بررسی ادعاهای فارس درباره راهپیمایی ۲۲ اکتبر در برلین

تجمع و راهپیمایی روز ۳۰ مهر (۲۲ اکتبر ۲۰۲۲) در برلین، بازتاب‌های زیادی در رسانه‌های فارسی‌زبان داشت.

گزارش‌ها به نقل از پلیس برلین، جمعیت این راهپیمایی را حدود ۸۰ هزار نفر برآورد کرده‌اند.

پس از برگزاری راهپیمایی، خبرگزاری فارس، در گزارش‌هایی ادعا کرد که شرکت‌کنندگان در راهپیمایی برلین، غذا و وسیله ایاب‌وذهاب رایگان داشته‌اند و اتباع کشورهای دیگر در ازای پول به این راهپیمایی آمده‌اند. فارس همچنین گفته بود پلیس گفته تعداد شرکت‌کنندگان ۳۷ هزار نفر بوده و این تجمع را «کم‌تعداد» توصیف کرد. در این مطلب، درستی این گفته‌ها را بررسی می‌کنیم.

فارس: برای راهپیمایی برلین، غذا و وسیله ایاب و ذهاب رایگان تدارک دیده بودند.

یکی از ادعاهایی که فارس در این باره مطرح کرده، مربوط به تهیه غذا و همچنین وسیله ایاب و ذهاب رایگان برای شرکت‌کنندگان است. فارس ادعا می‌کند برگزارکنندگان راهپیمایی، این خدمات را به شرکت‌کنندگان ارائه کرده‌اند.

فارس در مطلبی با تیتر «کوه اپوزیسیون موش زایید!» می‌نویسد:

«در حالی که این رسانه‌ها همواره با دروغ‌پردازی ادعا می‌کنند که مردم ایران به‌دلیل نبود آزادی و ترس از برخوردهای امنیتی در اجتماعات اعتراضی در داخل کشور شرکت نمی‌کنند، در خصوص برخورد سرد ایرانیان مقیم اروپا با نمایش برلین در مهد آزادی! که سرویس ایاب و ذهاب و هزینه خورد و خوراک و... هم برای آن پیش‌بینی شده بود، چیست؟!»

فارس در ادامه می‌نویسد:

«به‌رغم تبلیغات گسترده در رسانه‌های فارسی‌زبان حتی آماده‌‌سازی وسائل ایاب و ذهاب و غذای رایگان برگزار‌کنندگان انتظار داشتند جمع زیادی در این اجتماع شرکت کنند اما باز اپوزیسیون نتوانستند تعداد قابل‌توجهی آدم برای اعتراضات برلین مهیا کنند.»

این ادعا که وسیله حمل و نقل یا غذای رایگان در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داشته، ادعایی بی‌اساس و نادرست است.

فارس برای گفته خود، اسنادی منتشر نکرده است. از سویی دیگر، در میان فراخوان‌ها از جمله فراخوانی که از سوی حامد اسماعیلیون اعلام شده نیز جمله یا عبارتی وجود ندارد که گفته باشد برای افراد، وسیله ایاب و ذهاب در نظر گرفته شده یا به آنها غذا یا خوراکی رایگان داده می‌شود.

البته این گزارش فارس، تنها جایی نیست که در آن به مساله در اختیار قرار دادن امکانات رایگان برای حضور در راهپیمایی برلین اشاره می‌شود. پیش‌تر، عبدالله گنجی، مدیرعامل موسسه همشهری در توییتی (که بعدتر پاک شده اما محتوای آن بارها بازنشر شده)، عکسی از یک فراخوان دعوت به راهپیمایی را منتشر کرده و ادعایی مشابه را مطرح کرده بود.

در عکسی که عبدالله گنجی منتشر کرده، گفته شده افراد با «پرداخت» ۷۰۰ کرون می‌توانند ضمن استفاده از اتوبوس، وعده‌های غذایی نیز دریافت کنند. این تصویر آگهی فروش بلیت است نه سندی که نشان دهد هزینه ایاب و ذهاب و غذای کسی برای حضور در راهپیمایی از سوی افراد یا نهادهایی پرداخت شده باشد. احتمالا عبدالله گنجی نیز پس از متوجه شدن این توییت را پاک کرده است.

فارس: پلیس برلین تعداد شرکت‌کنندگان را ۳۷ هزار نفر اعلام کرده است.

یکی دیگر از ادعاهایی که فارس مطرح کرده و در رسانه‌های دیگر مانند خبرگزاری تسنیم نیز دیده می‌شود، نقل قولی از پلیس برلین است. فارس می‌نویسد: «اما پلیس برلین نفرات شرکت‌کننده را ۳۷ هزار نفر اعلام کرد، این جمعیت ۳۷ هزار نفری شامل اتباع سایر کشورها از جمله افغانستان و کردهای سایر کشورهاست و جمعیت خالص ایرانی‌ها کمتر از این رقم است.»

نگاهی به خبرها نشان می‌دهد که پلیس ابتدا به عدد ۳۷ هزار نفر اشاره کرده است اما در نهایت سخنگوی پلیس برلین در ساعت ۵ بعدازظهر به وقت محلی (۶:۳۰ دقیقه عصر) در یک به‌روزرسانی اعلام کرده که برآورد این پلیس از عدد شرکت‌کنندگان ۸۰ هزار نفر بوده است. در این دو توییت می‌توانید، ترتیب اعلام این خبرها را مشاهده کنید.

فارس و تسنیم تنها به خبر اول اشاره کرده‌اند. خبر تسنیم در ساعت ۴:۳۰ به وقت تهران منتشر شده در حالی که خبر به‌روزشده پلیس دو ساعت بعد منتشر شده است. به همین دلیل است که خبر تسنیم، مربوط به قبل از به‌روزرسانی پلیس بوده است.

فارس: اتباع کشورهای دیگر با وعده مالی در راهپیمایی حضور داشته باشند

فارس در گزارش خود می‌نویسد:

«شنیده‌ها نیز حاکی است که گردانندگان تجمع برلین، دست به دامن گروه‌های مدنی غیرایرانی از جمله دگرباش‌ها، شیطان‌پرست‌ها، اتباع آفریقایی و پناهندگان سایر کشورها از جمله اوکراین شده و آنها را با وعده‌های مالی به تجمع آورده بودند.»

فارس در این خبر از عبارت «شنیده‌ها» استفاده می‌کند و مشخص نمی‌کند این ادعا بر چه اساسی است. گزارش و خبری هم وجود ندارد که اشخاصی از اتباع دیگر کشورها گفته باشند با وعده‌های مالی به این تجمع آمده باشند.

آنچه در عکس‌ها و ویدئوها دیده می‌شود، حضور افرادی ایرانی و غیرایرانی در این راهپیمایی است. حضور کسانی که ایرانی نیستند، دلیلی بر این نیست که با وعده‌های مالی به این تجمع آمده باشند.

فارس: شرکت‌کنندگان در راهپیمایی برلین، کم‌تعداد بوده‌اند

یکی دیگر از مواردی که خبرگزاری فارس به آن اشاره کرده، ادعای «کم‌تعداد» بودن افرادی است که در راهپیمایی برلین حضور داشته‌اند.

فارس می‌نویسد:

«در واقع با وجود جو‌سازی‌های چند روزه ضدانقلاب برای تجمع مخالفان در پایتخت آلمان و به خدمت گرفتن اتوبوسی افراد نامعلوم، تصاویری که از مراسم منتشر شد، حاکی از حضور کم‌تعداد شرکت‌کنندگان در این تجمع و شکست ضدانقلاب بود.»

مشخص نیست فارس عبارت «کم‌تعداد» را به نسبت چه تعدادی از افراد به کار برده است. اما می‌توان با انجام یک مقایسه، تصویر دقیق‌تری از معنای جمع‌شدن ۸۰ هزار نفر برای یک تجمع در برلین پیدا کرد.

به عنوان مثال، تعداد افراد تجمعی که ۲۷ فوریه سال ۲۰۲۲ در برلین و در حمایت از مردم اوکراین برگزار شد، حدود ۱۰۰ هزار نفر برآورد شد؛ مساله‌ای که برخلاف اعتراض‌ها در ایران، به طور مستقیم با حمله روسیه به اروپا در ارتباط بود و به همین دلیل، احتمال اینکه افراد بیشتری در اروپا تمایل داشته باشند در آن تجمع حضور داشته باشند، بیشتر بود.

فارس همچنین برای اثبات ادعای «کم‌تعداد» بودن افراد، از مقایسه‌هایی استفاده می‌کند. مثلا تعداد شرکت‌کنندگان را با کل جمعیت ایرانیان اروپا مقایسه می‌کند یا به تعداد رای‌هایی که جمهوری اسلامی به عنوان تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات اعلام می‌کند، استناد می‌کند.

این مقایسه‌ها، مقایسه‌های دقیقی نیستند. شرایط رای دادن افراد در شهرهای خود با شرایط مسافرت به یک شهر، یکسان نیست. مقایسه شرکت‌کنندگان به نسبت تعداد کل ایرانیان اروپا نیز به همین صورت است.

در شرایطی می‌توان یک تجمع ۸۰ هزار نفری در برلین را «کم‌تعداد» نامید که در تجمعی مشابه، مانند تجمعی فرضی در حمایت از جمهوری اسلامی در برلین، چند برابر این جمعیت خود را به آن رسانده باشند.