حسن روحانی
رییس‌جمهور پیشین
سال ۹۲ کمتر از یک میلیون روستایی به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشتند و حالا حدود ۱۰ میلیون.
نادرست
آمار روحانی درباره دسترسی روستاییان به آب آشامیدنی سالم
رئیس‌جمهوری ایران روز ۲۲ بهمن ۱۳۹۹ در سخنرانی تلویزیونی سالگرد پیروزی انقلاب گفته است:
«در ایران قبل از سال ۹۲ کمتر از یک میلیون روستایی از آب آشامیدنی سالم استفاده می کردند و این عدد امروز حدود ۹ میلیون نفر است و تا پایان دولت نزدیک ۱۰ میلیون خواهد بود. دولت آب آشامیدنی سالم را برای روستاییان ۱۰ برابر کرده است.»
جست‌وجوی سابقه آمار
برای تحقیق درباره صحت این آمار پیش از هر چیز سعی کردم با جست‌وجوی اعداد و ارقام و کلیدواژه‌ها متوجه شویم، منبع احتمالی آمار رئیس‌جمهوری ایران کدام است؟
در هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های گذشته بارها مقام‌های وزارت نیرو موارد مشابهی را مطرح کرده‌اند.
به عنوان نمونه رضا اردکانیان، وزیر نیرو ۱۱ روز پیش‌تر (۱۱ بهمن ۹۹) در یک برنامه تلویزیونی همین آمار را گفته بود. کمی پیش‌تر در روز ۱۶ دی ماه، حمیدرضا جانباز از مدیران وزارت نیرو گفته بود: «تلاش می‌شود تا پایان دولت دوازدهم جمعیت روستایی دارای دسترسی به آب شرب سالم و پایدار به ۹ میلیون نفر برسد.» قبل از آن در تاریخ پنجم شهریور ۱۳۹۹ قاسم تقی‌زاده خامسی، معاون وزیر نیرو گفته بود: «در حال حاضر ۸.۷ میلیون نفر در روستاها آب پایدار دارند، اما هدف این دولت آبرسانی پایدار به ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت روستایی کشور است که دستیابی به آن دور از انتظار نیست.»
آمار استفاده شده در این گزارش‌ها، در واقع گزارش پیشرفت پروژه طرح آبرسانی روستایی است، نه شاخص «دسترسی به آب آشامیدنی سالم»
اما میزان پیشرفت پروژه طرح آبرسانی به معنی افزایش شاخص دسترسی به آب سالم و پایدار در مناطق روستایی است؟
خیر. آنچه مشخص است آمارهای ارائه شده در خصوص پیشرفت پروژه طرح آبرسانی، اختلاف چشمگیری با آماری دارد که رسما با عنوان «شاخص بهره‌مندی از آب آشامیدنی سالم» و همین طور شاخص «جمعیت تحت پوشش آب» منتشر می‌شود.
چند میلیون روستایی جزو جمعیت «تحت پوشش آب» محسوب می‌شوند؟
آن طور که در صفحه ۱۱ سالنامه آماری سال ۹۸ صنعت آب و فاضلاب (بخش روستایی) آمده تا پارسال ۸۲/۸۶ درصد جمعیت روستایی کشور «تحت پوشش آب» قرار دارند که جمعیت‌شان بالغ بر ۱۶/۹ میلیون نفر برآورد می‌شود. شاخص پوشش آب روستایی در سال ۱۳۹۲ و در آغاز به کار روحانی در مقام ریاست جمهوری ۷۸/۸۹ درصد بوده و جمعیت «تحت پوشش آب» کمی بیش از ۱۶/۳ میلیون نفر بوده است. در واقع تغییر خاصی در جمعیت روستایی تحت پوشش آب صورت نگرفته است.
اما تحت پوشش آب قرار داشتن، لزوما به معنی دسترسی به آب آشامیدنی سالم نیست. به همین دلیل فکت‌نامه چندی پیش به این گفته رضا اردکانیان که مدعی شده بود ۱۰۰ درصد جمعیت شهری و ۸۲ درصد جمعیت روستایی ایران از آب آشامیدنی سالم برخوردارند، نشان نادرست داده بود.
ادعای وزیر نیرو مبنی بر اینکه «۱۰۰درصد جمعیت شهری و ۸۲ درصد جمعیت روستایی ایران از آب آشامیدنی سالم و پایدار برخوردار است» را از نظر کمّیت پوشش شبکه آبرسانی تا حدودی درست، اما از نظر کیفیت، یعنی «سلامت و پایداری آب»، خلاف واقعیت و نادرست است.https://t.co/sUnFDeIhYe pic.twitter.com/KZkMRFkBG0
— FactNameh | فکت‌نامه (@factnameh) November 11, 2020
طبق آمار رسمی چند میلیون روستایی به آب آشامیدنی رسمی دسترسی دارند؟
جواب این سوال باز هم در صفحه ۱۱ سالنامه آماری سال ۹۸ صنعت آب و فاضلاب (بخش روستایی) در دسترس است. بر اساس این آمار شاخص «بهره‌مندی آب از آب آشامیدنی سالم» در سال ۱۳۹۸ برابر ۷۵/۹۵ و در سال ۱۳۹۲ برابر ۷۴/۰۹ درصد است.
در این آمار جمعیت روستایی در سال ۹۸ برابر ۲۰,۵۱۳,۸۱۸ نفر و در سال ۹۲ دقیقا ۲۰,۷۸۲,۶۸۳ نفر در نظر گرفته شده است. اگر دو شاخص را به نسبت جمعیت در نظر بگیریم خواهیم دید که تعداد
۱۵۵۸۰۲۴۴ روستایی در سال ۹۸ و تعداد ۱۵,۳۹۷۸۸۹ روستایی در سال ۹۲ به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشته‌اند. در واقع طبق آمار رسمی وضعیت تغییر چندانی نکرده است.
جمع‌بندی
حسن روحانی می‌گوید سال ۹۲ کمتر از یک میلیون روستایی به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشتند و حالا حدود ۱۰ میلیون نفر دسترسی دارند.
این اعداد و ارقام با آمار رسمی اختلاف قابل ملاحظه‌ای دارد. طبق آمار رسمی «شاخص دسترسی به آب آشامیدنی سالم» در مناطق روستایی در سال ۹۲ حدود ۷۴ درصد و در سال ۹۸ حدود ۷۶ درصد است.
اگر این نسبت را به جمعیت روستایی بسنجیم می‌بینیم در ۸ سال گذشته جمعیت دارای دسترسی به آب شرب سالم از ۱۵/۴ میلیون و به حدود ۱۵/۶ میلیون افزایش یافته است.
حدس می‌زنیم آماری که روحانی گفته در واقع گزارش پیشرفت پروژه طرح ملی آبرسانی روستایی است، اما هر چه هست آنچه او گفته متفاوت با شاخص دسترسی به آب سالم و پایدار است.
به همین دلیل فکت‌نامه به این گفته رئیس‌جمهوری ایران که «سال ۹۲ کمتر از یک میلیون روستایی به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشتند و حالا حدود ۱۰ میلیون»، نشان «نادرست» می‌دهد.