احمد فراهانی
نماینده قم در مجلس
۴۰ درصد بودجه سازمان صدا و سیما دولتی و ۶۰ درصد مابقی را باید از محل تبلیغات تامین کند.
نادرست
چقدر از بودجه صدا و سیما از طریق بودجه دولتی و چقدر از طریق درآمد تبلیغات تامین می‌شود؟
احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی و نماینده قم، روز جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۹ با حضور در برنامه دستخط سیمای جمهوری اسلامی ایران، مدعی شده ۴۰ درصد هزینه‌های صدا و سیما را دولت تامین می‌کند ومابقی باید از محل تبلیغات تامین شود.
او در این برنامه تلویزیونی گفته است:
«یک یهودی صهیونیست برای ۱۱۰، ۱۲۰ شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان که می‌خواهد بنیان خانواده‌ها را بهم بریزد، آقای مرداک بود اسمش؟ ۳، ۴ میلیارد دلار خرج می‌کند، ولی صداوسیما ما از کل بودجه‌اش ۶۰ درصد باید از تبلیغات بدست بیاورد. آن ۴۰ درصدی که می‌خواهند بدهند، می‌گویند چرا این پیام را گذاشتید و چرا این آقا را آوردید و چرا آن را بردید.»
ادعای او درباره سرمایه‌گذاری «یک یهودی صهیونیست برای ۱۱۰، ۱۲۰ شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان» هم سوژه جذابی برای درستی‌سنجی است که در فرصت دیگری به آن خواهیم پرداخت، اما در این گزارش به بخش دوم گفته آقای امیرآبادی می‌پردازیم تا ببینیم چند درصد هزینه سازمان صدا و سیما از بودجه دولتی و چند درصد از محل تبلیغات سازمان تامین می‌شود؟
سابقه تحقیقات پیشین فکت‌نامه
«فکت‌نامه» پیش از این در شهریور ۹۷ در مطلبی با عنوان «آیا صدا و سیما زیان‌ده‌ترین نهاد عمومی کشور است؟» به بررسی بودجه سازمان صدا و سیما پرداخته و به این جمع‌بندی رسیده بود که گردش مالی صدا و سیما در سال ۱۳۹۷، بالغ بر ۴۵۰۰ میلیارد تومان، برآورد شده که ۱۸۰۰ میلیارد تومان آن از محل درآمدهای سازمان و ۲۷۰۰ میلیارد آن توسط دولت و از محل منابع عمومی بودجه تامین شده است. یعنی ۴۰ درصد هزینه‌های سازمان صدا و سیما از محل درآمدهای خود سازمان و ۶۰ درصد بر عهده دولت گذاشته شده بود. اما آیا این روند در سال‌های بعد تغییر کرده است؟
منابع بودجه سازمان صدا و سیما چیست؟
براساس ماده ۲۲ قانون اساسنامه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی مصوب ۸ دی ۱۳۵۹ بودجه این سازمان از ۸ محل زیر تامین می‌شود:
۱ - درآمدهای ناشی از واگذاری حق پخش و توزیع محصولات و ارائه خدمات سازمان به اشکال مختلف.
۲ - عواید حاصل از اجرای قانون توسعه شبکه تلویزیونی کشور.
۳ - درآمدهای ناشی از فعالیت‌های تولیدی و سود مربوطه به آنها.
۴ - وجوه دریافتی از محل بودجه کل کشور و سایر وجوهی که به عناوین دیگر از طرف دولت در اختیار سازمان گذاشته می‌شود.
۵ - اعتبارات از محل بودجه عمرانی کشور.
۶ - درآمدهای ناشی از اجراء و پخش برنامه‌های تبلیغاتی و آگهی‌های بازرگانی.
۷ - کمک‌های نقدی یا غیر نقدی اشخاص حقیقی و حقوقی.
۸ - عواید دیگری که طبق قانون یا مقررات دیگر به سازمان تعلق می‌گیرد.
همانطور که در این ماده قانونی آمده، روشن است که بخش عمده‌ای از بودجه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران توسط دولت و از محل منابع عمومی کشور تحت عنوان بودجه کل کشور، بودجه عمرانی، بودجه توسعه شبکه، سایر وجوه دولتی و کمک‌های اشخاص حقوقی تامین می‌شود.
در قانون برنامه توسعه و سایر قوانین مرتبط، ماده قانونی که سهم دولت از هزینه‌های سازمان صدا و سیما را تعیین کرده باشد یافت نشد تنها براساس ماده ۹۳ قانون برنامه ششم توسعه کشور، دولت مکلف است از ابتدای اجرای قانون برنامه در قالب بودجه سنواتی، سهم خود در تامین بودجه سازمان صدا و سیما را حداقل به میزان هفت دهم درصد بودجه عمومی دولت لحاظ و تخصیص دهد.
گردش مالی صدا و سیما امسال چقدر است؟
سهم سازمان صدا و سیما در بودجه امسال طی دو ردیف به ارزش ۱۹۲۸ میلیارد تومان و یک تبصره ۱۵۰ میلیون یورویی است.
سازمان صدا و سیما طی ردیف شماره ۲۸۳۵۰۰ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ معادل ۱۸۷۸ میلیارد و ۸۲۰ میلیون تومان از بودجه عمومی کشور، و طی ردیف متفرقه شماره ۶۳ جدول شماره ۹، اعتبارات ردیف‌های متفرقه، مبلغ ۵۰ میلیارد و طی بند ۸ تبصره ۴ بودجه امسال مبلغ ۱۵۰ میلیون یورو از منابع صندوق توسعه ملی دریافت می‌کند.
اما این همه گردش مالی سازمان صدا و سیما نیست، چرا که این سازمان درآمدهایی نیز دارد. در پیوست سوم لایحه بودجه ۱۳۹۹ (صفحه ۱۰۴) درآمدهای سازمان صدا و سیما ۲۲۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. با این حساب حجم گردش مالی سازمان صدا و سیما در بودجه ۱۳۹۹ به ۴۱۲۸ میلیارد تومان و ۱۵۰ میلیون یورو می‌رسد.
بر اساس بند «د» تبصره ۴ بودجه ۱۳۹۹ مبنای تبدیل اعتبارات ارزی، نرخ سازمان نظام یکپارچه مدیریت ارزی (نیما) است. قیمت خرید هر یورو در سامانه نیما در زمان نوشتن این گزارش (۲۷ خرداد ۱۳۹۹) بیش از ۱۷،۸۰۰ تومان است. با این حساب همین الان ارزش بودجه ۱۵۰ میلیون یورویی ارزی در سامانه نیما حدود ۲۶۷۰ میلیارد تومان است.
با این حساب می‌توان گفت طبق اسناد بودجه ۱۳۹۹ گردش مالی صدا و سیما در بودجه امسال حدود ۶۸۰۰ میلیارد تومان است که ۲۲۰۰ میلیارد تومان آن از محل تبلیغات و درآمدهای سازمان تامین می‌شود، اما بقیه از طریق دولت و به واسطه بودجه عمومی کشور به صدا و سیما تزریق می‌شود.
این محاسبه با فرض ثابت بودن قیمت ارز در سامانه نیما انجام شده است، طبیعتا در صورت افزایش قیمت‌ها منابع درآمدی صدا و سیما نیز افزایش پیدا می‌کند.
اما در این میان یک نکته باریک هم وجود دارد و آن اینکه بخش عمده‌ای از درآمدهای سازمان صدا و سیما هم به واسطه دولت است.
درآمدهای خود سازمان صدا و سیما چقدر است؟
تراز مالی سازمان صدا و سیما شفاف نیست و سند معتبری از هزینه‌های واقعی سازمان صدا و سیما و درآمدهای این سازمان در دست نیست. اما صدا و سیما در اسناد بودجه که مهم‌ترین سند مالی رسمی در ایران است، یک سازمان انتفاعی وابسته به دولت به شمار می‌آید. صدا و سیما در صدر فهرست شرکت‌های زیان‌ده قرار دارد که درآمدهایش کفاف هزینه‌های آن را نمی‌دهد و به ناچار از منابع عمومی بودجه تامین می‌شود.
در بودجه امسال پیش‌بینی شده که صدا و سیما ۲۲۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشد. ما نمی‌دانیم چقدر از این درآمد محقق می‌شود، اما پارسال محمدحسین رنجبران مدیرکل روابط عمومی سازمان صداوسیما روز ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ با انتشار رشته توییتی در واکنش به نامه حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور به رئیس شورای نظارت بر صداوسیما درباره حجم تبلیغات پخش‌شده از آنتن رسانه ملی، درآمد این سازمان از محل آگهی‌های تبلیغاتی را ۲هزار میلیارد تومان اعلام کرد. ما نمی‌دانیم چقدر، اما بخشی از این درآمد تبلیغاتی باز هم به واسطه از طریق بودجه دولتی تامین می‌شود.
چقدر از درآمدهای تبلیغاتی صدا و سیما از طریق خود دولت تامین می‌شود؟
طبق ماده ۲۱ قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور دستگاه‌های دولتی مکلف هستند یک درصد اعتبارات هزینه‌ای خود را جهت تولید برنامه برای فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی به صدا و سیما پرداخت کنند. در بودجه امسال، یک درصد تکلیفی دستگاه‌های دولتی چیزی به بیش از ۳ هزار میلیارد تومان می‌رسد. اگر خوشبینانه فرض کنیم فقط یک پنجم این تکلیف قانونی انجام شود، بیش از یک سوم درآمد تبلیغاتی سازمان هم به واسطه دولت تامین می‌شود.
جمع بندی
احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی و نماینده قم، روز جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۹ با حضور در برنامه دستخط سیمای جمهوری اسلامی ایران، مدعی است ۴۰ درصد بودجه سازمان صدا و سیما از طریق بودجه دولتی و ۶۰ درصد مابقی باید از محل تبلیغات تامین شود. اما این ادعا درست نیست.
تحقیقات فکت‌نامه نشان می‌دهد گردش مالی امسال سازمان صدا و سیما در بودجه ۱۳۹۹ برابر « ۴۱۲۸ میلیارد تومان و ۱۵۰ میلیون یورو» با نرخ تبدیل نیمایی است. به قیمت همین امروز کل بودجه صدا و سیما به حدود ۶۸۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که ۲۲۰۰ میلیارد تومان آن از محل تبلیغات و درآمدهای سازمان تامین می‌شود. با این حساب نسبت تامین مالی نه ۴۰ به ۶۰ به نفع صدا و سیما بلکه ۳۳ به ۶۶ به سود دولت است. یعنی بر خلاف ادعای آقای امیرآبادی، در واقع دو سوم هزینه‌های سازمان بر عهده دولت گذاشته شده و یک سوم بنا است از طریق تبلیغات تامین شود.
نکته اینجا است که طبق قانون بخشی از درآمدهای تبلیغاتی صدا و سیما هم باید از طریق دولت و با واسطه از بودجه تامین شود. ما دقیقا نمی‌دانیم سهم دستگاه‌های دولتی در تامین درآمدهای صدا و سیما چقدر است، اما می‌دانیم قانون دستگاه‌های دولتی را موظف کرده یک درصد اعتبارات هزینه‌ای خود را برای فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در اختیار صدا و سیما قرار دهند. سقف این اعتبارات در بودجه امسال به ۳هزار میلیارد تومان می‌رسد که بیش از کل درآمد تبلیغاتی پیش‌بینی شده برای سازمان صدا و سیما است.
از این رو فکت‌نامه به ادعای احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده قم و عضو هیات رئیسه مجلس یازدهم مبنی بر اینکه «۴۰ درصد بودجه سازمان صدا و سیما دولتی است و ۶۰ درصد مابقی بودجه را باید از محل تبلیغات تامین کند» نشان «نادرست» می‌دهد.