آمار نادرست رئیسی درباره ایجاد ۹۷۰ هزار شغل در سال اول دولت سیزدهم

ابراهیم رئیسی، روز دوشنبه هفتم شهریور ماه به مناسبت اولین سالروز آغاز فعالیت دولت سیزدهم در نشست خبری با خبرنگاران گفت: بر اساس آمار وزارت کار و رفاه اجتماعی در شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ و ۵ ماهه اول امسال، ۹۷۰ هزار شغل ایجاد شده است.

رئیسی در عین حال درباره وعده ایجاد سالانه یک میلیون شغل که در ایام رقابت‌های انتخاباتی به آن اشاره کرده بود، این چنین توضیح داد: «وعده من حاکی از نیاز جدی کشور بود و یک وعده انتخاباتی و برای جلب توجه نبود.»

پیشتر محمد مخبر، معاون اول ابراهیم رئیسی نیز در ۲۲ مردادماه ۱۴۰۱ در جلسه‌ای با موضوع اشتغال یک‌بار دیگر به «تاکیدات رییس جمهور برای ایجاد چهار میلیون شغل در طی چهار سال دولت سیزدهم» اشاره کرده بود.

محمد مخبر در اسفندماه ۱۴۰۰ تاکید کرده بود که «دولت برنامه ایجاد یک میلیون شغل در سال را با جدیت پیگیری می‌کند.»

معاون اول ابراهیم رئیسی در خردادماه امسال نیز باز به همان وعده اصرار کرده و گفته بود: «دولت به دنبال ایجاد سالانه یک میلیون شغل در کشور است.»

ایجاد میانگین یک میلیون شغل سالانه از وعده‌های ابراهیم رئیسی در دوره رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ۱۴۰۰ بود که پس از پیروزی او در آن رقابت‌ها در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت.

حال پرسش این است که عملکرد دولت سیزدهم در ماه‌های گذشته در حوزه ایجاد اشتغال چه بوده است و این وعده‌ها تا چه اندازه محقق شده‌اند؟

ابراهیم رئیسی در گفته‌های خود به «آمار وزارت کار» اشاره کرده است. تا جایی که ما گشتیم نه در سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نه در منابع دیگر گزارشی به این مضمون پیدا نکردیم.

اما معتبرترین مرجع آماری برای بررسی آمار اشتغال گزارش‌های فصلی مرکز آمار ایران است که تا پایان بهار ۱۴۰۱ در دسترس است.

ابراهیم رئیسی می‌گوید این آمار تا پایان مرداد ماه شده است، دقیقا نمی‌دانیم اشاره او به چه آماری است، اما می‌توانیم ضمن بازخوانی نتایج آمارگیری سه فصل نخست دولت فعالیت سیزدهم و مقایسه آن با دوره مشابه پیشین، ببینیم آیا از نظر منطقی ممکن است ۹۷۰ هزار شغل خالص در ایران ایجاد شده باشد؟

بررسی شاخص‌های اشتغال مرکز آمار ایران

آخرین آماری که مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار ایران منتشر کرده مربوط به بهار ۱۴۰۱ است، با این حساب آماری از میزان اشتغال ایجاد شده و وضعیت بازار کار در دو ماه تیر و مرداد امسال در دست نیست، اما با این حال می‌توان وضعیت اشتغال در فصل‌های قبل را به استناد آمار‌های رسمی منتشر شده بررسی کرد.

دولت سیزدهم از مردادماه سال ۱۴۰۰ به طور رسمی کار خود را آغاز کرده است و بدین ترتیب تغییرات شاخص‌های بازار کار در فصل‌های پاییز و زمستان سال ۱۴۰۰ و همچنین بهار ۱۴۰۱ را می‌توان نتیجه عملکرد این دولت به حساب آورد.

جدول‌ها و نمودارهای زیر زیر بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار ایران در سه فصل متوالی پاییز ۱۴۰۰ تا بهار ۱۴۰۱ شمار شاغلان، بیکاران، جمعیت در سن کار و جمعیت فعال استخراج شده است، در سطرهایی از این جدول، این آمار و ارقام شاخص‌ها در هر فصل با ارقام مشابه فصل مشابه سال قبل از آن نیز مقایسه شده است:

مقایسه شاخص‌های بازار کار در ۹ ماهه مورد بررسی نیز جالب توجه است، بر اساس این گزارش‌های مرکز آمار ایران، در حالیکه در این دوره زمانی ۹ ماهه ۷۱۹ هزار نفر به به جمعیت در سن کار (۱۵ ساله و بیشتر) افزوده شده، اما حدود ۱۰ هزار نفر از جمعیت فعال کم شده است. جمعیت بیکار نیز تحت تاثیر کاهش جمعیت فعال حدود ۳۱ هزار نفر کمتر شده است.

اما عدد مهم، اشتغال خالص این دوره زمانی است، در مجموع مقایسه شمار شاغلان در فصل‌های مختلف نشان می‌دهد در دو فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۰ جمعیت شاغل به نسبت دوره مشابه قبلی،‌ به ترتیب ۱۲۳ هزار و ۳۹ هزار نفر افزایش پیدا کرده‌اند، اما در بهار ۱۴۰۱ جمعیت شاغل حدود ۹۸ هزار نفر کاهش پیدا کرده، به عبارتی آمار اشتغال خالص در بهار ۱۴۰۱ منفی ۹۸ هزار شده است.

اگر از این سه فصل میانگین‌گیری کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در ۳ فصل نخست فعالیت دولت سیزدهم، خالص اشتغال به نسبت دوره مشابه قبل بیش از ۲۱ هزار نفر نبوده است.

بسیار بعید و دور از ذهن است که ۲۱ هزار شغل خالص طی فاصله یک فصل به ۹۷۰ هزار برسد.

ابراهیم رئیسی می‌گوید: از آغاز به کار دولت سیزدهم ۹۷۰ هزار شغل ایجاد شده است.

پیش از این چند مقام دولتی دیگر نیز درباره تحقق وعده انتخاباتی رئیسی مبنی بر ایجاد چهار میلیون شغل در دولت سیزدهم» صحبت کرده‌اند.

مشخص نیست مبنای این آمار چیست، اما گزارش‌های فصلی مرکز آمار ایران نشان می‌دهند، آمار اشتغال خالص در سه فصل نخست دولت سیزدهم بیش از ۲۱ هزار شغل نیست.

میانگین جمعیت شاغل در سه فصل پاییز و زمستان ۱۴۰۰ و بهار ۱۴۰۱ حدود ۲۳ میلیون و ۴۲۹ هزار نفر است. این آمار در دوره مشابه قبلی ۲۳ میلیون ۴۰۸ هزار نفر است.

تحلیل و محاسبه داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، در سه فصل اول دولت سیزدهم به نسبت دوره مشابه قبل حدود ۷۱۹ هزار نفر به جمعیت سن کار (بالای ۱۵ سال) اضافه شده، اما از جمعیت فعال اقتصادی حدود ۱۰ هزار نفر کم شده است.

آمارهای اشتغال مربوط به تابستان ۱۴۰۱ هنوز تهیه و تدوین نشده، هیچ برآورد و محاسبه رسمی دیگری هم در دست نیست که نشان دهد، تحول بسیار بزرگی در تابستان ۱۴۰۱ ایجاد شده. از سوی دیگر اختلاف میان آمارهای ۹ ماهه و آنچه گفته شده آن‌قدر زیاد است که می‌توان با اطمینان نسبی گفت، تا پایان سال ۱۴۰۰ آمار اشتغال خالص به ۹۷۰ هزار نفر نزدیک هم نخواهد شد.

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته ابراهیم رئیسی نشان «نادرست» می‌دهد.