آیا صدا و سیما زیان‌ده‌ترین نهاد عمومی کشور است؟

مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، اخیرا در حساب توییتر خود، ضمن انتقاد از بیانیه مجلس خبرگان رهبری،مدعی شده «صدا و سیما زیان‌ده‌ترین و ناکارآمدترین نهاد عمومی کشور» است.

یکی از مخاطبان فکت‌نامه در زیر این توییت از ما خواسته تا این موضوع را درستی‌سنجی کنیم.

«ناکارآمدی» سازمان صدا و سیما برای فکت‌نامه قابل درستی‌سنجی نیست، اما اینکه آیا این سازمان زیان‌ده ترین نهاد عمومی کشور است، موضوعی قابل بررسی است.

آیا سازمان صدا و سیما زیان‌ده است؟

برای محاسبه دقیق ضرر و زیان سازمان، نیاز به بررسی صورت مالی آن است، اما تا کنون گزارش مالی دقیقی از سوی این سازمان ارائه نشده یا ما در جست‌وجوهای خود سندی رسمی نیافتیم که نشان دهد دخل و خرج سالانه این سازمان چگونه است.

با این همه سعی کردیم از طریق یک منبع معتبر دست دوم، این موضوع را بررسی کنیم و برآوردی از هزینه‌ها و درآمدهای سازمان به دست دهیم.

سهم صدا و سیما از بودجه

صدا و سیما در قانون بودجه سالانه کشور، ردیف مستقلی با شماره ۲۸۳۵۰۰ دارد. درصفحه ۲۲۰ قانون بودجه سال ۱۳۹۷، ۱۸۴۶ میلیارد تومان برای این سازمان در نظر گرفته شده است. پیش‌تر در لایحه بودجه ۱۳۹۷، دولت برای این ردیف ۱۶۴۶ میلیارد تومان پیش‌بینی کرده بود که در مجلس ۲۰۰ میلیارد تومان دیگر به این ردیف اضافه شد.

با این همه، اعتبارات صدا و سیما در قانون بودجه محدود به ردیف مستقل این سازمان نیست.

از سوی دیگر بر اساس تبصره ۴ قانون بودجه، صدا و سیما جزو نهادهایی است که با موافقت آیت‌الله خامنه‌‌ای، مجاز به برداشت از صندوق توسعه ملی شده‌اند.

بر این مبنا، در بخش درآمد-هزینه بودجه متفرقه (ردیف ۳۳ - ۵۳۰۰۰۰ جدول شماره ۹ قانون بودجه ۱۳۹۷، صفحه ۳۴۴)، اعتباری معادل ۸۷۵ میلیارد تومان با عنوان «اعتبارات موضوع افزایش پوشش استانی، توسعه کمی و کیفی برنامه‌های تولیدی، مستند و فیلم‌ها، سریال‌های فاخر و تولید بازی‌های رایانه‌ای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران»، در نظر گرفته شده است.

ارزش این ردیف در لایحه پیشنهادی دولت، ۳۵۰ میلیارد تومان بود که در مجلس ۵۲۵ میلیارد تومان به آن اضافه شد.

با این اوصاف مجموع اعتبارات این سازمان در بودجه ۱۳۹۷، بیش از ۲۷۰۰ میلیارد تومان است.

برآورد درآمد‌های صدا و سیما

بدون داشتن صورت‌های مالی صدا و سیما، دسترسی به عدد قطعی درآمدهای این سازمان ممکن نیست، اما اگر به داده‌های بودجه سال ۱۳۹۰ نگاه کنیم، می‌فهمیم که کارشناسان دولت و صدا و سیما، سر عدد ۱۸۰۰ میلیارد تومان به توافق رسیده و پیش‌بینی کرده‌اند درآمد‌های این سازمان در سال ۱۳۹۷ به این میزان برسد.

این درآمد البته ربطی به بودجه عمومی ندارد و در جدول شماره ۵ نیامده است. این درآمد در واقع به حساب خزانه واریز نمی‌شود، بلکه در حساب خود صدا و سیما و در ردیف درآمدهای بودجه داخلی سازمان محاسبه می‌شود.

رقم ۱۸۰۰ میلیارد تومان درآمد در صفحه ۵۶، پیوست شماره ۳ قانون بودجه سال ۱۳۹۷، (بودجه شرکت‌های دولتی، موسسات انتفاعی و بانک‌ها) آمده است.

آیا صدا و سیما زیان‌ده است؟

بودجه سالانه کشور، مهم‌ترین و معتبرترین سند رسمی است که در آن حساب دخل و خرج دولت و نهادهای دولتی و بسیاری از نهادهای عمومی در آن پیش‌بینی شده است. برآوردهای بودجه قاعدتا بر مبنای مطالعات و برنامه‌ریزی‌های دقیق مالی است که اول توسط خود نهادها انجام می‌شود و از ۴ فیلتر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، دولت، مجلس و شورای نگهبان عبور می‌کند.

بر اساس این سند رسمی، مجموع هزینه‌های سازمان صدا و سیما در سال ۱۳۹۷، حدود ۴۵۰۰ میلیارد تومان است که خود سازمان فقط ۱۸۰۰ میلیارد تومان آن را تامین می‌کند.

در واقع تراز مالی صدا و سیما در سال ۱۳۹۷، بدون احتساب بودجه عمومی کشور منفی ۲۷۰۰ میلیارد تومان است که توسط دولت باید جبران شود.

آیا صدا و سیما زیان‌ده‌ترین نهاد عمومی است؟

در پیوست سوم قانون بودجه ۱۳۹۷، سازمان صدا و سیما در میان ۱۰ ردیف «زیان‌ده» قرار دارد. در جدول منتشر شده در صفحه ۵۶، کسری بودجه جاری این سازمان (به علاوه ردیف برنامه‌های بروزن‌مرزی) ۱۷۲۲ میلیارد تومان و با احتساب بودجه عمرانی ۱۸۴۷ میلیارد تومان است. این عدد به تنهایی معادل ۷۰ درصد کل زیان‌ شرکت‌های دولتی زیان‌ده بودجه عمومی است.

اگر به این عدد، ۸۷۵ میلیارد تومان منابع صندوق توسعه ملی را هم اضافه کنیم، مجموع زیان مالی صدا و سیما که رسما جزو شرکت‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت به ۲۷۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که دولت موظف به جبران آن از طریق منابع عمومی است.

جمع‌بندی

اگرچه عملکرد مالی سازمان صدا و سیما شفاف نیست و گزارش عملکرد مالی این سازمان در دسترس عموم قرار ندارد، اما می‌توان بر اساس اسناد کلان و معتبر دولتی برآوردی از حجم گردش مالی آن به دست آورد.

بر اساس تقسیم‌بندی قانون بودجه، صدا و سیما رسما یک نهاد عمومی و در میان شرکت‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت قرار دارد.

بر اساس اطلاعات بودجه سال ۱۳۹۷، این سازمان در میان شرکت‌ها و موسسات زیان‌ده‌ قرار دارد و به تنهایی بیش از ۷۰ درصد ضرر و زیان مالی این موسسات به آن اختصاص دارد.

بر اساس قانون بودجه ۱۳۹۷، گردش مالی صدا و سیما بالغ بر ۴۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شده که این درآمدهای سازمان تنها ۱۸۰۰ میلیارد تومان آن را تامین می‌کند و چیزی در حدود ۲۷۰۰ میلیارد تومان زیان توسط دولت و از منابع عمومی بودجه تامین می‌شود. حتی اگر ۸۷۵ میلیارد تومان منابع صندوق توسعه ملی را هم کم کنیم، حجم زیان رسمی سازمان صدا و سیما در بودجه نزدیک ۱۸۵۰ میلیارد تومان است. بیش از ۱.۸ برابر زیان سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای که با زیان تقریبا هزار میلیارد تومانی، دومین موسسه انتفاعی زیان‌ده  وابسته به دولت است.

با این اوصاف فکت‌نامه ضمن تاکید بر این نکته که کارآمدی یا ناکارآمدی صدا و سیما برای ما قابل سنجش نیست، به اعتبار اطلاعات منتشر شده در قانون بودجه، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را با ۲۷۰۰ میلیارد تومان تراز منفی که دولت موظف به تامین آن از منابع عمومی بودجه است، زیان‌ده‌ترین موسسه انتفاعی وابسته به دولت می‌داند و  به این بخش از گفته مصطفی تاجزاده که «صدا و سیما زیان‌ده‌ترین نهاد عمومی کشور است» نشان درست می‌دهد.

https://www.sharethefacts.co/share/e380b37b-1d9c-4b84-9406-7456ceb38d55