نگاهی به نتایج نظرخواهی از کاربران فکت‌نامه
ما در فکت‌نامه، لازمه افزایش تاثیر کارمان را در این می‌بینیم که از خوانندگان خود، نظرشان درباره کار ما و انتظاراتشان شناخت بهتری داشته باشیم. به همین خاطر در آستانه ورود به سومین سال فعالیت سایت، از مخاطبان خود دعوت کردیم تا در یک نظرخواهی آنلاین درباره فعالیت‌های فکت‌نامه مشارکت کنند. در متن پیش رو نگاهی کردیم به نتایج این نظرخواهی که ۶۵۶تن از خوانندگان در آن شرکت کردند.
جنسیت
در نگاه اول نکته قابل توجه سهم پایین زنان در میان شرکت‌کنندگان در نظرخواهی نسبت به مردان است. چیزی نزدیک به ۸۷درصد پاسخ‌دهندگان خود را مرد معرفی کرده‌اند و حدود ۱۰درصد زن. یعنی اگر حتی آن ۳درصدی را که ترجیح داده‌اند جنسیت‌شان را اعلام نکنند به حساب زنان بگذاریم باز هم ظاهرا اکثریت مطلق خوانندگان ما را مردان تشکیل می‌دهند.
اگر این ارقام را نمونه‌ای از نسبت خوانندگان فکت‌نامه بدانیم، به این معنی است که زنان کمتری فکت‌نامه را می‌خوانند و این بی‌شک خوب نیست. با این حال، شگفت‌زده نشدیم چرا که نتیجه نظرخواهی‌های گرو‌ه‌های درستی‌سنجی دیگر جهان هم کم‌و‌بیش مشارکت کم زنان را نشان می‌دهد.
پژوهش سال ۲۰۱۸ موسسه «فول‌فکت» بریتانیا، نشان می‌دهد میان مخاطبان درستی‌سنجی، چه در شبکه‌های اجتماعی، چه در سایت‌ها، جمعیت و میزان فعالیت و مشارکت زنان کمتر از مردان است. چرایی آن مشخص نیست یا علل گوناگونی می‌تواند داشته باشد. اما تردیدی نیست که دستکم برای بیشتر شدن تاثیر درستی‌سنجی‌ها باید این شکاف را کمتر و کمتر کنیم.
سن و تحصیلات
نتایج نظرخواهی فکت‌نامه نشان می‌دهد بیش از همه، جوانان زیر ۳۵ سال در نظرخواهی فکت‌نامه مشارکت کرده‌اند؛ و در این میان سهم افراد متولد دهه ۱۳۶۰ بیش از بقیه است. چیزی حدود نیمی از شرکت‌کنندگان (۴۷درصد) ۲۵ تا ۳۵ ساله بوده‌اند. بعد از آن سهم متولدان دهه ۱۳۵۰ و ۱۳۷۰ تقریبا نسبتی مساوی (هر کدام حدود ۲۱درصد) را تشکیل داده‌اند. اغلب شرکت‌کنندگان در این نظرخواهی (۶۰ درصد) تحصیلات دانشگاهی دارند. ۴۴ درصد مدرک کارشناسی، نزدیک ۲۸درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد و حدود ۸درصد هم مدرک دکتری دارند.
این نظرخواهی البته برای تحلیل قطعی کافی نیست، اما اگر آن را مبنای جمعیت‌شناسی مخاطبان فکت‌نامه فرض کنیم، نشان می‌دهد که مخاطبان فکت‌نامه را عمدتا جمعیت فعال (دانشجویان و نیروی کار جوان) بین ۲۵ تا ۴۵ ساله‌ای تشکیل می‌دهند که به صورت روزمره درگیر مناسبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند. فکت‌نامه برای افزایش مخاطبان باید وارد حوزه‌های تازه‌ای -چه در فرم و چه در محتوا- شود و برای جذب جمعیت جوان‌تر دایره فعالیت خود را برای تولید محتوای چند رسانه‌ای و حضور فعال‌تر در شبکه‌های اجتماعی گسترده کند.
موضوعات
فکت‌نامه از ابتدا با هدف بررسی گفته‌های سیاستمداران ایران شروع به کار کرد و برنامه اولیه به‌راه انداختن یک پایگاه درستی‌سنجی سیاسی بود. اما خیلی زود متوجه شدیم که فضای رسانه‌ای ایران و همچنین مخاطبان، موضوعاتی فراتر از درستی‌سنجی سیاسی را می‌طلبند. از این رو پوشش شبکه‌های اجتماعی و مطبوعات و رسانه‌های ایران را هم جزو فعالیت‌های خود کردیم. با این حال برای رسیدن به یک تصویر بهتر از خواست مخاطبان، پرسشی را درباره این موضوع را در نظرخواهی خود گنجاندیم. ذائقه مخاطبان قاعدتا تحت تاثیر مشخصات جنسی، سنی و تحصیلاتی آنان است. در چنین شرایطی است که مخاطبان فکت‌نامه در حالی که امکان انتخاب چند گزینه را داشته‌اند، بیش از همه چیز خواستار «بررسی گفته‌های سیاستمداران» شده‌اند. حدود ۷۸ درصد خواستار «بررسی شایعات شبکه‌های اجتماعی»اند. «بررسی مطالب روزنامه‌ها و رسانه‌ها»، «بررسی موضوعات علمی»، «تولید محتواهای آموزش درستی‌سنجی» و «مقاله‌های تحقیقی» از دیگر موضوعاتی است که از دید شرکت‌کنندگان در این نظرخواهی، باید اولویت‌های کاری فکت‌نامه باشد. بی‌شک این پاسخ‌ها کمک بزرگی در برنامه‌ریزی و شکل‌دهی فعالیت‌های پیش‌روی سایت خواهند بود.
گرایش فکت‌نامه
مهمترین سرمایه هر پایگاه درستی‌سنجی شناخته شدن به بی‌طرفی از سوی مخاطبانش است و آنچه اسباب امیدواری ما شد، ارزیابی شرکت‌کنندگان از گرایش سیاسی فکت‌نامه است. بر اساس نتایج نظرخواهی انجام شده تا به امروز با توجه به عملکرد دوساله، اکثریت مطلق مخاطبان (حدود ۶۶درصد) فکت‌نامه را «بی‌طرف» می‌شناسند. حدود ۲۷درصد از جهت‌گیری سیاسی فکت‌نامه مطمئن نیستند، و کمتر از ۱۰درصد فعالیت‌های فکت‌نامه را جانبدارانه می‌دانند. ۷درصد معتقدند فکت‌نامه مخالف جمهوری اسلامی و با وجودی که از تابستان پارسال دسترسی به سایت فکت‌نامه در ایران فیلتر شده است کمتر از ۲درصد هم فکت‌نامه را رسانه‌ای هوادار جمهوری اسلامی می‌دانند.
امیدواریم سال آینده، ضمن گسترش فعالیت‌هایمان میزان بیشتری از خوانندگان ما، فکت‌نامه را بی‌طرف و منصف ارزیابی کنند.
