ادعای نادرست درباره روابط خانوادگی حمید ابوطالبی و زینب و زهرا ابوطالبی

روز ۲۷ تیر ۱۴۰۱ کاربری به نام دانیال تهرانی در یک رشته توییت مدعی شد زینب ابوطالبی مجری شبکه افق فرزند حمید ابوطالبی دیپلمات نزدیک به حسن روحانی است و خواهرش که زهرا نام دارد در آمریکا زندگی می‌کند.

او نوشته است زینب ابوطالبی «کسی است که قبلا در تلویزیون گفته بود هر کسی به جمهوری اسلامی اعتقاد ندارد، جمع کند و از ایران برود». زهرا ابوطالبی «در واشنگتن دی سی، ایالات متحده زندگی می‌کند. دانشجوی حقوق دانشگاه هاروارد است و قبلا در LSE لندن هم علوم سیاسی خوانده است». حمید ابوطالبی نیز «پدر زینب و زهرا، عضو گروه دانشجویان خط خمینی بوده که به سفارت ایالات متحده حمله کردند و دیپلمات‌ها را گروگان گرفتند. ابوطالبی همچنین مشاور سیاسی روحانی، مشاور محمدجواد ظریف و سفیر سابق در استرالیا، اتحادیه اروپا، بلژیک و ایتالیا بوده است.»

در این رشته‌توییت علاوه بر چند تصویر از زینب ابوطالبی و حمید ابوطالبی که پیش‌تر به طور عمومی منتشر شده‌اند، چندین تصویر از «زهرا ابوطالبی» آمده که مشخصا در خارج از ایران گرفته شده‌اند. معلوم نیست منبع این تصاویر کجا است، اما به نظر می‌رسد این تصاویر احتمالا از حساب‌های کاربری زهرا ابوطالبی در شبکه‌های اجتماعی برداشته شده‌اند.

پیش از هر چیز، باید سابقه انتشار این خبر و مطالبی به این مضمون را بررسی کنیم.

جست‌وجوی سابقه انتشار خبر

دانیال تهرانی اولین نفری نیست که چنین ادعایی را مطرح می‌کند. جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد یکی، دو روز پیش‌تر برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی مطالبی به همین مضمون منتشر کرده‌اند. به عنوان نمونه می‌توان به پست اینستاگرامی «اکبر در جهنم» اشاره کرد که دو روز پیش از توییت دانیال تهران منتشر شده است.

جست‌وجو در آرشیو توییتر نشان می‌هد که دو سال و نیم قبل نیز شایعاتی به همین مضمون در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. به عنوان نمونه در یک توییت به تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۸ به شایعاتی درباره نسبت پدر و فرزندی زینب ابوطالبی و حمید ابوطالبی و وجود دختر دیگری به نام زهرا ابوطالبی اشاره شده که در آمریکا زندگی می‌کند.

تاریخ انتشار این توییت یک هفته بعد از خبرساز شدن اظهارات زینب ابوطالبی در شبکه افق تلویزیون جمهوری اسلامی است. او در یک برنامه تلویزیونی به مناسبت کشته شدن قاسم سلیمانی گفته بود:

«اگر کسی اعتقاد ندارد جمع کند از ایران برود، برود همان جاهایی که آن رفاه و مدل زندگی را دارد. اگر هم اعتقاد داریم، به نظرم باید جدی بیاییم به میدان.»

اظهارات زینب ابوطالبی، واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشت و شایعاتی درباره نسبت خانوادگی او با حمید ابوطالبی منتشر شد که همان زمان خود آقای ابوطالبی آن را تکذیب کرد.

اما جست‌وجوی بیشتر نشان می‌دهد که حتی پیش از این هم شایعاتی درباره رابطه پدر فرزندی زینب ابوطالبی و حمید ابوطالبی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود. این زینب، البته با زینب ابوطالبی شبکه افق، حتی از نظر ظاهری فرق دارد.

به عنوان نمونه می‌توان به توییت «شهروندیار» به تاریخ ۹ اسفند ۱۳۹۷ اشاره کرد به ضمیمه تصویری از پروفایل لینکدین فردی به نام زینب ابوطالبی و تصویری از حمید ابوطالبی مدعی رابطه خانوادگی این دو شده بود:

در حین جست‌وجو تصویر مشابهی پیدا کردیم که نشان رسانه «آمدنیوز» روی آن درج شده. احتمالا همان زمان این خبر در آمدنیوز نیز منتشر شده است.

با این اوصاف پیدا است، شایعه ارتباط خانوادگی زینب ابوطالبی، مجری شبکه افق با حمید ابوطالبی و رابطه این دو با فرد دیگری به اسم زهرا ابوطالبی که در دانشگاه هاروارد دانشجوی دکتری حقوق است، سال‌ها است در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده است.

پایه و اساس این شایعه چیست؟

تا آنجایی که ما گشته‌ایم به جز شباهت نام خانوادگی هیچ دلیل دیگری برای ارتباط خانوادگی میان زینب، زهرا و حمید ابوطالبی عنوان نشده است.

با توجه به متداول بودن نام خانوادگی «ابوطالبی» در ایران، شباهت نام فامیلی، نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای ارتباط خانوادگی باشد. به عنوان نمونه کافی است نام خانوادگی ابوطالبی را به انگلیسی در فیسبوک جست‌وجو کنید، نتیجه جست‌وجو صدها پروفایل است که نام کوچک ده‌ها نفر از آنها زینب، زهرا و حمید است.

تاکنون هیچ مدرک، سند یا شواهد قابل اعتنایی در این باره ارائه نشده، در عوض شواهدی بر خلاف این ادعا وجود دارند که نشان می‌دهد نسبت خانوادگی میان حمید ابوطالبی، زهرا ابوطالبی و زینب ابوطالبی وجود ندارد.

چه شواهدی بر خلاف این ادعا وجود دارد؟

حمید ابوطالبی دو سال پیش شایعه نسبت خانوادگی خود با زینب ابوطالبی، مجری شبکه افق را تکذیب کرده است. ما هم با او تماس گرفتیم و در این باره از او پرسیدیم که به ما گفت:

«من سه فرزند دارم نیما، نیلا و نورا. نه زینب است و نه کس دیگری. هیچ‌کدام در خارج از کشور حضور ندارند و هر سه فرزندم تهران زندگی می‌کنند. این‌ها اخبار کذب است که منافقین پخش می‌کنند.»

از سوی دیگر ما تلاش کردیم با زینب ابوطالبی و زهرا ابوطالبی هم تماس بگیریم. تلاش ما برای صحبت با زینب ابوطالبی (مجری شبکه افق) به نتیجه نرسیده، اما موفق شدیم از طریق ایمیل با زهرا ابوطالبی (دانشجوی حقوق دانشگاه‌ هاروارد) تماس بگیریم. او در پاسخ به سوال ما در یک ایمیل نوشت:

«من حساب توییتری ندارم و به همین خاطر این [رشته توییت] را ندیده بودم. با ناراحتی عمیق و شوک زیاد این ایمیل را می‌نویسم.
اجازه بدهید این را تایید کنم که من به طور قطع هیچ نوع نسبت خانوادگی با زینب ابوطالبی (مجری تلویزیون) ندارم و هیچ نزدیکی با نظرات و نگاه نفرت‌انگیز و غیر قابل قبول او ندارم. اجازه بدهید به خیلی روشن بگویم او نه تنها خواهر من نیست بلکه خویشاوند دور من هم نیست.»‌

زهرا ابوطالبی، تحصیلات خود را در رشته حقوق دانشگاه هاروارد از سال ۲۰۱۳ شروع کرده است. پیش از این نیز در دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن و دانشگاه شهید بهشتی تهران درس خوانده است.

نام او در یک دعوای حقوقی در سال ۲۰۱۹ هم مطرح شده. موضوع پرونده شکایت او درباره مشکلاتی است که برای ویزای او پیش آمده. در این پرونده او «شهروند ایران» معرفی شده که به دلیل محدودیت دولت ترامپ برای ورود ایرانیان به مشکل برخورده است.

ما اطلاعات بیشتری درباره خانم زهرا ابوطالبی و خانواده او نداریم. تصاویری که از او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، از کجا برداشته شده‌اند. از او درباره نسبت احتمالی‌اش با خانواده حمید ابوطالبی هم سوال کرده‌ایم که هنوز به سوال ما پاسخی داده نشده است.

و اما زینب ابوطالبی؛ درباره او مطالب پراکنده‌ای در سایت‌های کم‌اعتبار خبری منتشر شده که قابل استناد نیستند، اما بارها گفته شده او فرزند شهید است.

برخی افراد نیز که در گذشته با او آشنایی داشته‌اند تایید کرده‌اند که زینب ابوطالبی پدر خود را در اوایل جنگ از دست داده است. از جمله آسیه باکری، فرزند حمید باکری از فرماندهان جنگ ایران در توییتر نوشت:

«زینب ابوطالبی فرزند شهید است، هم مدرسه ای ما بود چند سال بالاتر از من، دانشگاه شریف درس خوند و تا جایی که می دونم از ایران خارج نشده... حرفش اشتباه درست ولی دلیل نمی‌شه دروغ بهم ببافید!»

حساب توییتری خانم باکری در دست نیست، اما خبر توییت او در برخی پایگاه‌های خبری در دسترس است.

علاوه بر این برخی دیگر از منابع نیز حتی قبل از اظهارات جنجالی او در سال ۱۳۹۸ گفته‌اند که پدر زینب ابوطالبی در جنگ کشته شده؛ از جمله می‌توان به توییت جواد نیکی‌ملکی از فعالان رسانه‌ای موسوم به ارزشی در سال ۱۳۹۷ اشاره کرد.

اما اینکه پدر او کیست دقیقا مشخص نیست. در گذشته برخی گفته‌اند زینب ابوطالبی فرزند مجید ابوطالبی است که این خبر از سوی خانواده «برادران شهید مجید و فرید ابوطالبی» تکذیب شده است. نکته جالب توجه اینکه مجید و فرید ابوطالبی برداران حمید ابوطالبی بوده‌اند که یکی در سال ۱۳۶۱ در عملیات مسلم‌بن عقیل و دیگری در عملیات بیت‌المقدس ۷ کشته شده‌اند.

تنها از سرنخ‌هایی که پیدا کردیم اظهارات افرادی است که خود را «آشنایان» زینب ابوطالبی معرفی می‌کنند. به عنوان مثال در بخش کامنت‌های برخی زندگی‌نامه‌های منسوب به زینب ابوطالبی یا برخی توییت‌ها گفته شده پدر زینب مهدی ابوطالبی است.

مهدی ابوطالبی نصرآبادی، فردی روحانی بوده که در سال ۱۳۶۱ در عملیات فتح‌المبین کشته شده است. در گزارشی به تاریخ سوم تیر ۱۳۹۳ در «خبرگزاری دفاع مقدس» نوشته شده:

«مدتی در جبهه بود و به تهران برگشت تا ازدواج کند. او در این مرخصی ازدواج کرد و دوباره به جبهه بازگشت .یک فرزند دختر به نام زینب یادگار این پیمان مقدس است.»

نمی‌توان با قطعیت گفت، اما می‌توان حدس زد زینب ابوطالبی در واقع فرزند مهدی ابوطالبی است که در سال ۱۳۶۱ کشته شده. این روایت با روایت‌های که او را فرزند یک «روحانی شهید» معرفی می‌‌کنند همخوانی دارد.

طبیعتا مطالبی که درباره نسبت خانوادگی او با شهدای ابوطالبی (برادران حمید ابوطالبی) مطرح شده و همین طور اطلاعاتی که درباره تاریخ تولد او در سال ۱۳۶۵ گفته شده، پایه و اساسی ندارند.

در شبکه‌های اجتماعی شایعه شده، زینب ابوطالبی (مجری شبکه افق) و زهرا ابوطالبی (دانشجوی حقوق دانشگاه هاروارد) فرزندان حمید ابوطالبی، دیپلمات نزدیک به حسن روحانی‌اند.

اولین بار نیست که این شایعه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. این شایعه در دی ماه ۱۳۹۸ نیز، بعد از اظهارات جنجالی زینب ابوطالبی که افراد غیر معتقد به جمهوری اسلامی را به خروج از کشو دعوت می‌کرد، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود.

حتی پیش‌ از این نیز در سال ۱۳۹۷ مطالب مشابهی در در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها مانند آمدنیوز منتشر شده بود که مدعی تحصیل زینب ابوطالبی فرزند حمید ابوطالبی در دانشگاه‌های غربی بودند.

به جز شباهت نام خانوادگی هیچ دلیل وجه دیگری در تایید این ادعا وجود ندارد. نام خانوادگی ابوطالبی یک نام متعارف در ایران است. با جست‌وجو در شبکه‌های اجتماعی می‌توان ده‌ها حساب کاربری به اسم حمید، زینب و زهرا ابوطالبی پیدا کرد که لزوما نسبتی با یکدیگر ندارند.

حمید ابوطالبی می‌گوید صاحب سه فرزند به نام‌های «نیما»، «نیلا» و «نورا» که هر سه در ایران زندگی می‌کنند. زهرا ابوطالبی، دانشجوی حقوق دانشگاه هاروارد هم به شدت این شایعه را رد می‌کند و می‌گوید هیچ نسبت خانوادگی حتی دوری با زینب ابوطالبی ندارد.

گفته می‌شود زینب ابوطالبی، فرزند یک روحانی است که در سال ۱۳۶۱ در عملیات فتح‌المبین کشته شده است. حدس می‌زنیم نام پدر او مهدی ابوطالبی نصرآباد اهل تفت یزد است.

با این اوصاف فکت‌نامه ضمن به این شایعه که «زینب ابوطالبی (مجری شبکه افق) و زهرا ابوطالبی (دانشجوی حقوق دانشگاه هاروارد) فرزندان حمید ابوطالبی، دیپلمات نزدیک به حسن روحانی‌اند.»، نشان «نادرست» می‌دهد.