آیا معدن سونگون بزرگ‌ترین معدن مس جهان است؟

محمد مالی، روزنامه‌نگار در توییتی که به موضوع چالش برانگیز بهره‌برداری از عواید معدن مس سونگون می‌پرداخت اشاره کرده که:

معدن مس سونگون ورزقان بزرگترین معدن مس دنیاست.

او در پاسخ به پرسش برخی کاربران که نسبت به درستی این گزاره تردیدهایی داشته‌اند، منبع آن را نقل قولی از نماینده شهر ورزقان اعلام کرده‌است.

الله‌وردی دهقانی، نماینده مردم ورزقان و خاروانا در مجلس، اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ در سخنانی گفته‌بود:

مس سونگون بزرگترین معدن مس دنیاست.

این نماینده مجلس، پیش‌تر در شهریور ۱۴۰۰، ظرفیت مس کشف شده مس سونگون را بر اساس اعلام رسمی کارشناسان شرکت ملی صنایع مس ایران، بالغ بر دو میلیارد تن اعلام کرده، اما گفته‌بود:

با شروع اکتشافات در منطقه، ظرفیت شناسایی‌شده افزایش یافته اما دانشمندان زمین‌شناسی و کارشناسان حوزه، ظرفیت اصلی مجموعه را چهار میلیارد تن برآورد کرده‌اند.

الله‌وردی دهقانی حتی از احتمال رسیدن ذخایر قابل استخراج مس سونگون به شش میلیارد تن نیز هم سخن گفته بود.

ظرفیت معدن مس سونگون چقدر است؟

اعداد و ارقامی که الله‌وردی دهقانی از ذخایر معدن مس سونگون ارائه کرده یا در انتشار سخنان او به اشتباه تحت عنوان ذخایر قابل استخراج معرفی شده، ذخایر شناسایی شده در این معدن است، ذخایر قابل بهره‌برداری به معنای آنکه استخراج آن صرفه اقتصادی داشته باشد تا بیش از ۲ میلیارد تن برآورد می‌شود. 

رضا شریفی، مدیرعامل پیشین مس سونگون در مردادماه سال ۱۳۹۸ این معدن را یکی از بزرگترین معادن مس روباز دنیا توصیف کرده و درباره مشخصات فنی این معدن گفته‌بود:

معدن مس سونگون بیش از ۲ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی و بیش از یک میلیارد تن ذخیره قابل استخراج و بهره‌برداری دارد.

دو ماه بعد، این مدیر عامل وقت مس سونگون، آمار و ارقام متفاوتی از میزان ذخایر این معدن ارایه کرد:

ذخیره زمین شناسی این معدن ۱/۲ میلیارد تن با عیار ۰/۵۸ درصد مس بوده و همچنین ذخیره قابل استخراج ۸۷۹ میلیون تن با عیار ۰/۵۴ درصد مس است.

البته او تصریح کرده بود که با اجرای طرح‌های توسعه معدن ذخیره قابل استخراج در وهله اول به ۱/۷۵ میلیارد تن با عیار ۰/۵۴ درصد و در وهله دوم با تکمیل اکتشافات به دو میلیارد تن خواهد رسید.

با این حساب میزان ذخیره قابل استخراج معدن مس سونگون با این عیار معادل ۹ میلیون و ۴۵۰ هزار تن تا ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن مس خالص برآورد می‌شود.

آیا سونگون بزرگترین معدن مس جهان است؟

وب سایت تخصصی «ماینینگ تکنولوژی» در سال ۲۰۱۳ میلادی معادن مس جهان را بر اساس میزان ذخیره قابل استخراج رتبه‌بندی کرد. این گزارش در فوریه ۲۰۲۲ (بهمن ۱۴۰۰) به‌روز شده‌است. طلق این گزارش، معدن مس اسکوندیدا (Escondida) در صحرای آکاتاما در شمال کشور شیلی در پایان سال ۲۰۱۲ میلادی با بیش از ۳۲ میلیون تن ذخایر مس قابل بهره‌برداری، در صدر این فهرست قرار داشت.

معدن مس کانانئا (Cananea) در مکزیک با ذخیره ۲۶ میلیون و ۸۷۴ هزار تنی قابل برداشت در رتبه دوم قرار گرفته است، آخرین معدن مس بزرگ در میان این فهرست ۱۰ گانه معدن مس گرسبرگ (Grasberg) در اندونزی است که در این گزارش میزان ذخیره قابل بهره‌برداری این معدن ۱۰ میلیون و ۴۷۰ هزار تن مس خالص اعلام شده است.

معادن مس جهان علاوه بر میزان ذخیره در رتبه‌بندی دیگری بر اساس میزان بهره‌برداری نیز رده‌بندی می‌شوند، بر اساس گزارش وب‌سایت ماینینگ، در رتبه‌بندی معادن مس جهان بر پایه ظرفیت تولید در سال ۲۰۲۱ میلادی هم معدن اسکوندیدا (Escondida) در شیلی صدرنشین فهرست بزرگترین معادن جهان است. ظرفیت تولید این معدن در سال ۲۰۲۱ میلادی، سالانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن بوده که معادل ۷ درصد کل تولید مس در جهان است.

در این فهرست رتبه دوم با ظرفیت تولید ۶۱۰ هزار تن به معدن کولاهوآسی (Collahuasi) شیلی اختصاص داشت. رتبه دهم بزرگترین معادن مس جهان در این فهرست به معدنی به نام ال تنی‌ینته (El Teniente) در شیلی ثبت شده که ظرفیت تولید سالانه آن به ۳۹۹ هزار تن می‌رسد.

وب‌سایت داده‌های آماری «استاتیستا» در رتبه‌بندی خود که مبنای آن ظرفیت تولید معادن مس در سال ۲۰۲۱ میلادی است، ظرفیت تولید معدن اسکوندیدا یک میلیون و ۵۱۰ هزار تن برآورد کرده و این معدن را در صدر قرار داده‌است. اما جایگاه دوم در رتبه‌بندی این وب سایت به معدن گرسبرگ (Grasberg) اندونزی رسیده‌است که ظرفیت تولید سالانه آن ۷۰۰ هزار تن برآورد شده‌است.

تولید کنسانتره مس در مجموعه سونگون در حال حاضر ۳۰۰هزار تن است اما علی رستمی مدیر عامل شرکت ملی صنایع مس ایران در خردادماه ۱۴۰۱، وعده داده بود با سرمایه‌گذاری‌های در دستور کار، این ظرفیت تولید به ۴۰۰ هزار تن برسد. (منابع: فارس، تسنیم)

با ظرفیت تولید فعلی معدن مس سونگون، نام این معدن در میان فهرست ۱۰ معدن مس بزرگ جهان جای نمی‌گیرد.

در شبکه‌های اجتماعی ادعایی مطرح شده که «معدن مس سونگون ورزقان بزرگترین معدن مس دنیاست.» منبع این ادعا هم الله‌وردی دهقانی، نماینده ورزقان در مجلس است که در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ این حرف را زده‌ و رسانه‌ها هم پوشش داده‌اند.

اما طبق گفته مسئولان سابق این معدن، سونگون بیش از ۲ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی و بیش از یک میلیارد تن ذخیره قابل استخراج و بهره‌برداری دارد که با احتساب عیار ۰/۵۴ درصدی مس در این معدن، میزان ذخیره قابل استخراج معدن مس سونگون معادل ۹ میلیون و ۴۵۰ هزار تن تا ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن مس خالص برآورد می‌شود.

براساس رتبه‌بندی معادن مس جهان بر اساس ذخیره قابل استخراج، معدن مس اسکوندیدا (Escondida) در صحرای آکاتاما در شمال کشور شیلی با بیش از ۳۲ میلیون تن در صدر قرار دارد و نام معدن سونگون در فهرست ده‌تای اول نیست.

در رتبه‌بندی معادن مس جهان بر پایه ظرفیت تولید در سال ۲۰۲۱ میلادی هم معدن اسکوندیدا در شیلی با ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و ۴۰۰هزار تن معادل ۷درصد کل تولید مس در جهان، صدرنشین فهرست بزرگترین معادن جهان است و نام معدن سونگون در فهرست بیست‌تای اول نیست.

تولید کنسانتره مس در مجموعه سونگون در حال حاضر ۳۰۰ هزار تن است. با ظرفیت تولید فعلی معدن مس سونگون، نام این معدن در میان فهرست ۱۰ معدن مس بزرگ جهان جای نمی‌گیرد و این ادعای توییت محمد مالی و مستند آن یعنی سخنان الله‌وردی دهقانی، نماینده ورزقان نادرست ارزیابی می‌شود.