ادعای گمراه‌کننده وزیر کار در مورد فرصت‌های شغلی ایجادشده

صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز ۲۷ آبان‌ ماه ۱۴۰۱ در نشست هم اندیشی با اعضای شورای عالی استان‌ ها گفت: «بر اساس آمار مرکز آمار ایران از ابتدای امسال تا پایان آبان ۷۵۰ هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده‌است.» او گفت:

برای راستی آزمایی این آمار به سراغ آمار سازمان تامین اجتماعی رفتم که بر اساس داده‌های موجود، یک میلیون و ۴۵۰ هزار نفر در مدت یاد شده بیمه‌گذاری جدید داشتیم که این همپوشانی آماری، موید کاری بزرگ است. با این وجود مشکل بیکاری هنوز حل نشده است.

پیش از اینکه توضیح دهیم فرصت شغلی به چه معناست و با شغل چه تفاوتی دارد؟ اشاره کنیم که صولت مرتضوی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی روز ۱۸ آبان‌ماه در حاشیه جلسه هیئت دولت یعنی فقط ۹ روز قبل از اظهارنظر قبلی از ایجاد ۶۷۰ هزار فرصت شغلی معادل ۵۳ درصد پیش‌بینی ۷ ماهه اول سال خبر داده بود.

در واقع برآورد وزیر از «فرصت شغلی» در ۹ روز اختلافی ۸۰ هزار موردی (۱۲ درصد خطا) دارد، به نظر منطقی نمی‌آيد که در این فاصله زمانی کوتاه ۸۰ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شده‌باشد.

«فرصت شغلی» چیست و چه تفاوتی با «شغل» دارد؟

فرض کنید یک بنگاه اقتصادی تازه تاسیس برای انجام امور تولیدی یا خدماتی خود چندین موقعیت‌ شغلی تعریف کرده و برای سپردن این موقعیت‌های شغلی آنها را در بازار کار عرضه می‌کند تا جویندگان کار برای در اختیار گرفتن این موقعیت‌های شغلی درخواست فرستاده و در نهایت با توافق طرفین این فرصت‌های شغلی به شغل بدل شوند.

ممکن است در مرحله انتخاب کارگر از سوی کارفرما یا پذیرفتن شرایط کارفرما از سوی کارگر، توافق نهایی حاصل نشده و این «فرصت‌های شغلی» به «شغل» بدل نشوند. در چنین شرایطی آن فرصت‌ها را نمی‌توان به عنوان شغل به حساب آورد و جوینده کار همچنان به عنوان «بیکار» شناسایی می‌شود.

با این توضیحات فرصت‌های شغلی ادعا شده مفهومی متفاوت با شغل ایجاد شده در این دوره زمانی است، کمااینکه صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جای دیگری از سخنان خود توضیح داده است که «در آماری که وجود دارد نزدیک به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار فرصت شغلی بدون تقاضا وجود دارد که یا متخصص آن وجود ندارد یا علاقه‌ای برای گرفتن آن مشاغل نیست.»

حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که در دوره یک ساله تابستان پارسال تا فصل مشابه امسال، شمار شاغلان چه تغییری کرده است؟

براساس گزارش مرکز آمار ایران شمار شاغلان در تابستان ۱۴۰۰، ۲۳ میلیون و ۴۰۴ هزار و ۹۸۰ نفر بود که در تابستان امسال به ۲۳ میلیون و ۷۷۸ هزار و ۷۱۴ نفر رسید، به عبارتی به جمعیت  شاغلان ۳۷۳ هزار و ۷۳۴ نفر افزوده شده است.

این رقم، عددی نزدیک به تفاضل همان ۷۵۰ هزار فرصت شغلی مورد ادعای وزیر کار و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار فرصت شغلی بدون تقاضایی است که به آن اشاره کرده‌است.

وعده ابراهیم رئیسی برای ایجاد اشتغال چند نفر بود؟

ابراهیم رئیسی در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری در خرداد سال ۱۴۰۰، گفته بود: «با فعال شدن ظرفیت‌های اقتصاد، سالی یک میلیون شغل ایجاد می‌کنیم.»

او در شهریورماه ۱۴۰۱ در یک‌سالگی آغاز به کار دولت سیزدهم، ایجاد سالانه یک میلیون شغل را نه فقط یک وعده تبلیغاتی که یک «نیاز» کشور توصیف کرد. رئیسی در همان نشست گفت: «در یک سال گذشته ۹۷۰ هزار شغل ایجاد شد.»

فکت‌نامه این ادعا را پیشتر در گزارشی راستی آزمایی کرده و به آن نشان «نادرست» داد.

همانطور که از این اظهارات و تاکیدها برمی‌آید، تمام وعده‌های ابراهیم رئیسی متناظر به ایجاد «شغل» و «اشتغال» است و حرفی از «فرصت شغلی» در میان نیست.

صولت مرتضوی، وزیر کار می‌گوید: «بر اساس آمار مرکز آمار ایران از ابتدای امسال تا پایان آبان ۷۵۰ هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده است.»

آمار وزیر کار با آمار قبلی که خود او ۹ روز پیش‌تر اعلام کرده ۸۰ هزار واحد اختلاف دارد. او روز ۱۸ آبان‌ماه در حاشیه جلسه هیات دولت از ایجاد ۶۷۰ هزار فرصت شغلی صحبت کرده بود. 

گزارش مستندی برای راستی‌آزمایی این آمار در دست نیست، اما اگر فرض را بر صحت آمارهای ارائه شده بگذاریم، باز هم ادعای مطرح شده «گمراه‌کننده» است. 

فرصت شغلی با شغل متفاوت است یعنی ممکن است به هر دلیلی از جمله به توافق ترسیدن کارفرما و کارگر بر سر شرایط و روابط کار آن فرصت شغلی به شغل تبدیل نشود.

براساس گزارش مرکز آمار ایران تعداد افراد شاغل در فاصله تابستان پارسال تا الان ۳۷۴ هزار نفر افزایش یافته است.