حسن روحانی
رییس‌جمهور پیشین
آنچه در جلسه ستاد ملی کرونا درباره پیک این بیماری و عبور از آن گفته شده بسیار امیدوارکننده است.
نادرست
آیا نشانهای امیدوار کننده از عبور ایران از پیک کرونا دیده می‌شود؟
روز دوشنبه ۲۶ اسفند ۱۳۹۸، برخی رسانه‌ها به نقل از حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نوشتند «ایران از پیک کرونا عبور کرده است».
دقایقی بعد از انتشار این خبر حسام‌الدین آشنا مشاور حسن روحانی با اشاره مستقیم به توییت بی‌بی‌سی فارسی آن را «تحریف آشکار» خواند و مدعی شد حسن روحانی این حرف را نزده است. این در حالی بود که این خبر در رسانه‌های ایرانی نیز، از جمله در حساب توییتری و سایت پایگاه اطلاع‌رسانی دولت با همین تیتر منتشر شده بود.
تحریف آشکار؛
— حسام الدین آشنا Hosamoddin Ashena (@hesamodin1) March 16, 2020
ایران به هیچ عنوان از پیک بیماری عبور نکرده است.
روحانی به گزارش وزارت بهداشت در ستاد کرونا و سناریوهای مختلف در مورد رابطه میان میزان مداخله و زمان عبور از نقطه حداکثری فراگیری بیماری اشاره داشت و اقدامات و برآوردها را امیدوار کننده اعلام کرد. https://t.co/FCW1TrIimV
ما فیلم ۱۴ دقیقه سخنرانی حسن روحانی در جلسه ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا نگاه کردیم. حسن روحانی اگرچه نگفته ایران از پیک کرونا گذشته، اما ساختار جمله او به گونه‌ای است که مخاطب را به اشتباه می‌اندازد. جمله او دقیقا این است:
«آنچه در این جلسه گفته شد از پیک این بیماری و عبور از این پیک (که هر موقع آقای دکتر نمکی لازم دیدند برای مردم توضیح می‌دهند)، این هم برای ما بسیار امیدوارکننده بود که ان‌شاءالله می‌توانیم با اهتمام و تلاش همگانی از این مساله عبور کنیم.»
علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌جمهوری، در توضیح اظهارات روحانی گفت: «صحبت‌های رییس‌جمهور ارجاع به سناریوهایی است که معاون وزیر بهداشت در آن جلسه مطرح کرده است.»
در ابتدای جلسه امروز ستاد ملی مدیریت #کرونا، معاون وزیر بهداشت سه سناریو را برای زمان احتمالی عبور از پیک بحران مطرح کرد. صحبت‌های رییس‌جمهور در این ویدیو، ارجاع به همان سناریوهای محتمل مطرح شده است. pic.twitter.com/9CZLcJKMea
— alireza moezi (@ar_moezi) March 16, 2020
ما نمی‌دانیم سناریوهای مطرح شده در این جلسه چیست و چه اطلاعاتی در این جلسه ارائه شده که از نگاه رئیس‌جمهوری ایران امیدوارکننده است.
اما سعی می‌کنیم در این گزارش با استفاده از داده‌ها و اطلاعاتی که دسترسی عمومی به آن وجود دارد به این سوال پاسخ دهیم که آیا وضعیت ایران امیدوارکننده است؟ آیا نشانهای از نزدیک شدن به پیک بیماری و عبور احتمالی آن به چشم می‌خورد؟
آیا نشانهای از عبور احتمالی ایران از پیک بیماری دیده می‌شود؟
خیر. البته باید گفت جواب قطعی این سوال به دو دلیل امکان‌پذیر نیست.
اول اینکه اطلاعات قطعی درباره ویروس کرونای جدید و بیماری کووید۱۹ محدود است. اگرچه به نظر می‌رسد چین بحران را از سر گذرانده و شرایط در کره جنوبی رو به بهبود است، اما هنوز نمی‌توان با قطعیت و اطمینان گفت که فرایند فروکش کردن کرونا چگونه است.
دوم اینکه، تنها ابزار موجود آمارهای رسمی و مقایسه آن با تجربه چین و تا حدودی کره جنوبی است. در این مورد هم دو مولفه وجود دارد که باعث کاهش اطمینان می‌شود: یکی، تردید درباره آمارهای رسمی کرونا در ایران و فاصله آن با واقعیت موجود است. فکت‌نامه پیش‌تر دو مقاله در این باره منتشر کرده است. یکی به تاریخ ۱۰ اسفند با عنوان «چرا افکار عمومی به گزارش‌های رسمی ایران درباره کرونا بی‌اعتماد است؟» و دیگری به تاریخ ۱۶ اسفند با عنوان «آیا آمار رسمی ایران درباره کرونا نادرست است؟»
نکته دیگر هم تفاوت مدیریت بحران در ایران با چین، کره جنوبی، ایتالیا و سایر کشورهایی است که تا امروز کانون‌های اصلی گسترش و شیوع ویروس کرونای جدید بوده‌اند. در این کشورها، به خصوص در چین تدابیر سفت و سختی برای قرنطینه کانون شیوع ویروس اتخاذ شد، اما در ایران از ابتدا انتقادهای زیادی به عملکرد دولت برای تعطیل کردن اماکن عمومی و قرنطینه کانون بحران، مطرح شده است.
مقایسه آمار ایران، ایتالیا، کره و چین
بر اساس آمار رسمی دولت ایران، موارد ابتلای قطعی کووید ۱۹ در ایران تا ۲۴ اسفند ۱۳۹۸ (۱۴ مارس) به ۱۲,۷۲۹ نفر رسیده که ۱,۳۶۵ مورد آن جدید بوده است. به این ترتیب، طی یک روز آمار رسمی کرونا در ایران حدود ۱۱ درصد افزایش پیدا کرده است.
این بیشترین میزان افزایش آمار رسمی در طول یک روز بوده است. یک روز پیش‌تر در تاریخ ۲۳ اسفند (۱۳ مارس) آمار ابتلای جدید ۱,۲۸۹ مورد بوده و یک هفته پیش‌تر در روز ۱۶ اسفند آمار شناسایی ۱,۲۳۴ مورد در یک روز سومین رکورد بزرگ روزانه در کمتر از ۲۵ روز از انتشار نخستین آمار رسمی در ایران است.
نمودار زیر وضعیت افزایش روزانه تعداد مبتلایان قطعی را در سه کشور ایران، ایتالیا و کره جنوبی نشان می‌دهد.
تا روز شنبه ۲۴ اسفند این سه کشور بعد از چین بیشترین آمار ابتلای قطعی به کرونا را در تمام دنیا داشته‌اند.
چنانکه پیدا است منحنی کرونا در ایران و ایتالیا رو به رشد است، اما در کره جنوبی روند کاهش موارد مبتلا از ۱۳ اسفند رو به کاهش گذاشته است.
اوضاع در ایتالیا، از ایران هم بدتر است. در روز ۲۴ اسفند ۱۳۹۸ (۱۴ مارس) رکورد ابتلای روزانه در ایتالیا به ۳,۴۹۷ مورد رسید. یعنی ۱۷ درصد کل افرادی که تا الان در ایتالیا به ویروس کرونای جدید مبتلا شده‌اند، در این روز به آمار اضافه شده‌اند.
تا زمان نگارش این گزارش (۲۴ اسفند ۱۳۹۸) تعداد موارد ابتلای قطعی در ایتالیا ۲۱,۱۵۷ مورد بوده که از این میان ۱,۴۴۱ نفر جان‌شان را از دست داده‌اند.
اما شرایط در کره جنوبی متفاوت است. کشوری که تا یک هفته پیش، بعد از چین در مقام دوم قرار داشت. بر اساس آمار رسمی در روزهای ۲۲ تا ۲۴ اسفند آمار ابتلای روزانه در این کشور حدود ۱۰۰ نفر بوده است. این در حالیست که ۱۰ روز پیش‌تر پیک ابتلای روزانه در این کشور به بیش از ۸۵۰ مورد در روز رسیده بوده. نکته دیگری که نشان از کنترل نسبی اوضاع در کره جنوبی دارد.
اوضاع اما در چین در حال حاضر بهتر از بقیه دنیاست. به نظر می‌رسد خطر از سر چینی‌ها گذشته است. از روز ۱۷ اسفند تا الان آمار ابتلای قطعی کمتر از ۸۰ مورد در روز بوده است و در روزها اخیر نزدیک به یک رقمی هم شده است.
اگر این را با پیک آمار در روز ۲۳ بهمن و ۲۴ بهمن (۱۳ و ۱۴ فوریه) مقایسه کنیم مشخص می‌شود که اوضاع تا چه اندازه تحت کنترل چینی‌ها است. در این دو روز بیش از ۲۲ هزار نفر به آمار افراد مبتلا به کووید ۱۹ در این کشور اضافه شد، چیزی بیش از یک چهارم کل افرادی که از دسامبر سال گذشته میلادی، ابتلای قطعی آنها به ویروس کرونای جدید تایید شده بود.
منحنی بالا وضعیت ابتلای روزانه را از ۲ بهمن (۲۲ ژانویه) تا ۲۴ اسفند (۱۴ مارس) نشان می‌دهد. دوره‌ای نزدیک به ۲ ماه که بیش از نیمی از آن منحنی‌ها سیر صعودی داشته‌اند.
اگر منحنی را به دو قسمت تقسیم کنیم، نقطه پیک دقیقا در میانه قرار دارد. فاصله پیک با روزهای پیش و پس از خود نیز زیاد است و پس از آن آمار اول با شتاب زیاد و بعد با شیبی ملایم ولی پایدار رو به کاهش است.
جمع‌بندی
با استناد به این آمار می‌توان گفت اوضاع در چین مهار شده، در کره جنوبی به نظر می‌رسد بحران در حال فروکش کردن است. اما در ایتالیا و ایران هنوز همچنان سیر منحنی‌ها صعودی است و نشانهای از فروکش کردن بحران دیده نمی‌شود. هنوز معلوم نیست نقطه پیک بحران کجای نمودار خواهد بود. در ایتالیا نشانه‌هایی از وقوع یک نوسان شدید دیده می‌شود، اما در علائم نوسان شدید هم دیده نشده که بتوان آن را نشانهای از نزدیک شدن به نقطه پیک ارزیابی کرد.
ما دقیقا نمی‌دانیم ارزیابی‌های وزارت بهداشت بر چه اساسی صورت گرفته، اطلاعات و داده‌های این ارزیابی از چیست و از کجا به دست آمده و شیوه محاسبات آنها برای برآورد نقطه پیک و عبور از آن چه بوده است. اما در حد اطلاعات عمومی و تحلیلی آمارهای رسمی که در دسترس است می‌توان گفت هنوز هیچ نشانهای از رسیدن به نقطه پیک و آغاز روند فروکش کردن بحران در ایران دیده نمی‌شود.
باید منتظر ماند و دید در روزهای آینده اوضاع چگونه پیش خواهد رفت، اما فعلا در میان آمارها هیچ نشانه امیدوارکننده‌ای به چشم نمی‌خورد.
به همین دلیل فکت‌نامه عجالتا به این گفته حسن روحانی که «آنچه در جلسه ستاد ملی کرونا درباره پیک این بیماری و عبور از آن گفته شده بسیار امیدوارکننده است» نشان «نادرست» می‌دهد.