نشر اکاذیب؛ در جهان درستی‌سنجی چه خبر است؟ (۶)
این گزارش، ششمین شماره از سلسله‌گزارش‌هایی است که فکت‌نامه با عنوان «نشر اکاذیب» منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها به اختصار نمونه‌هایی از اخبار جعلی را که در هفته گذشته در سایت‌های درستی‌سنجی و نشریات معتبر دنیا بررسی شده‌اند، به طور خلاصه بررسی و بازخوانی می‌کنیم. تلاش می‌کنیم مروری هم به اخبار مربوط به ایران داشته باشیم.
توییتر علیه ترامپ؛ دعوا بر سر درستی‌سنجی
جنجال خبری توییتر و ترامپ، مهم‌ترین خبر هفته گذشته در دنیای درستی‌سنجی و یکی از خبرهای داغ دنیای سیاست بود؛ ما نیز در فکت‌نامه نیز در گزارشی با عنوان «فکت‌ها را اینجا ببینید» به آن پرداختیم. این خبر با وجود اعتراض‌های خیابانی در بسیاری از شهرهای آمریکا، هنوز هم از سوی رسانه‌ها پیگیری می‌شود و به بهانه این اتفاق، نظرات مختلفی در حوزه‌های رسانه‌ای، سیاسی، اجتماعی و حقوقی درباره آن مطرح شده است. جدای از اینکه چه انتقادهایی به توییتر، ترامپ، فیس‌بوک و رسانه‌های خبری وارد است و این ماجرا در نهایت چه نتیجه‌ای خواهد داشت، معتقدیم این آغازی دوباره برای دنیای درستی‌سنجی است و استناد به مراجع معتبر، مثل شبکه جهانی درستی‌سنجی یا استناد به پایگاه‌های تخصصی عمومی بی‌طرف، می‌تواند تا حدود زیادی به سلب مسئولیت محتوایی از شبکه اجتماعی کمک کند و فرایند درستی‌سنجی را پیش چشم مخاطب شفاف کند.
جهان فناوری
مبارزه فیس‌بوک با دروغ‌پردازان فیلیپین و مقدونیه شمالی
شبکه اجتماعی فیس‌بوک روز جمعه ۹ خرداد اعلام کرد از فعالیت شبکه‌ای بزرگ با نام Natural News جلوگیری کرده است. فیس‌بوک در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد این شبکه با استفاده از محتواهایی که از سوی دروغ‌پردازان و ترول‌های اهل مقدونیه شمالی و فیلیپین حمایت می‌شدند، اقدام به انتشار اطلاعاتی نادرست درباره کرونا کرده است. به گزارش NBC این شبکه از اصلی‌ترین حامیان انتشار مستند Plandemic در فیس‌بوک بوده است؛ ویدئویی که مجموعه‌ای از اطلاعات بی‌اساس درباره کووید ۱۹ است.
کرونا؛ بهانه‌ای برای حملات اینترنتی به مردم
گاردین در گزارشی که یکشنبه هفته گذشته منتشر کرده به آمار رو به رشد حملات اینترنتی به کاربران شخصی می‌پردازد. در این گزارش می‌خوانیم که هکرها چگونه از شرایط به وجود آمده کارکنانی که در خانه‌ها کار می‌کنند بهره برده‌اند و توانسته‌اند حملات سازمان‌یافته‌ای را برای اخاذی یا خرابکاری صورت دهند. به گزارش گاردین، برخی از هکرها با فرستادن ایمیل‌ها و اطلاعات جعلی، از مردم می‌خواهند سیستم امنیتی رایانه‌های خود را به روز کنند.
سالمندان آمریکایی بیشتر اطلاعات غلط را منتشر می‌کنند
نتایج بررسی‌های گزارشگر MIT Technology Review نشان می‌دهد در آمریکا، افرادی که سن بیشتری دارند، اطلاعات نادرست بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند. یک متخصص از دانشگاه هاروارد می‌گوید این موضوع می‌تواند دو دلیل عمده داشته باشد. اول اینکه امکان دسترسی افراد مسن به منابع درست کمتر است و دوم اینکه آنها تنها هستند و برای برقراری ارتباط، اخبار را با دیگران به اشتراک می‌گذارند.
خطرات اطلاعات غلط درباره کرونا
بی‌بی‌سی در گزارشی مفصل، به سراغ تبعات انتشار اخبار دروغ درباره کووید ۱۹ رفته است. این گزارش که در بخش فارسی بی‌بی‌سی هم منتشر شده نشان می‌دهد چرا دروغ درباره کووید ۱۹ شایع‌تر است و این دروغ‌ها چگونه از جنبه‌های مختلف می‌تواند سلامت انسان‌ها را به خطر بیندازد یا بر آتش تفرقه و خشم میان جوامع بیفزاید.
ایران، کرونا و اطلاعات نادرست
کرونا و پخش‌نکردن اطلاعات درست
محمدرضا شهیدی‌پور، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی در گفت‌وگو با خبرگزاری شبستان درباره خبررسانی در زمینه بیماری کووید ۱۹ اعلام کرد: «...گاهی دانستن هر موضوعی لازم نیست و علاوه بر اینکه نباید اطلاعات غلط بدهیم، نباید هر اطلاعات درستی را هم پخش کنیم چون دانستن برخی موارد که ضرورت ندارد استرس ایجاد می کند.»
بررسی مواضع سید محمدمهدی میرباقری در ایرنا
اظهارنظرهای عضو مجلس خبرگان که پیش از این در فکت‌نامه هم به آن پرداخته بودیم، این هفته به سوژه گزارش ایرنا پلاس تبدیل شده است. سایت وابسته به خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در این گزارش، پس از بررسی سوابق سیاسی و فعالیت‌های میرباقری، به سراغ اظهارنظرهای او درباره سکولار بودن ویروس کرونا می‌رود؛ اینکه او اعتقاد دارد «واقعا این خبری که درباره کرونا می‌گویند دروغ است؛ این خبر آن قدر بزرگ نیست.»
مرکز پژوهش‌های مجلس و آمار مربوط به کرونا در ایران
محمد قاسمی سرپرست مرکز پژوهش‌های مجلس ایران در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: «اعداد و ارقامی که در رسانه‌های بیگانه درباره تعداد جان‌باختگان و مبتلایان کرونا طرح شده، ناصحیح و نامعتبر است و به هیچ وجه مورد تأیید مرکز پژوهش‌های مجلس نیست.»
مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی را در روز ۲۶ اردیبهشت منتشر کرده بود که نشان می‌داد آمار واقعی تعداد افراد جان‌باخته حدود دو برابر و آمار مبتلایان بین ۸ تا ۱۰ برابر آمار اعلام شده توسط وزارت بهداشت است.
درستی‌سنجی فوتبالی؛ بالاخره کرونا دارید یا ندارید؟
یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های خبری فوتبال ایران، مربوط به درستی‌سنجی درباره ابتلای بازیکنان لیگ برتر به کووید ۱۹ است. در هفته‌های گذشته، بحث‌های زیادی درباره از سرگیری رقابت‌ها صورت گرفته است. بسیاری از باشگاه‌ها اعلام کرده‌اند به دلیل ابتلای بازیکنانشان به کووید ۱۹، از مسابقات کناره‌گیری می‌کنند و گروهی دیگر این ادعا را، بهانه‌ای برای ادامه‌ندادن لیگ برتر می‌دانند. بی‌بی‌سی فارسی در گزارشی، این سوژه خبری را بررسی کرده و در بخش‌هایی از گزارش خود به موضوع «تست کرونا» در لیگ برتر نیز پرداخته است. مدیرعامل شاهین بوشهر نیز در مصاحبه با خبرگزاری ایمنا می‌گوید: «نمی‌دانیم چه باشگاهی در مورد کرونا راست می‌گوید و چه کسی دروغ. برخی تیم‌ها دوست دارند از این بیماری به عنوان حربه‌ای برای تعطیلی لیگ استفاده کنند.»