آیا می‌توان به زودی از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران استفاده کرد؟

این روزها عکسی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که در آن یک دستگاه گیرنده اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» به چشم می‌خورد؛ عکسی که ادعا می‌شود در ایران گرفته شده و برخی با این توضیح آن را منتشر می‌کنند که به زودی قرار است از طریق این دستگاه‌ها در ایران نیز از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک استفاده کرد.

در اینستاگرام هم پست‌هایی منتشر می‌شود که به نظر می‌رسد در آن شبکه تلویزیونی «من و تو» در یکی از بخش‌های خبری خود اعلام کرده بخش‌های غربی ایران تحت پوشش اینترنت استارلینک قرار گرفته است.

ما سال گذشته هم در فکت‌نامه، فکت‌های مربوط به استفاده از استارلینک را بررسی کرده بودیم که می‌توانید متن آن را اینجا بخوانید. در این مطلب با اشاره‌ای گذرا به همان مطلب، تازه‌ترین خبرها درباره استارلینک را مرور می‌کنیم و به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا استفاده از استارلینک در ایران در آینده‌ای نزدیک امکان‌پذیر است یا نه.

خلاصه درباره استارلینک

همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کرده بودیم، استارلینک نام یکی از شرکت‌های ایلان ماسک، سرمایه‌گذار و چهره شناخته‌شده دنیای فناوری است. او سال‌هاست در کنار پروژه‌های بلندپروازانه خود در زمینه فناوری (ارسال شهروندان به فضا، تولید خودروهای پیشرفته الکتریکی و چند برنامه دیگر) بر روی ارائه خدمات اینترنت ارزان ماهواره‌ای کار می‌کند. 

هدف او این است که بتواند با روشی ساده و مقرون‌به‌صرفه، اینترنت پرسرعت را به مناطقی از جهان برساند که به دلایل مختلف، نمی‌توانند از شبکه مرسوم اینترنت شهری استفاده کنند. شرکت او برای رسیدن به این هدف از امکانات ماهواره‌ای استفاده می‌کند.

یادآوری این نکته نیز لازم است که استارلینک تنها و اولین شرکتی نیست که این سرویس را ارائه می‌دهد. اما تلاش می‌کند با استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای که در شرکت اسپیس‌ایکس به آنها دست‌پیدا کرده و همچنین به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری، شرایطی فراهم کند که بازار بزرگ این اینترنت را در جهان به دست آورد.

چرا ممکن است به استارلینک در ایران امیدوار شویم؟

از آنجا که در این روش، اینترنت به صورت ماهواره‌ای توزیع می‌شود، ممکن است این مساله به ذهن برسد که حالا می‌توان اینترنت را نیز مانند امواج تلویزیون‌های ماهواره‌ای، در ایران دریافت کرد؛ یعنی اینترنتی بدون سانسور و بسیار سریع‌تر از آنچه امروز در ایران وجود دارد.

این باور به خصوص زمانی بیشتر تقویت می‌شود که سایت استارلینک، مدتی است در بخش ثبت‌نام اولیه خود، نام شهرهای ایران را نیز اضافه کرده است. اما آنچه باید بدانیم این است که اگر کاربران برای دریافت این سرویس، شهرهای ایران را انتخاب کنند، سایت به آنها می‌گوید که این خدمات در این منطقه ارائه نمی‌شود. یعنی در حال حاضر کسی نمی‌تواند مثلا با ثبت‌نام از تهران، این خدمات را دریافت کند.

استرلینگ؛ رمز جستجوی شایعات در ایران

در این میان، یک اتفاق جالب به خصوص در اینستاگرام فارسی رخ داده است. در بسیاری از پست‌هایی که در این زمینه منتشر شده، نام سرویس اینترنتی «استرلینگ» به چشم می‌خورد. این یک شرکت جدید نیست؛ منظور آنها، همان استارلینک است.

امروز چند نفر در جهان از استارلینک استفاده می‌کنند؟

در زمان نوشته‌شدن این مطلب، استارلینک در جدیدترین گزارش رسمی خود اعلام کرده در حال حاضر سرویس آزمایشی خود را به حدود ۹۰ هزار کاربر در ۱۲ کشور دنیا ارائه می‌کند. این سرویس به مرور در حال گسترش است و حتی در کشورهایی که مجوز فعالیت دارد، به صورت آزمایشی راه‌اندازی شده است.

آیا در حال حاضر می‌توان خدمات استارلینک را در ایران دریافت کرد؟

خیر. بر اساس اعلام استارلینک، در حال حاضر ماهواره‌های این شرکت فقط می‌توانند خدمات را به محدوده‌های تعریف‌شده برای هر کاربر ارسال کنند که در اصطلاح به آن «سلول» گفته می‌شود. استارلینک می‌گوید اگر شما سخت‌افزارهای استارلینک را به منطقه‌ای خارج از سلول از پیش‌تعیین‌شده آن ببرید، اینترنتی دریافت نخواهید کرد.
بنابراین اگر کسی اعلام کند که در حال حاضر می‌توان با وارد کردن تجهیزات ماهواره‌ای به ایران، اینترنت استارلینک را دریافت کرد، ادعای نادرستی کرده است. در حال حاضر این تجهیزات حتی در کشورهایی مثل ایالات متحده نیز نمی‌توانند بیرون از ناحیه تعیین‌شده، اینترنت دریافت کنند.
ضمن اینکه در حال حاضر اگر فردی قصد جابجایی نشانی سرویس خود را داشته باشد، باید به سایت مراجعه کند و مطمئن شود که سرویس در نشانی جدید هم پشتیبانی می‌شود. اگر این پشتیبانی انجام شد، می‌تواند نشانی خود را تغییر دهد و همان تجهیزات را در نشانی جدید استفاده کند. اما اگر پشتیبانی استارلینک در نشانی جدید وجود نداشته باشد، باید دوباره درخواست مجدد را ارسال کرد.

درباره آینده چه می‌دانیم؟

ایلان ماسک در توییتر خود در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان تجهیزات دریافت اینترنت استارلینک را در ماشین یا به صورت سیار دریافت کرد اعلام کرده که در آینده این امکان فراهم می‌شود. اما آیا این حرف ایلان ماسک به معنای امکان تغییر کشور است؟ به نظر می‌رسد این پاسخ مربوط به تغییر مکان در محدوده کشورهایی باشد که استارلینک می‌تواند به آنها سرویس ارائه کند. 

تا جایی که می‌دانیم، شرکت‌ها بر اساس قوانین «اتحادیه بین‌المللی مخابرات» یا ITU (نهاد وابسته به سازمان ملل متحد) موظفند برای ارائه سرویس‌های ماهواره‌ای از هر کشور به صورت جداگانه مجوز دریافت کنند. 

ضمن اینکه شرایط تجاری و قوانین مالی و مالیاتی نیز در هر کشور متفاوت است. بنابراین استارلینک در حال حاضر و با توجه به شرایط موجود نمی‌تواند بدون اینکه از دولت ایران اجازه بگیرد، چنین سرویسی را در کشور ارائه کند. 

به عنوان نمونه، استارلینک برای ارائه سرویس اینترنت خود به کانادا، درخواستی را در ژوئن ۲۰۲۰ به دولت این کشور ارسال کرد و نهاد تعیین مقررات کانادا نیز آن را در نوامبر ۲۰۲۰ پذیرفت. دو ماه بعد یعنی در ژانویه ۲۰۲۱ بود که استارلینک توانست ارائه نسخه آزمایشی اینترنت خود را در کانادا آغاز کند.

به غیر از این، ممکن است موانع دیگری نیز وجود داشته باشد که دسترسی ساکنان ایران به این خدمات، ممکن نباشد. اما آنچه تا کنون می‌دانیم این است که این امکان حداقل به زودی در ایران امکان‌پذیر نخواهد بود و درباره آینده دورتر نیز سوالات و ابهام‌های زیادی وجود دارد.

جمع‌بندی

این روزها در شبکه‌های اجتماعی خبری دست‌به‌دست می‌شود که در آن ادعا شده به زودی می‌توان از اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» (یا به قول برخی «استرلینگ») استفاده کرد. استارلینک، در حال حاضر به طور آزمایشی برای ۹۰ هزار کاربر در ۱۲ کشور دنیا فعال شده است اما بنا بر اعلام این شرکت، نمی‌توان با تغییر موقعیت گیرنده، اینترنت دریافت کرد. در حال حاضر گیرنده‌های این شرکت، فقط در منطقه جغرافیایی از پیش‌تعیین‌شده، اینترنت دریافت می‌کنند. هر چند استارلینک در تلاش است به زودی شرایط اینترنت سیار را نیز فراهم کند.
با این وجود موضوعی که باید به آن توجه کرد، مقررات بین‌المللی ارائه اینترنت به کشورهاست. استارلینک به دلایل مختلف باید از همه کشورهایی که می‌خواهد خدمات خود را به آنها ارائه کند، مجوز بگیرد. بنابراین نه تنها در حال حاضر حتی در آینده نزدیک نیز به نظر نمی‌رسد راهی وجود داشته باشد که کاربری در ایران بتواند از اینترنت استارلینک استفاده کند.
این ادعا که به زودی می‌توان در ایران از اینترنت استارلینک استفاده کرد، اشتباه است و فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.