرویز راجی تایید کرده‌است. اما منبع حسینیان در این مقاله، کتاب دیگری به‌نام «خدمتگزار تخت طاووس» است که در سال ۱۳۶۴ توسط حسین ابوترابیان (با نام مستعار ح الف مهران) ترجمه شده و راجی محتویات آن را دستکاری‌شده و جعلی خوانده‌بود.

۵) گران‌ترین خانه در ناپل ایتالیا و باغ کاپری

در گزارش وطن امروز و فارس آمده:

گران‌ترین باغ و ساختمان در ناپل (ایتالیا) متعلق به او بود. شاه در کاپری یک باغ بزرگ و ویلایی مجلل داشت.

کاپری، جزیره‌ای زیبا در ورودی خلیج ناپل و در نزدیک این شهر است. اما نمی‌دانیم این عبارت، به دو مکان متفاوت اشاره می‌کند یا نه. در گزارش دیگری که دو سال قبل‌تر، سال ۱۳۸۹، در تابناک منتشر شده‌بود، این دو جمله جدا از هم درج شده‌است.

با این حال، جمهوری اسلامی هیچ‌وقت پرونده‌ای در این زمینه در ایتالیا باز نکرده‌است. همچنین در هیچ‌کدام از منابع پیشین مانند مقالات روح‌الله حسینیان یا حتی کتاب‌های جعلی منتسب به نزدیکان پهلوی، در این‌باره چیزی گفته نشده است. احمدعلی مسعود انصاری هم در این باره گفته: «در مورد باغ کاپری چیزی نشنیدم.»

چهارم، ادعای مطرح شده درباره تراست ۲۲ میلیارد دلاری برای شاه ایران چقدر معتبر است؟ 

یکی از منابع رسانه‌های جمهوری اسلامی در بیان ادعاها درباره ثروت خاندان پهلوی «احمدعلی مسعود انصاری» است که پیش و مدتی پس از انقلاب، در مقاطعی همراه خانواده پهلوی بوده‌است. او نوه خاله فرح پهلوی است و از او تاکنون سه کتاب چاپ شده: «من و خاندان پهلوی»، «من و رضا» و «ناگفته‌هایی از تاریخ معاصر».

فارس در گزارش سوم بهمن ۱۴۰۱ از قول انصاری می‌نویسد:

[بخشی از ثروت شاه] مربوط به تراستی است که شاه ایجاد کرده بود. چیزی که به خاطر دارم و شنیده بودم رقمی در حدود ۲۰ تا ۲۲میلیارد است. در واقع قرار بر این بود که این پول به فردی از خاندان که به پادشاهی ایران برسد، داده شود اما اگر خانواده پهلوی ادعایی که برای سلطنت در ایران دارند را پس بگیرند، به نحوی بین‌ آن‌ها تقسیم خواهد شد.

یک سال پیش‌تر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، یک سال قبل‌تر همین ادعا را به نقل از او منتشر کرده بود: 

قسمت چهارم هم كه میلیارد دلاری است؛ قضیه تراستی است که شاه درست کرده بود. من رقم ۲۰ میلیارد و ۲۲ میلیارد را شنیدم ولی این رقمی نیست که خودم دیده باشم. 

همان زمان، تسنیم مصاحبه نوشتاری با او انجام می‌دهد که همشهری آن را بازنشر کرده و در آن می‌نویسد:

پولی که در تراستی موجود است که در مورد میزان آن شنیده‌ام ولیکن دقیقاً خبر ندارم.

او در تلویزیون مردم در مصاحبه با سربی در ۲۶ اسفند ۱۳۹۰ می‌گوید:

من رقم‌های ۲۰ و۲۲ میلیارد را شنیده‌ام ولی چیزی نیست که خودم دیده باشم.

انصاری، پس از آن در چندین مصاحبه، این ادعا را به صورت‌های مختلف تکرار کرده‌است، اما هیچ‌گاه هیچ سندی درباره این ادعا که تنها مدعی آن هم خودش است، ارائه نداده‌است.

اهمیت این موضوع در آن است که احمدعلی مسعود انصاری، مدتی پس از درگذشت محمدرضا شاه، مباشرت اموال شاهزاده رضا پهلوی و شاپور علیرضا را برعهده می‌گیرد. او بیش از هر کسی در مورد دارایی‌های شاهزاده رضا پهلوی از زمان فوت پدرش تا اواسط دهه ۱۹۸۰ می‌داند.

او در همان کسی است که فرح پهلوی در مستند «از تهران قاهره» از او به عنوان فردی یاد می‌کند که به خانواده نزدیک شد تا «بخشی از اموال را بالا بکشد». پرونده‌ای هم که رضا پهلوی در مصاحبه با کامبیز حسینی به عنوان مستند پشتیبان ادعایش مطرح می‌کند، همان پرونده‌ شکایت از انصاری باشد. 

می‌دانیم که دادگاه به نفع شاهزاده رضا پهلوی حکم می‌دهد. احمدعلی مسعود انصاری در یک فصل از کتاب «من و رضا» ریز پرداخت‌هایی را منتشر می‌کند که مدعی است اسناد حسابداری شاهزاده رضا پهلوی در زمان هفت سال مباشرت اوست. با این‌حال فردی که به چنین حساب و کتاب دقیقی دسترسی دارد، هیچ سندی مبنی بر وجود تراست ۲۰ میلیارد دلاری ارائه نمی‌دهد. شهبانو فرح پهلوی هم در مستند «از تهران تا قاهره» در این‌باره می‌گوید:

الان دیگر برای خیلی‌ها روشن شده‌است… اگر این مبلغ در اختیار ما بود که الان اینجا نبودیم. خرج می‌کردیم برای هزار کار در مبارزه در داخل ایران.

سال‌ها است در جمهوری اسلامی نهادها، مقام‌ها و رسانه‌های رسمی فهرست‌های مختلفی از «اموالی که شاه با خود از کشور خارج کرد» منتشر می‌کنند. 

در تازه‌ترین این گزارش‌ها، سخنگوی دولت، خبرگزاری فارس، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، سایت تبیان ادعا کرده‌اند، محمدرضا شاه پهلوی هنگام خروج از ایران، «دو تاج سلطنتی»، «۳۸۴ چمدان حاوی جواهرات» و «۳۵ میلیارد دلار پول» از ایران خارج کرده‌اند. به جز این فهرستی از املاک گران‌قیمت خاندان پهلوی در خارج از کشور منتشر شده و گفته شده علاوه بر همه اینها خاندان آخرین شاه ایران به یک تراست ۲۲ میلیارد دلاری در خارج از ایران دسترسی دارند. 

ادعای اول، درباره بردن تاج شاهنشاهی نادرست است. تاج‌های مورد اشاره هم‌اکنون در ایران هستند و در موزه بانک مرکزی نگهداری می‌شوند.

دوم، هیچ سندی در تایید خروج ۳۸۴ چمدان پر از جواهر در دست نیست. دقیقا معلوم نیست این عدد از کجا آمده است.

پیش‌تر مرکز اسناد انقلاب اسلامی در گزارش‌های خود، به نقل از احمدعلی مسعود انصاری از خروج «چهار جعبه بزرگ جواهرات» صحبت کرده است.

انصاری، از نزدیکان خانواده پهلوی بود که پس از بالا گرفتن اختلافات مالی به یکی از منتقدان خانواده پهلوی تبدیل شد. او یکی منابع مورد استناد نهادها و رسانه جمهوری اسلامی است.

ادعای دیگر ادعای خروج ۳۵ میلیارد دلار پول، ظاهرا مستند به گزارش‌هایی است که در ۴۳ سال گذشته در رسانه‌های غربی منتشر شده.

به نظر می‌رسد بعضی از این گزارش‌ها مانند «فایننشال‌تایمز» وجود خارجی ندارند، اما در برخی گزارش‌های قدیمی به ۳۵ میلیارد دلار، به عنوان رقم ادعای جمهوری اسلامی اشاره و تاکید شده جمهوری اسلامی سندی در تایید آن ارائه نشده.

۳۵ میلیارد دلار رقم بزرگی است و ارزش آن بیش از یک سوم تولید ناخالص داخلی ایران در زمان انقلاب است. این رقم حتی به نسبت کل درآمدهای نفتی پیش از انقلاب نیز چشمگیر به نظر می‌رسد.

منابع مستقل در ۴۰ سال گذشته ثروت محمدرضا شاه را بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند. شاهزاده رضا پهلوی نیز پیش‌تر گفته شاه در زمان خروج از ایران ۶۲ میلیون دلار پول داشت.

ادعای بعدی در مورد املاک منسوب به خاندان پهلوی در خارج از کشور، به طور مشخص به پنج ملک اشاره شده است.

۱- جزیره ۷۰۰ میلیون دلاری در اسپانیا که هیچ نشانی از آن در اسناد تاریخی دیده نمی‌شود.

تصویری که رسانه‌های جمهوری اسلامی از این جزیره و کاخ ادعایی منتشر کرده‌اند، نه در اسپانیا بلکه در منطقه «هزار جزیره» در دریاچه انتاریو در مرز آمریکا و کانادا است.

۲- ملک بزرگ در کوه‌های راکی آمریکا که نشانی از آن نیز در اسناد تاریخی دیده نمی‌شود. رسانه‌های ایران برای اشاره به این املاک ادعایی تصویری از دیواره ال‌کپیتان، بخشی از پارک ملی یوسمیتی است.

برخی رسانه‌های رسمی مانند وطن امروز مدعی‌اند روزنامه «دیلی‌اکسپرس» چاپ لندن مورخ ۲۸ مارس ۱۹۷۸ به خرید ملک کوه‌های راکی اشاره کرده. ما در آرشیو دیلی‌اکسپرس اثری از این ادعا پیدا نکردیم.

۳- ملک بعدی قصر مجلل سنت موریس در سوئیس است. تصویری که خبرگزاری جمهوری اسلامی از این قصر مجلل منتشر کرده کاخ هوهنزولن مقر اصلی خانواده زاکسه-کوبورگ در آلمان است.

در میان املاک اشاره شده تنها ویلای سنت‌موریس قرینه تاریخی دارد. تصاویر و گزارش‌های این ویلای زمستانی پیش از انقلاب در رسانه‌ها منتشر شده است.

۴- قصر و کاخ‌های استیل مانس، ملک دیگری است که در گزارش‌‌های رسانه‌ها به آن اشاره و گفته شده این کاخ محل تولد ملکه الیزابت در جنوب لندن است. چنین کاخی وجود خارجی ندارد.

محل تولد ملکه الیزابت آپارتمان شماره ۱۷ خیابان برتون لندن است. در جنوب لندن هم تنها کاخ التام قرار دارد که از سال ۱۳۰۵ میلادی تا امروز، متعلق به خاندان سلطنتی بریتانیا است

در کتاب خاطرات جعلی اردشیر زاهدی که توسط موسسه‌ «مطالعات و پژوهش‌های سیاسی»، وابسته به وزارت اطلاعات، منتشر شده به کاخ استیل‌مانس اشاره شده است.

روح‌الله حسینیان، رئیس وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز در مقاله‌ای با استناد به سه منبع به این کاخ اشاره کرده است. هر سه این منابع جعلی‌اند.

۵- گران‌ترین خانه در ناپل ایتالیا و باغ کاپری، ملک دیگری است که در رسانه‌های جمهوری اسلامی به عنوان باغ بزرگ و ویلایی مجلل معرفی شده است.

نه در اسناد تاریخی پهلوی و نه در اسناد و گزارش‌ نهادهای جمهوری اسلامی اثری از این ملک دیده نمی‌شود.

ادعای آخر تشکیل تراست ۲۲ میلیارد دلاری برای جانشین شاه، است که رسانه‌های جمهوری اسلامی درباره اموال خانواده پهلوی منتشر می‌کنند.

منبع این ادعا، «شنیده‌های» احمدعلی مسعود انصاری، از نزدیکان سابق خانواده پهلوی است. آقای انصاری تا الان توضیح نداده از چه کسی درباره تراست ۲۰ تا ۲۲ میلیارد دلاری شنیده است.

به دلیل انگیزه‌های شخصی و اختلاف‌های مالی انصاری و خانواده پهلوی و پیروزی رضا پهلوی در دادگاه نمی‌توان به گفته‌های انصاری به عنوان یک منبع مطمئن استناد کرد.

با این اوصاف مشخص است، آنچه از سوی سخنگوی دولت و رسانه‌های رسمی در جمهوری اسلامی درباره اموال شده گفته شده، مجموعه‌ای از ادعاهای خلاف واقع، غیرمستند و اغراق‌شده است. به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان «نادرست»‌ می‌دهد.