ایران جزو ۱۰ کشور برتر دنیا در فناوری فضایی است؟

این گزارش به درخواست یکی از خوانندگان فکت‌نامه نوشته شده که از ما خواسته صحت یک استوری اینستاگرام را بررسی کنیم که در آن گفته شده ایران در رده دهم برترین کشورهای جهان در زمینه فناوری فضایی قرار دارد.

همان‌طور که در این جدول می‌بینید، فهرست کشورهای دنیا و سال آغاز فعالیت‌های فضایی آنها ذکر شده‌است. همچنین در اینجا می‌بینیم که در ستون آخر ذکر شده که فناوری‌های فضایی در ایران تحریم است در حالی که دیگر کشورها با این تحریم مواجه نیستند.

در زیر این جدول ذکر شده که ایران در سال ۱۹۹۶ در رتبه ۴۵ قرار داشته و هم‌اکنون (سال میلادی گذشته) به رتبه دهم رسیده‌است. در این تصویر وب‌سایت spacetech-i به عنوان منبع این آمار ذکر شده‌است.

تصویر این استوری را چند کانال خبری، در ۱۴ بهمن که روز فناوری فضایی است، بازنشر کرده‌اند. از جمله خبر فوری، صراط‌نیوز و مشرق به نقل از کانال تلگرامی بیداری ملت، میزان به نقل از کانال تلگرامی نماگراف و …

جست‌وجوی سابقه خبر

اولین بار نیست که افراد و رسانه‌ها در ایران مطالبی درباره «رتبه فضایی» مطرح می‌کنند. دو سال پیش مرتضی براری، رئیس وقت سازمان فضایی ایران گفته‌بود:

کشورمان در دهه اخیر در عرصه دانش‌های جدید و نوین، گام‌های اساسی برداشته است، به طوری که در دانش‌های جدید در رتبه‌های هفت تا ۱۲ جهانی و درحوزه فضایی هم در جایگاه ۱۱ قرار دارد.

براری معیاری ارائه نداد که با رصد آن بتوان کشورهای دنیا را براین اساس رده‌بندی کرد تا آمار او تایید شود اما در بخشی از صحبت‌هایش از عنوان جدید «چرخه کامل فناوری فضایی» یاد کرد:

هدف ما این بود که به چرخه کامل فناوری فضایی (شامل ساخت ماهواره، پایگاه پرتاب، پرتابگر، ایستگاه دریافت کنترل و ایستگاه دریافت داده) دست یابیم که این گونه شد.

یا در یک نمونه دیگر در اسفند ۱۳۹۸، سعید قربانی مدیرکل حوزه ریاست سازمان فضایی و دبیر شورای عالی فضایی ایران گفته‌بود:

۹۲ کشور در حوزه فناوری و خدمات فضا پایه ورود کرده و عضو باشگاه فضایی جهان هستند که از این تعداد ۵۸ کشور قادر به طراحی و ساخت ماهواره‌اند و از این میان ۱۰ کشور توانایی پرتاب ماهواره دارند که ایران جزو آنهاست.

کمی پیش‌تر در دی ماه ۱۳۹۶ منوچهر منطقی، رئیس وقت مرکز ملی فضایی ایران نیز درباره رتبه ایران در منطقه صحبت کرده بود:

ایران در زمینه پرتاب و زیرساخت‌های فضایی رتبه دوم، در علوم اکتشافات فضایی رتبه دوم، در بخش سنجش از راه دور رتبه پنجم، در حوزه مخابرات رتبه هفتم، در بخش فناوری‌های ماهواره رتبه پنجم و در بخش ناوبری رتبه دوم در منطقه را از آن خود کرده‌است.

آقای منطقی هم مانند مرتضی برابری منبعی برای ادعای خود ارائه نکرده بود، اما این بار در تصویر جدول آدرس یک منبع نوشته شده است: spacetech-i.

آیا spacetech-i ایران را در فهرست رده‌بندی برترین‌های فناوری‌های فضایی جهان قرار داده است؟ 

خیر. تا آنجایی که ما گشته‌ایم چنین فهرستی در سایت spacetech-i.com وجود ندارد. 

این وب‌سایت متعلق به شرکت SpaceTech GmbH است که یک شرکت خصوصی در آلمان است. حوزه فعالیت‌های این شرکت مطابق آنچه در وب‌سایتش نوشته شده‌است «طراحی، توسعه و تولید تجهیزات و زیرسیستم‌های فضایی برای پلتفرم‌های ماهواره‌ای و همچنین محموله‌های فضایی فناوری فوتونیک و کوانتومی» است.

تجهیزات ساخت این شرکت در بیش از ۳۰۰ ماهواره و پروژه فضایی هم‌اکنون در مدار قرار دارد و یکی از مهم‌ترین قراردادهای این شرکت ساخت پنل‌های خورشیدی برای پروژه وان‌وب است که به دنبال تهیه زیرساختی برای اینترنت ماهواره‌ای (رقیب استارلینک) است. با توجه به محتوای وب‌سایت این شرکت به نظر می‌رسد از بین فناوری‌های فضایی، این شرکت تخصص بالایی در ساخت پنل‌های خورشیدی دارد.

چنین شرکتی با ۱۲۰ کارمند، اساسا یک بنگاه فناورانه و دانش‌بنیان است که کار آن رده‌بندی کشورها براساس فناوری‌های فضایی نیست. با این حال برای اطمینان واژه «ایران» را در وب‌سایت این شرکت جست‌وجو کردیم. نه در لیست اخبار این شرکت و نه در سایر محتواهایی که این شرکت منتشر کرده، چنین رده‌بندی دیده نمی‌شود. سال تاسیس این شرکت ۲۰۰۴ است اما در تصویر منتشر شده به رنکینگی در سال ۱۹۹۶ هم اشاره شده‌است.

چه کشورهایی در فناوری‌های فضایی فعالند؟

تا امروز ۷۷ آژانس‌های فضایی دولتی در حال توسعه فناوری‌های فضایی با بودجه‌های ملی برای کشور خود هستند. از این بین شش آژانس مهم در دنیا هستند که مهم‌ترین فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه فضایی را پیش می‌برند که عبارتند از:

آژانس ملی هوانوردی و فضانوردی NASA (آمریکا)، آژانس فضایی فدرال روسیه RosCosmos (روسیه)، آژانس فضایی اروپا ESA (اتحادیه اروپا)، اداره ملی فضایی CNSA (چین)، آژانس اکتشافات هوافضا JAXA (ژاپن)، سازمان تحقیقات فضایی ISRO (هند).

این آژانس‌ها قابلیت پرتاب کامل (توانایی پرتاب و بازیابی چندین ماهواره، توسعه و استقرار انواع موتورهای موشک و کار با کاوشگرهای فضایی) و قابلیت فرود فرازمینی را دارند.

آژانس‌های ملی را می‌توان براساس فناوری‌های فضایی اینطور دسته‌بندی کرد (اعداد سال تاسیس آژانس فضایی این کشور است):

۱. توانایی‌ها: فرود فضانورد در ماه، ایستگاه فضایی، پروار فضایی سرنشین‌دار، پژوهش رباتیک در منظومه شمسی و فراتر از آن، پرتاب فضایی، مدیریت ماهواره:

ایالات متحده آمریکا (۱۹۵۸ - فعالیت‌های پراکنده موشکی و فضایی از دهه ۱۹۳۰)

۲. توانایی‌ها: ایستگاه فضایی، پروار فضایی سرنشین‌دار، پژوهش رباتیک در منظومه شمسی، پرتاب فضایی، مدیریت ماهواره:

چین (۱۹۹۳)، روسیه (۱۹۹۱- برنامه فضایی اتحاد شوروی از اوایل دهه ۱۹۵۰ و فعالیت‌های پراکنده موشکی از دهه ۱۹۳۰)

۳. توانایی‌ها: پژوهش رباتیک در منظومه شمسی، پرتاب فضایی، مدیریت ماهواره:

هند (۱۹۶۹)، ایتالیا (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۸۸)، ژاپن (۲۰۰۳)، فرانسه (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۶۱)، اتحادیه اروپا (کشورهای عضو آژانس فضایی اروپا: اتریش، بلژیک، چک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایرلند، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، لهستان، پرتقال، رومانی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، انگلستان و کشورهای همکار آژانس فضایی اروپا: لتونی، لیتوانی، اسلوونی، کانادا)

۴. توانایی‌ها: پرتاب فضایی، مدیریت ماهواره:

برزیل (۱۹۹۴)، ایران (۲۰۰۴)، اسرائیل (۱۹۸۳)، کره شمالی (اواسط دهه ۱۹۸۰)، کره جنوبی (۱۹۸۹)، اوکراین (۱۹۹۲)

۵. توانایی‌ها: مدیریت ماهواره:

السالوادور (۲۰۲۰)، مکزیک (۲۰۱۰)، الجزایر (۲۰۰۲)، آذربایجان (۲۰۲۱)، بولیوی (۲۰۰۸)، انگلستان (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۲۰۱۰)، بلغارستان (۱۹۸۷)، کانادا (علاوه‌بر همکاری اروپایی و ناسا - ۱۹۸۹) کلمبیا (۲۰۰۶)، سنگاپور (۱۹۹۵)، تایلند (۲۰۰۲)، آلمان (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۶۹)، مجارستان (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۹۲)، اسپانیا (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۴۲)، قزاقستان (علاوه‌بر همکاری با روسیه در پایگاه بایکونور - ۲۰۰۷)، مالزی (۲۰۰۲)، مصر (۱۹۷۱)، استرالیا (۱۹۸۶)، پاراگوئه (۲۰۱۴)، پرو (۱۹۷۴)، آرژانتین (۱۹۶۱)، اندونزی (۱۹۶۴)، تایوان (۱۹۹۱)، نیجریه (۱۹۹۸)، نروژ (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۸۷)، پاکستان (۱۹۶۱)، ترکیه (۲۰۱۸)، لهستان (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۷۷)، عربستان (۱۹۷۷)، ویتنام (۲۰۰۶)، سوئد (علاوه‌بر همکاری اروپایی - ۱۹۷۲)، ترکمنستان (۲۰۱۱)، امارات (۲۰۰۶)

۶. توانایی‌ها: تحقیقات فضایی

بلاروس (۲۰۰۹)، کاستاریکا (۲۰۲۱)، اتریش (۱۹۷۲)، بحرین (۲۰۱۴)، بلژیک (۱۹۶۴)، چک (بخشی از وزارت ترابری - ۲۰۰۳) ، دانمارک (۱۹۶۸)، یونان (۲۰۱۹)، لوکزامبورگ (۲۰۱۸)، نیوزلند (۲۰۱۶)، لیتوانی (۲۰۰۷)، فیلیپین (۲۰۱۹)، مغولستان (۱۹۹۱)، تونس (۱۹۸۸)، ازبکستان (۲۰۱۹)، هلند (۱۹۸۳)، پرتقال (۲۰۱۹)، رومانی (۱۹۹۱)، مراکش (۱۹۸۹)، آفریقای جنوبی (۲۰۱۰)، سوئیس (۱۹۹۸) و سوریه (۲۰۱۴) 

۷. سایر کشورهای علاقه‌مند به مشارکت در فناوری فضایی

۲۱ کشور اعلام کرده‌اند که به‌زودی آژانس‌های فضایی ملی خود را راه‌اندازی خواهند کرد اما هنوز در این‌باره گام عملی برنداشته‌اند.

نکته قابل توجه: بسیاری از کشورهای اروپایی فعالیت‌های تحقیقاتی خود را ذیل آژانس فضایی اروپا انجام می‌دهند. برای همین غیر از فعالیت‌های تحقیقاتی یا نهایتا مدیریت ماهواره‌های مخابراتی و ارتباطی داخلی کشورشان، فعالیت فضایی مستقل از اتحادیه اروپا ندارند با این حال در پیشرفته‌ترین پروژه‌های این اتحادیه از نظر فناوری فضایی مانند کاوش‌های فضایی در سایر سیارات مانند مریخ، مشارکت در ایستگاه فضایی، همکاری در یکی از پایدارترین و موفق‌ترین پرتابگرهای فضایی (موشک آریان) یا برنامه‌هایی مانند تلسکوپ جیمز وب، شریک هستند.

آیا جایگاه ایران در فناوری‌های فضایی در رتبه دهم است؟

برخلاف بسیاری از حوزه‌های فعالیت‌های اقتصادی و فناوری، به‌خاطر گستردگی وسیع فناوری‌های فضایی، نمی‌توان یک شاخص خاص را انتخاب کرد و کشورها را براساس آن در فناوری‌های فضایی رده‌بندی کرد. فناوری‌های فضایی حوزه‌های مختلفی را پوشش می‌دهند. با توجه به محدودیت بودجه‌ها کشورها براساس الویت‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی‌شان در بخشی از این فعالیت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند یا فعالیت‌های پرهزینه مانند پرتابگر، ارسال فضانورد یا ایستگاه فضایی را در همکاری‌های بین‌المللی پیش می‌برند.

در دسته‌بندی بالا ایران در دسته چهارم قرار گرفته‌است. هفت کشور در ۳ دسته اول (ایالات متحده، روسیه، چین، ژاپن، هند، ایتالیا و فرانسه) در زمینه فناوری‌های فضایی شناخته‌شده هستند و توانایی‌های آنها در بالا ذکر شده و جایگاه آنها مشخص است.

همچنین برنامه‌های فضایی ۴ کشور دیگر هم که مستقلانه فناوری‌های ذکر شده در ۴ دسته اول را توسعه نمی‌دهند (در دسته پنجم و ششم قرار دارند) ولی در عوض در همکاری‌های بین‌المللی نقش دارند، قابل توجه است. این کشورها عبارتند از آلمان، انگلستان، کانادا و لوکزامبورگ. برای بررسی جایگاه این کشورها در فناوری فضایی به طور خلاصه برنامه‌های آنها را در اینجا دوره می‌کنیم:

آلمان: این کشور بیش از نیم‌قرن است که اولین ماهواره خود را در مدار قرار داده و از آن زمان تا امروز چندین ماهواره را در مدار قرار داده و تعدادی از مهم‌ترین ماموریت‌های فضایی پژوهشی یا تجاری در تاریخ فضانوردی مانند ماموریت کاسینی-هویگنس در سیاره کیوان و قمرهای آن، آزمایشگاه چندمنظوره فضایی کلمبوس در ایستگاه فضایی بین‌المللی، ماموریت سپیده دم (کاوش در دو سیارک وستا و سرس) و سیستم ناوبری گالیله اروپایی (معادل GPS آمریکا) توسط مرکز هوافضای آلمان (DLR) اداره می‌شود یا می‌شده‌است. آلمان همچنین مجموعه ماهواره‌های هواشناسی اروپا EUMETSAT را اداره می‌کند.

انگلستان: این کشور حدود ۶۰سال است که اولین ماهواره خود را در مدار قرار داده و در حال حاضر تعداد زیادی ماهواره از جمله ماهواره‌های ارتباطی غیرنظامی و نظامی، ماهواره‌های رصد زمین و برنامه‌های علمی و اکتشافی را انجام می‌دهد. آژانس فضایی انگلستان UKSA تعداد زیادی پروژه علمی و فناوری در حوزه‌های مختلف را مدیریت می‌کند. تعدادی از پروژه‌های قابل توجه این آژانس درباره مریخ است. انگلستان در تلاش بود که مریخ‌نشین بیگل را در سال ۲۰۰۳ در مریخ فرود بیاورد که شکست خورد. این کشور نقش مهمی در ماموریت اکتشافی آژانس فضایی اروپا برای جستجوی حیات در مریخ به‌نام اگزومارس دارد. آژانس UKSA همچنین تسهیل کننده برنامه‌های بخش خصوصی انگلستان برای راه‌اندازی پایگاه فضایی خصوصی در این کشور است.

کانادا: حضور این کشور در فضا با پرتاب اولین ماهواره‌اش در سال ۱۹۶۲ آغاز شد. کانادا در حال حاضر ناوگانی از ماهواره‌های رصد زمین RADARSAT و SCISAT، ماهواره‌های ارتباطی ANIK و ماهواره‌های علمی BRITE را مدیریت می‌کند. کانادا هرگز به‌دنبال ایجاد سیستم پرتاب نبوده و ماهواره‌هایش را ایالات متحده، هند و روسیه پرتاب می‌کنند. مشهورترین نقش کانادا در فناوری‌های فضایی بازوهایی است (Canadarm) که این کشور می‌سازد که قطعه حیاتی برای فعالیت‌های ایستگاه فضایی بین‌المللی (و پیش از این در شاتل فضایی) است. همچنین کانادا در برنامه تلسکوپ فضایی جیمز وب همکار ناسا است.

لوکزامبورگ: یکی از کشورهای مهم در تجاری‌سازی فناوری‌های فضایی است. این کشور تعداد زیادی ماهواره ارتباطی و سنجش از دور را مدیریت می‌کند. این کشور همچنین مقر اپراتورهای ماهواره‌ای مخابراتی پیشرو در جهان (Société Européenne des Satellites) و اینتلست است. در امیرنشین لوکزامبورگ شرکت‌های زیادی با تمرکز بر ارتباطات فضایی، سیستم ماهواره‌ای ناوبری جهانی و خدمات مبتنی بر مکان، رصد زمین، ایمنی و حفاظت دریایی و فناوری‌های فضایی فعالیت می‌کند.

رصد کلی برنامه‌های فضایی این ۱۱ کشور نشان می‌دهد که برنامه‌های آنها هم از نظر حجم و تعداد برنامه، هم از نظر میزان تجاری‌بودن تولید ثروت و هم از نظر تاثیرگذاری در اجتماع، نقش بسیار پررنگ‌تری نسبت به برنامه‌های فضایی جمهوری اسلامی دارند. 

جایگاه ایران در فناوری‌های فضایی در بین کشورهای هم‌رده چطور است؟

اما در دسته چهارم در تقسیم‌بندی بالا یعنی شش کشوری که توانایی پرتاب فضایی و مدیریت ماهواره دارند هم برنامه‌های فضایی جمهوری اسلامی برتر از بقیه نیست. برای مثال اسرائیل سال گذشته در آستانه فرود ماه‌نشین بر سطح ماه بود (برنامه SpaceIL) که در ۱۰۰متری سطح قمر، دچار اختلال شد و از بین رفت. گفته شده این برنامه در آینده تکرار خواهد شد.

اوکراین پرتابگرهای پیشرفته‌ای دارد که از سال ۱۹۹۱ که این کشور تاسیس شده تاکنون بیش از ۵۰ پرتاب موفق فضایی داشته‌اند. البته این موشک‌ها میراث اتحاد شوروی هستند. سال ۲۰۲۰ تعداد ۳/۵ درصد پرتاب‌های فضایی دنیا با پرتابگرهای اوکراینی انجام شده‌است. این رقم در سال ۲۰۱۳ حدود ۸/۵ درصد و در سال ۲۰۰۴ که اوج فعالیت‌های پرتاب‌های فضایی اوکراین بود، ۱۳ درصد بود.

سایر کشورهای این دسته‌ (برزیل، کره شمالی و کره جنوبی) تقریبا هم سطح ایران هستند. پرتابگرها و موتورهای موشک برزیل و کره‌جنوبی در آخرین آزمایش‌ها، قابلیت‌هایی تقریبا شبیه برنامه‌های ایران داشته‌اند. همچنین برنامه فضایی جمهوری اسلامی و کره‌شمالی نه‌تنها از نظر استراتژی بلکه حتی در زمینه فناوری هم مشترکات زیادی دارد. مرحله اول هر دو پرتابگر اونها (UNHA) و سیمرغ با کلاستر کردن (کنار هم قراردادن و عمل هم‌زمان) چهار راکت نودونگ (شهاب ۳) توسعه پیدا کرده‌اند که میراث برنامه‌های موشکی شوروی (موشک اسکاد) است که از آلمان نازی (برنامه V2) به‌دست آمده‌است.

در زمینه استفاده تجاری از فضا، آژانس فضایی دولتی برزیل و کره‌جنوبی به ترتیب ۵ و ۷ ماهواره تجاری ساخته‌اند که هم‌اکنون در مدار قرار دارد. این دو کشور همچنین سابقه ساخت و استقرار بیش از ۱۰ ماهواره تجاری در فضا را دارند. همچنین کره جنوبی، تابستان ۲۰۲۲ مدارگرد KPLO (اختصار Korea Pathfinder Lunar Orbiter) را در مدار ماه مستقر خواهد کرد.

جمهوری اسلامی تنها یک ماهواره آزمایشی [اصلاح در پانوشت⬇️] را با موفقیت در مدار قرار داده‌است (امید) و سایر تلاش‌های جمهوری اسلامی پایدار نبوده (رصد، نوید علم و صنعت، فجر، پیام و ظفر) یا در لحظه تزریق مداری یا حداکثر بعد از ۵۰ روز سقوط کرده‌اند. همچنین سپاه در برنامه‌ای مستقل از آژانس فضایی دولتی ایران (سازمان فضایی) یک پرتابگر ۳ مرحله‌ای شبیه به راکت تائپودونگ ۱ کره‌شمالی به نام قاصد ۱ را توسعه داده و با آن ماهواره نور ۱ را به فضا پرتاب کرده‌است که اطلاعات ضد و نقیضی در باره صحت عملکرد آن منتشر شده‌است؛ لینک ۱، لینک ۲.

بنابراین در مقایسه ۶ کشور دسته چهارم، کره جنوبی و برزیل از نظر فناوری ماهواره‌های عملیاتی، اوکراین از نظر فناوری پرتابگر و اسرائیل در زمینه پروژه‌های پیشرفته تحقیقاتی مانند فرود سطح‌نشین روی ماه، فناوری‌های پیشرفته‌تری نسبت به جمهوری اسلامی و کره‌شمالی دارند.

به‌این ترتیب به‌فرض وجود هر نوع رنکینگ در فناوری فضایی، (بدون درنظر گرفتن همه کشورهای فعال در سازمان فضایی اروپا) حداقل ۱۵ کشور هستند که فعالیت‌های فضایی پیچیده‌تر و پیشرفته‌تری نسبت به برنامه‌های جمهوری اسلامی دارند.

همچنین در اینجا توجه به برنامه فضایی دو کشور هم لازم است:

1. استرالیا در این فهرست ۱۵‌تایی نیست و به تازگی در سال ۲۰۱۸ سازمان فضایی خود را از تجمیع چند اداره فرعی راه‌اندازی کرده‌است. این کشور قرار است در کمتر از ۴ سال آینده یک ماه‌نورد سرنشین‌دار بسازد که در برنامه آرتمیس (بازگشت دوباره انسان به ماه در دهه جاری) وسیله نقلیه فضانوردان در ماه باشد.
2. امارات متحده عربی مدارگردی در مریخ مستقر کرده‌است. هرچند این ماهواره تحقیقاتی با کمک دانشگاه‌های آمریکایی ساخته شده و توسط پرتابگر ژاپنی ارسال شده‌است اما نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری امارات در فناوری‌های فضایی و روند رو به رشد این کشور به‌خصوص در پژوهش‌های مریخ است. با توجه به سنجشگرهای نصب‌شده در این مدارگرد، داده‌های آن از جو مریخ، منشا مقالات علمی پرارجاعی خواهد شد که احتمالا در ۲ یا ۳ سال آینده نام موسساتی با وابستگی (Affiliation) اماراتی را در صدر مقالات پرارجاع فضایی در منطقه خاورمیانه قرار خواهدداد.

بودجه تحقیقات فضایی

در جدول زیر بودجه سالانه آژانس‌های فضایی و برنامه‌های توسعه فضایی دولتی کشورهای مختلف دنیا بدون درنظر گرفتن هزینه‌های شرکت‌های خصوصی فعال در بخش هوافضا و بودجه‌های نظامی فضایی درج شده‌است. این بودجه‌ها به تنهایی نمی‌تواند جایگاه کشورها در فناوری فضایی را روشن کند اما می‌تواند نشان دهد که کشورهای مختلف چقدر در توسعه فناوری فضایی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مجموع اعتبارات برنامه‌ای حوزه فضایی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ حدود ۱٫۶۸۶٫۳۳۴ میلیون ریال است که این رقم با درنظر گرفتن دلار ۲۷هزار تومان، کمتر از ۶/۳ میلیون دلار خواهد شد. به این‌ترتیب در بین ۳۲ کشور در زمینه بودجه‌های دولتی که صرف توسعه فناوری‌های فضایی می‌شود، ایران در رده ۳۰ قرار دارد.

پانوشت: تکمیل خبر

بیست روز بعد از انتشار این راستی‌آزمایی در فکت‌نامه، سپاه ماهواره نور ۲ را در ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ با ماهواره‌بر قاصد به فضا پرتاب‌کرد. این ماهواره با موفقیت در مدار قرار گرفت و سپاه مدعی شد که تصاویر زیر از جمله تصاویری از پایگاه دریایی ناوگان پنجم دریایی ایالات متحده در بحرین را با این ماهواره نظامی ثبت کرده‌است. با توجه به آنچه در متن گفته شده، این دستاورد نظامی سپاه، تغییری در هیچ رتبه‌بندی نمی‌دهد.

در شبکه‌های اجتماعی گفته شده ایران دهمین کشور دنیا در زمینه فناوری‌های فضایی است.

این ادعا هیچ پایه و اساسی ندارد. هیچ رده‌بندی معتبری از کشورهای صاحب فناوری فضایی وجود ندارد، اما اگر فرض کنیم چنین رده‌بندی وجود داشته باشد، باز هم حداقل ۱۵ کشور هستند که فعالیت‌های فضایی پیچیده‌تر و پیشرفته‌تری نسبت به برنامه‌های جمهوری اسلامی دارند.

در سال‌های گذشته بارها افراد و رسانه‌های مختلف ادعاهای درباره رتبه ایران در فناوری فضایی مطرح کرده‌اند، اغلب این ادعا منبع مشخصی ندارد، اما در تصویری که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده به سایت spacetech-i.com به عنوان منبع اشاره شده است. این سایت متعلق به یک شرکت سازنده پنل‌های خورشیدی و سایر فناوری‌های فضایی در آلمان است. در این سایت مطلبی که مضمون که رده‌بندی کشورها بر اساس فناوری‌های فضایی باشد منتشر نشده . 

در دنیا ۷۷ کشور، آژانس فضایی دارند که از این بین ۶ آژانس مهم‌ترین فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه فضایی را پیش می‌برند که عبارتند از: ناسا (آمریکا)، روس‌کاسموس (روسیه)، اسا (آژانس فضایی اروپا)، اداره ملی فضایی چین، جاکسا (ژاپن) و ایزرو (هند).

ایتالیا و فرانسه، مستقل از آژانس فضایی اروپا توانایی‌های پژوهش رباتیک در منظومه شمسی، پرتاب فضایی و مدیریت ماهواره را دارند. کشورهای آلمان، انگلستان، کانادا و لوکزامبورگ، هرچند فعالیت‌های استقرار ماهواره در مدار را انجام نمی‌دهند اما نقش مهمی در اقتصاد فضا و تحقیقات فضایی در خارج از مدار زمین دارند.

شش کشور ایران، برزیل، اسرائیل، کره جنوبی، کره شمالی و اوکراین، توانایی پرتاب فضایی و مدیریت ماهواره را دارند. از این بین کره جنوبی و برزیل از نظر فناوری ماهواره‌های عملیاتی، اوکراین از نظر فناوری پرتابگر و اسرائیل در زمینه فناوری‌های پیشرفته تحقیقاتی مانند فرود سطح‌نشین روی ماه، فناوری‌های پیشرفته‌تری نسبت به جمهوری اسلامی و کره‌شمالی دارند.

به‌این ترتیب به‌فرض وجود هر نوع رنکینگ در فناوری فضایی (بدون درنظر گرفتن همه کشورهای فعال در سازمان فضایی اروپا) حداقل ۱۵ کشور هستند که فعالیت‌های فضایی پیچیده‌تر و پیشرفته‌تری نسبت به برنامه‌های جمهوری اسلامی دارند. بسیاری از کشورهای اروپایی فعالیت‌های تحقیقاتی خود را ذیل آژانس فضایی اروپا انجام می‌دهند. برای همین غیر از فعالیت‌های تحقیقاتی یا نهایتا مدیریت ماهواره‌های مخابراتی و ارتباطی داخلی کشورشان، فعالیت فضایی مستقل از اتحادیه اروپا ندارند با این حال در پیشرفته‌ترین پروژه‌های این اتحادیه مشارکت دارند.

بررسی بودجه‌های دولتی آژانس‌های مهم فضایی نشان می‌دهد که «سازمان فضایی ایران» در رتبه ۳۰ از نظر بودجه قرار دارد.

به این‌ترتیب فکت‌نامه به جدولی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و مدعی است که «ایران رتبه ۱۰ در فناوری فضایی در دنیا را دارد»، نشان «نادرست» می‌دهد.