آیا مجله لنست گزارش خود را درباره واکسن روسی کرونا پس گرفته است؟

خبری که این روزها در شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر فارسی و کانال‌های تلگرامی دست‌به‌دست می‌شود، ادعا می‌کند مجله لنست گزارش خود را درباره امن بودن و موثر بودن واکسن اسپوتنیک ساخت روسیه پس گرفته است. بر اساس این ادعا، این نشریه «به تازگی نتایج واکسن روسی را زیر سوال برده است.»

این خبر با عکسی از مجله لنست درباره واکسن روسی منتشر شده که درباره واکسن روسی تیتر زده: «به اطلاعات بیشتری نیاز است.»

سوال اینجاست که آیا لنست نتایج واکسن روسی را زیر سوال برده است؟ ماجرای مطلبی که در لنست منتشر شده چیست؟

متن خبری که ردپای آن را می‌توان در کانال‌های تلگرامی دید و مدتی نیز در کانال تلگرامی AvaToday به مدیریت علی جوانمردی نیز دیده شده (خبر در حال حاضر از کانال او حذف شده)، این است:

این خبر با عکسی از مجله لنست منتشر شده که در تیتر آن نوشته شده: «امنیت و تاثیرگذاری واکسن روسی کووید ۱۹: به اطلاعات بیشتری نیاز است.» ماجرای این خبر و این مطلب لنست چیست؟

آیا مطلب لنست به تازگی منتشر شده است؟

خیر. برخلاف ادعا، مطلب منتشر شده در لنست به تازگی منتشر نشده است. 

ماجرا از این قرار است: 

۱- لنست ابتدا در بخش «مقالات» خود، گزارشی را از نتایج بررسی‌های فاز اول و دوم واکسن اسپوتنیک منتشر کرد. این گزارش در تاریخ ۴ سپتامبر منتشر شد و می‌توان آن را در شماره ۱۰۲۵۵ لنست مطالعه کرد. این گزارش، نتایج آزمایش بر روی تعداد محدودی از افراد (دو گروه ۳۸ نفره) را نشان می‌دهد.

۲- پس از انتشار این مقاله، گروهی از متخصصان نگرانی‌هایی را نسبت به شرایط و پروتکل‌های این کارآزمایی اولیه بیان می‌کنند. آنها نامه‌ای می‌نویسند که در بخش مکاتبات (CORRESPONDENCE) مجله لنست در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰ منتشر شده و می‌توان آن را در شماره ۱۰۲۵۶ ژورنال لنست به تاریخ ۳ اکتبر ۲۰۲۰ مطالعه کرد. در تیتر این نامه می‌خوانیم: «امنیت و تاثیرگذاری واکسن روسی کووید ۱۹: اطلاعات بیشتری مورد نیاز است.» بنابراین این نامه پس از انتشار گزارش اولیه فاز یک و دوی واکسن اسپوتنیک (آزمایش روی دو گروه ۳۸ نفری)، نوشته شده است و این ادعا که لنست «به تازگی» چنین مقاله‌ای منتشر کرده، نادرست است.

۳- گزارشی که «اخیرا» در لنست و در تاریخ دوم فوریه ۲۰۲۱ به صورت آنلاین منتشر شده، همان گزارشی است که پیش‌تر هم در فکت‌نامه، به آن پرداخته‌ایم؛ گزارشی درباره نتایج «موقت» اثربخشی و ایمنی واکسن کرونای روسی که محققان روسی آن را نوشته‌اند. نتایج این مطالعه از آزمایش بر روی حدود ۲۰ هزار نفر به دست آمده است. 

این گزارش تاکید می‌کند، یافته‌ها «مقدماتی» است و در ادامه نیز بررسی‌ها بر روی اثرات واکسن ادامه خواهد داشت. 

اهمیت این گزارش در این است که داده‌های کارآزمایی بالینی بر روی حدود ۲۰ هزار نفر، برای نخستین بار از سوی نشریه‌ای معتبر، داوری همتا (peer review) شده است و داده‌ها در اختیار عموم قرار دارد. بدیهی است مانند نتایج کارآزمایی بالینی فاز اول و دوم، این یافته‌ها نیز بررسی می‌شود و ممکن است در آینده، نتایج بررسی‌های جدید نیز مانند هر فرایند علمی دیگر، باعث روشن‌تر شدن شرایط این آزمایش بالینی شود. 

از سویی دیگر گفته می‌شود مقامات روسی در تلاشند با ارائه مدارک مورد نیاز، تاییدیه سازمان بهداشت جهانی و اتحادیه اروپا را دریافت کنند؛ اتفاقی که تا لحظه انتشار این مطلب رخ نداده است.

بنابراین خبری که ادعا می‌شود لنست «نتایج واکسن روسی» را زیر سوال برده و گزارش خود را پس گرفته است، ادعایی نادرست است. نامه‌ای که به آن اشاره می‌شود، پیش از انتشار گزارش فاز سوم منتشر شده است.

جمع‌بندی

خبری که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، ادعا می‌کند نشریه لنست در مقاله‌ای گزارش خود را درباره واکسن روسی اسپوتنیک پس گرفته است. نگاهی به تاریخ‌ها نشان می‌دهد نامه‌ای از سوی گروهی از متخصصان منتشر شده که انتقادهایی به «گزارش اولیه» فاز یک و دوی کارآزمایی بالینی دارد. این نامه در سپتامبر سال گذشته میلادی و هفته‌ها پیش از انتشار «گزارش موقتی» نوشته شده که لنست به تازگی یعنی در دوم فوریه ۲۰۲۱ منتشر کرده است. گزارش جدید، درباره نتایج فاز سوم کارآزمایی بالینی و بر روی حدود ۲۰ هزار نفر است. بنابراین انتشار نامه و اعلام اینکه به تازگی نوشته شده و نتیجه گرفتن اینکه «لنست گزارش خود را درباره واکسن روسی پس گرفته است» ادعایی نادرست است و فکت‌نامه به آن نشان شاخ‌دار می‌دهد.