صدرنشینی دانشگاه علوم پزشکی ایران در رده‌بندی جهانی شاخص سلامت و رفاه

مهدی مقتدایی، معاون بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی ایران، روز دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۱ گفت:

دانشگاه علوم پزشکی ایران، در شاخص سلامت و رفاه [تندرستی]، در نظام رتبه‌بندی بین‌المللی تایمز ۲۰۲۲، موفق به کسب رتبه برتر جهان شد.

او با اعلام اینکه این رتبه از بین ۱۴۰۰ دانشگاه، از ۱۰۶ کشور جهان به دست‌ آمده، اظهار داشت: 

یکی از اصلی‌ترین و جدیدترین رتبه‌بندی در دنیا، رتبه‌بندی «تاثیر» تایمز است که میزان تاثیر فعالیت‌های دانشگاه‌ها در جامعه و برای حرکت و دستیابی به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل می‌سنجد و کشورها موظف هستند تا سال ۲۰۳۰ میلادی، گزارش اقدامات انجام شده برای تحقق این ۱۷ هدف جهانی را ارائه دهند.

به گفته مقتدایی در چهار سال گذشته دانشگاه علوم پزشکی ایران در این شاخص نخستین و برترین دانشگاه خاورمیانه بوده، ضمن اینکه این دانشگاه علاوه بر کسب رتبه برتر در شاخص سلامت و تندرستی در شاخص کیفیت آموزش به جامعه نیز رتبه هفتم را کسب کرده‌است.

پیگیری منبع خبر در گفتگو با مسئولان دانشگاه ایران

ما طبق روال فکت‌نامه از دکتر مهدی مقتدایی درباره منبع ایشان سوال کردیم، آقای مقتدایی که معاون بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی ایران است ما را به دکتر عسگر آقایی هشجین ارجاع داد. 

دکتر عسگر آقایی هشجین، مدیر اعتباربخشی و رتبه‌بندی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره این موضوع به فکت‌نامه می‌گوید:

موسسه تایمز الان چهار سال است که دانشگاه‌‌های دنیا را بر اساس هفده تا هدف که سازمان ملل بر عهده کشورها گذاشته و کشورها باید تا سال ۲۰۳۰ به این اهداف دست پیدا کنند، رتبه‌بندی می‌کند.

هفده هدفی که موسسه تایمز بر اساس آن دانشگاه‌ها را رتبه‌بندی می‌کند عبارت است از  «نبود فقر»، «نبود گرسنگی»، «سلامت و تندرستی»، «کیفیت آموزش»، «برابری جنسیتی»، «آب سالم و بهداشتی»، «انرژی پاک و مقرون به صرفه»، «کار مناسب و رشد اقتصادی»، «زیرسازی و نوآوری صنعتی»، «کاهش نابرابری‌ها»، «شهرها و جوامع پایدار»، «تولید و مصرف مسئولانه»، «اقدامات اقلیمی»، «زندگی زیر آب»، «زندگی در خشکی»، «صلح، عدالت و موسسات نیرومند»، «مشارکت برای اهداف» است.

عسگر آقایی هشجین می‌گوید:

دانشگاه علوم پزشکی ایران در سه سال گذشته در رتبه‌بندی کلی (Overall)  به ترتیب به رتبه‌های ۴۱، ۵۵ و ۳۷ دست یافته‌ اما امسال رتبه‌ کلی‌مان  ۱۰۰ تا ۲۰۰ شده‌است اما در هدف شماره سه که همان سلامت و رفاه [تندرستی] است رتبه اول دنیا و در هدف شماره چهار یعنی کیفیت آموزش رتبه ششم دنیا را به دست آورده‌ایم.

به گفته مدیر اعتبار بخشی و رتبه‌بندی دانشگاه علوم پزشکی ایران: 

برای هدف سلامت و رفاه [تندرستی] که ما رتبه اول دنیا را به دست آوردیم شاخص‌هایی مثل ارائه خدمات سلامتی و بهزیستی برای برای جمعیت تحت پوشش، خدمات عمومی سلامت از جمله واکسیناسیون و کنترل بیماری‌های واگیردار، ارائه خدمات سلامتی به گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله زنان باردار، افراد سالمند و کودکان، آموزش‌های سن بلوغ، قبل از بلوغ و در حین ازدواج، آموزش بازداری و باروری سالم، کنترل مصرف دخانیات در داخل دانشگاه و در جامعه، همکاری با سازمان‌های مردم نهاد و مشاوره به افراد تحت پوشش سنجیده می‌شود.
همانطور که می‌دانید سیستم آموزش پزشکی در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران ترکیبی از آموزش و ارائه خدمات سلامتی به جمعیت تحت پوشش به طور همزمان است.

به گفته عسگر آقایی هشجین شواهد زیادی درباره سنجش این شاخص‌ها از سوی دانشگاه علوم پزشکی ایران به موسسه تایمز ارائه شده است و این موسسه بر اساس بررسی‌ها و ارزیابی‌هایی که روی این شواهد انجام داده، رتبه برتر را در هدف سلامت و رفاه به این دانشگاه اختصاص داده‌است. او تاکید می‌کند شواهد ارائه شده به «تایمز» نشان می‌دهد که تمام این کارها در دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده و کارهای در دست اقدام نیست بلکه به پایان رسیده‌است:

هشت درصد جمعیت کل کشور بالغ بر پنج و نیم میلیون نفر تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند و به طور مستقیم از این دانشگاه خدمات بهداشتی و درمانی دریافت می‌کنند. مضاف بر این ۳۲۰ هزار نفر مهاجر که عمدتا از افغانستان هستند، از دانشگاه علوم پزشکی ایران خدمات بهداشتی دریافت می‌کنند. بسیاری از آن‌ها حتی شاید اقامت قانونی هم نداشته باشند اما بدون ترس از مشکلات قانونی خدمات سلامت مثل خدمات دوران بارداری یا زایمان را به شکل رایگان از دانشگاه علوم پزشکی ایران دریافت می‌کنند. شواهد این موارد را به موسسه تایمز ارائه کرده‌ایم.

عسگر آقایی در پاسخ به این سوال فکت‌نامه که با وجود رتبه برتر دانشگاه علوم پزشکی ایران چرا رتبه کلی این دانشگاه افت کرده، می‌گوید:

برخی از اهداف این موسسه منطبق با اهداف و کارهای دانشگاه علوم پزشکی نیست و مربوط به بخش‌های محیط زیست یا صنعت است. ما در همه این اهداف هم حضور داشتیم و در هیچ کدام از بین ۱۶۰۰ دانشگاه رتبه‌ای بالاتر از ۴۰۰ نیاوردیم.

به گفته او رتبه کلی دانشگاه‌ها از ارزیابی هدف شماره ۱۷ یعنی «مشارکت برای  رسیدن به اهداف» و سه هدف دیگری که دانشگاه در آن بهترین رتبه‌ها را گرفته، به دست می‌آید و تاکید می‌کند: 

ما در سه سال گذشته در رتبه کلی هم دانشگاه اول ایران و خاورمیانه بودیم. امسال هم دانشگاه علوم پزشکی ایران بهترین رتبه را در میان دانشگاه‌های ایران به دست آورده اما در رتبه بندی کلی در خاورمیانه دیگر اول نیستیم.

رتبه‌بندی «تاثیر» تایمز ۲۰۲۲

طی ۴ سال اخیر سیستم رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی تایمز عملکرد دانشگاه‌های دنیا را با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (۱۷ هدف) ارزیابی کرده و رتبه هر دانشگاه را اعلام کرده است. این سیستم، «رتبه‌بندی تاثیر» نام دارد و با رتبه‌بندی اصلی این موسسه که بر اساس معیارهای علمی مانند؛ آموزش، تحقیق، میزان استناد به مقالات و مواردی از این دست است، متفاوت است. 

در «رتبه‌بندی‌های تاثیر» (Impact Rankings)، موسسه، وضعیت دانشگاه‌ها را در چهار حوزه؛ تحقیق، سرپرستی، گسترش و آموزش و در راستای ۱۷ هدف می‌سنجند. این ۱۷ مورد همان اهداف سند ۲۰۳۰ یونسکو یا به عبارتی اهداف توسعه پایدار سازمان ملل هستند. 

جدول زیر ۱۷ هدف توسعه پایدار سازمان ملل را نشان می‌دهد:

سند ۲۰۳۰ یونسکو (Sustainable Development Goals) یا SDGs در ایران به دلیل مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با آن در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ بسیار حاشیه‌‌ساز شد و فکت‌نامه نیز در مقاله‌ای با عنوان «سند ۲۰۳۰؛ مخالفت‌ها و واقعیت‌ها» به آن پرداخت.

حال به گفته مهدی مقتدایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران در یکی از اهداف آن سند یعنی «سلامت و تندرستی» رتبه اول را کسب کرده‌است. بر اساس توضیحاتی که در سایت سیستم رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی تایمز آمده این رتبه‌بندی معیاری برای سنجش کیفیت آموزش و تحقیقات پزشکی دانشگاه‌ها نیست.

این رتبه‌بندی با تمرکز بر تحقیقات دانشگاه‌ها روی تاثیرات نامتناسب بیماری‌ها و چالش‌های کلیدی اثرگذار بر حوزه سلامت در همه دنیا به دست آمده‌است. همچنین حمایت دانشگاه‌ها از مشاغل مرتبط با مراقبت بهداشتی و سلامت دانشجویان و کارمندان را مورد توجه قرار می‌دهد.

مبنای امتیازدهی در این سیستم اطلاعاتی است که خود دانشگاه در اختیار موسسه قرار می‌دهد و در مواردی که اطلاعاتی ارائه نشده، مقدار صفر وارد می‌شود. معیارهای موثر در شاخص سلامت و تندرستی و میزان تاثیر هر یک عبارتند از:

• تحقیق در مورد سلامت و تندرستی ۲۷ درصد
• نسبت فارغ‌التحصیلان بهداشت ۳۴.۶ درصد
• همکاری‌ها و خدمات بهداشتی ۳۸.۴ درصد

رتبه دانشگاه علوم پزشکی ایران در شاخص سلامت و تندرستی

رتبه بندی تایمز ۲۰۲۲ نشان می‌دهد رتبه اول دانشگاه‌های دنیا در شاخص سلامت و تندرستی، یکی از ۱۷ شاخص مذکور، متعلق به دانشگاه علوم پزشکی ایران است.

در این شاخص، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در رتبه هفتم قرار دارد. در میان ۱۰ دانشگاه اول دنیا در شاخص سلامت و تندرستی، به غیر از دانشگاه ایران و دانشگاه شهید بهشتی دانشگاه دیگری از منطقه خاورمیانه حضور ندارد.

در شاخص کیفیت آموزش نیز دانشگاه علوم پزشکی ایران در رتبه ششم قرار دارد. در این شاخص دانشگاه‌هایی از کشورهای دانمارک، عربستان سعودی، ناحیه خودمختار هنگ‌کنگ، ایتالیا و دانشگاه دیگری از عربستان رتبه بالاتری به نسبت ایران دارند:

رتبه کلی دانشگاه علوم پزشکی ایران

اگر به رتبه کلی با سر‌جمع امتیازات دانشگاه‌ها نگاه کنیم در ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا نامی از هیچ دانشگاه ایرانی به چشم نمی‌خورد. در این لیست ۱۰ دانشگاه اول دنیا از کشورهای استرالیا، آمریکا، کانادا، عربستان، مالزی، نیوزیلند، انگلستان و ژاپن هستند. 

بالاترین رتبه در میان دانشگاه‌های ایرانی هم به دانشگاه علوم پزشکی ایران تعلق دارد که در رتبه ۱۳۲ قرار دارد:

رتبه کلی سایر دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی تاثیر تایمز ۲۰۲۲ به این شرح است:

رتبه سایر دانشگاه‌های ایران در این رده‌بندی، بالای ۱۰۰۰ است.

علیرغم اینکه دانشگاه علوم پزشکی ایران در رده بندی تاثیر تایمز ۲۰۲۲ در شاخص سلامت و رفاه رتبه اول را کسب کرده و رتبه این دانشگاه در همین شاخص در سال ۲۰۲۱ ششم بود، رتبه کلی دانشگاه علوم پزشکی ایران در رتبه بندی تاثیر تایمز ۲۰۲۲ به جایگاه ۱۳۲ سقوط کرده، در حالی که در سال ۲۰۲۱ رتبه کلی این دانشگاه ۳۵  بود یعنی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۰۰ پله سقوط کرده‌است.

دکتر مهدی مقتدایی، معاون بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: «دانشگاه علوم پزشکی ایران، در شاخص سلامت و رفاه به مردم، در نظام رتبه‌بندی بین‌المللی تایمز ۲۰۲۲، موفق به کسب رتبه برتر جهان شد.» به گفته مقتدایی در ۴ سال گذشته دانشگاه علوم پزشکی ایران در این رتبه‌بندی نخستین و برترین دانشگاه خاورمیانه بوده است ضمن اینکه این دانشگاه علاوه بر کسب رتبه برتر در شاخص سلامت و رفاه در شاخص کیفیت آموزش به جامعه نیز رتبه هفتم را کسب کرده‌است.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد هر سه ادعای مطرح‌شده، درست است. دانشگاه علوم پزشکی ایران در شاخص سلامت و تندرستی رتبه اول و در شاخص کیفیت آموزش رتبه ۶  رتبه‌بندی تاثیر تایمز ۲۰۲۲ را کسب کرده و چهار سال است که این دانشگاه در شاخص سلامت و تندرستی دانشگاه اول خاورمیانه بوده است. 

مبنای امتیاز دهی در این سیستم، اطلاعاتی است که خود دانشگاه در اختیار موسسه قرار می‌دهد و در مواردی که اطلاعاتی ارائه نشده مقدار صفر وارد می‌شود.

نگاهی به سیستم رتبه‌بندی تاثیر دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی تایمز اطلاعاتی کاملتری از این رتبه‌بندی به دست می‌دهد از جمله اینکه:

1. شاخص سلامت و تندرستی  یکی از ۱۷ شاخصی است که هر ساله توسط تایمز بررسی می‌شود.
2. رتبه کلی دانشگاه علوم پزشکی ایران امسال ۱۳۲ است. در رتبه‌بندی پارسال دانشگاه علوم پزشکی ایران از نظر کلی در رتبه ۳۵ قرار داشت. 

با این اوصاف «فکت‌نامه» به این ادعای معاون دانشگاه علوم پزشکی ایران که «دانشگاه علوم پزشکی ایران، در شاخص سلامت و رفاه به مردم، در نظام رتبه‌بندی بین‌المللی تاثیر تایمز ۲۰۲۲، موفق به کسب رتبه برتر جهان شد» نشان «درست» می‌دهد.