واژه‌نامه دروغ‌پراکنی: نقشه عملیات ضد اسرائیل را در «خواب» می‌گیریم
مقامات حکومتی ایران، در بسیاری از مواقع برای اثبات عقاید یا اقدامات خود، به «خواب» یا «الهام» استناد می‌کنند.
اعتقاد به خواب یا الهام غیبی، البته در خیلی از مردم رواج دارد. اما استفاده از آن به عنوان ابزار سیاسی، نوعی پروپاگاندای حکومتی محسوب می‌شود.
«رئیسی در خواب گفت مقدمات ظهور را فراهم می‌کنیم»
پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه وقت، با ادعایی جنجالی در مورد این فرمانده، رسانه‌های حکومتی را به هیجان می‌آورد. امیرعبداللهیان می‌گوید که در سوریه، تعدادی از همرزمان فرمانده سابق نیروی قدس به او خبر داده‌اند سلیمانی حتی پس از ترور شدن خود، به هدایت نیروهایش ادامه می‌دهد. به ادعای این افراد، سرلشکر سلیمانی گاه و بی‌گاه قبل از عملیات نظامی علیه اسرائیل، در خواب آنان ظاهر می‌شود و نقشه اجرای عملیات را به آنها نشان می‌دهد. (۱۰ دی ۹۹)
به طور معمول، دیپلمات‌های یک حکومت بیش از سایر مقامات مراقب اظهارات خود هستند و به اصطلاح «دیپلماتیک»تر سخن می‌گویند. اما ظاهرا «خواب» در تبلیغات حکومتی ایران، چنان جایگاهی یافته که حتی یک وزیر امور خارجه، مشکلی با نقل چنین داستان‌هایی ندارد.
زمانی که این‌گونه روایت‌ها به رسمی‌ترین تریبون‌های دیپلماتیک نیز راه می‌یابند، تکلیف منبرهای تبلیغی سخنرانان جنجالی مشخص است.
چند هفته پس از مرگ ابراهیم رئیسی، یکی از مداحان معروف تهران، او و قاسم سلیمانی را موضوع یک روایت مشابه قرار می‌دهد. محمدرضا طاهری، از مداحان مراسم بیت رهبری، می‌گوید «یکی از بزرگان» خواب دیده که رئیس‌جمهور سابق در دنیای دیگر «به شدت مشغول فعالیت است». این مداح می‌افزاید رئیسی دلیل فعالیت خود را چنین توضیح داده که به همراه قاسم سلیمانی، «مقدمات ظهور را فراهم می‌کنند». (۲۵ تیر ۱۴۰۳)
به فاصله کوتاهی، ویدیویی از اظهارات یک مداح مشهور دیگر مراسم بیت رهبری منتشر می شود، که موضوع آن هم خواب «یکی از بزرگان» است. در این ویدیو، منصور ارضی بدون توضیح بیشتر می‌گوید که آن فرد خواب دیده که قاسم سلیمانی، «مشاور حضرت زهرا» شده است. (۱۲ خرداد ۱۴۰۳)
جای تعجب نیست که خواب دیدن قاسم سلیمانی پس از مرگ، کاربردهای انتخاباتی هم داشته باشد. به عنوان مثال، پیش از رئیس‌جمهور شدن ابراهیم رئیسی، پیام انتخاباتی سلیمانی به رأی‌دهندگان ابلاغ می‌شود. ابلاغ‌کننده این پیام، حسن شجاعی، نماینده ابهر در مجلس است، که ادعا می‌کند خواب دیده «حاج قاسم پابرهنه می‌دود». راوی می‌گوید ابتدا فکر کرده که قاسم سلیمانی به استقبال امام زمان می‌رود؛ اما سردار توضیح داده که نگران انتخابات و «حاکم شدن اغیار» است. (۱۸ خرداد ۱۴۰۰)
«مادرم در خواب گفت به احمدی نژاد رای بده»
شخص رهبر جمهوری اسلامی، در موارد مختلف به خاطر خواب‌هایی که روایت کرده یا خواب‌هایی که دیگران گفته‌اند در موردش دیده‌اند، خبرساز شده است.
کاظم صدیقی، خطیب جمعه تهران، از جمله افرادی است که روایت‌هایش در موضوعات، مشهور هستند. این امام جمعه منصوب رهبر، می‌گوید محمدتقی بهجت از مراجع تقلید شیعه در خواب دیده امام زمان، جلوی پای علی خامنه‌ای «تمام قد» بلند شده است. صدیقی تاکید دارد که در خوابِ آیت‌الله بهجت، تمام «علمای بزرگ اسلام» حاضر بوده‌اند، که لابد یعنی جایگاه علی خامنه‌ای، از همه آنها بالاتر بوده است. (۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۹)
در کتابی معروف در مورد زندگی رهبر، آمده که سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب، روح‌الله خمینی در خواب به خامنه‌ای خبر داده که آینده بسیار درخشانی در انتظار اوست. در کتاب «شرح اسم» نوشته شده که علی خامنه‌ای خواب دیده روح‌الله خمینی فوت کرده، ولی از تابوت بلند شده تا به او بشارت دهد جایگاهی همچون برخی پیامبران خواهد داشت: «امام لب گشود و... دوبار به زبان فارسی گفت: تو یوسف می‌شوی.»
اکبر هاشمی رفسنجانی از افراد دیگری است که در زمان حیاتش، خواب‌های متنوعی را از روح‌الله خمینی نقل کرده است. او در دومین دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، و در میانه درگیری‌هایش با رئیس جمهور وقت، می‌گوید در خواب به رهبر سابق اطمینان داده «با تمام توان» از «میراثش» حفاظت می‌کند، و آیت‌الله تصدیق کرده که هاشمی درست می‌گوید. هاشمی رفسنجانی ادامه می‌دهد که روح‌الله خمینی، در خواب به او مژده داده: «من بیش از دوران حیاتم به شما کمک خواهم کرد، و چرا نباید کمک کنم؟» (۲۵ شهریور ۱۳۸۹)
اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال ۱۳۷۶ خود نیز نوشته است امام زمان به خواب یکی از مخالفان او آمده و توصیه کرده برای رفع ابهامات سیاسی خود به هاشمی رجوع کند. به نوشته هاشمی رفسنجانی، محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی دولت خاتمی، گفته است قبل از توصیه امام زمان در خواب با هاشمی مخالف بوده، اما بعد از آن، به موافق او تبدیل شده است. (۶ مهر ۱۳۷۶)
در عین حال، طبیعتا خواب‌های انتخاباتی، بنا به موضع سیاسی روایت‌کنندگان‌شان، جهت‌گیری‌های مختلفی دارند. به عنوان مثال، تعدادی از خواب‌های بسیار معروف یکی-دو دهه اخیر، برای حمایت از محمود احمدی‌نژاد نقل شده‌اند، که در زمان ریاست جمهوریش، سرسخت‌ترین دشمن هاشمی بود.
بازار این خواب‌ها به حدی داغ است که حتی احمد جنتی دبیر وقت شورای نگهبان، مشکلی ندارد که با استناد به آنها، رسما برای احمدی‌نژاد تبلیغ کند. جنتی چند روز پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴، در خطبه‌های نماز جمعه تهران لازم می‌بیند داستان منتسب به یک راننده تاکسی را با نمازگزاران در میان بگذارد که گفته: «دیشب مادرم که سالهاست فوت کرده به خوابم آمد و گفت برو به احمدی نژاد رای بده.» احمد جنتی نتیجه می‌گیرد که انتخاب احمدی‌نژاد نتیجه تاثیر خدا بر «دل‌های پاک جوانان بسیجی، حزب‌اللهی و خط امامی» بوده است. (۸ تیر ۱۳۸۴)
جالب است که همزمان با روایت جنتی، صحبت‌های مشابهی نیز از محمدتقی مصباح یزدی منتشر می‌شود. این نظریه‌پرداز نزدیک به رهبر نقل می‌کند قبل از انتخابات، «یکی از علمای اهواز» خواب دیده امام دوازدهم، به احمدی‌نژاد نظر مثبت دارد. مصباح می‌گوید امام زمان در خواب، به آن فرد حکم کرده برای محمود احمدی‌نژاد دعا کند، و خبر داده: «وجود مقدس ولی‌عصر برای احمدی‌نژاد دعا می‌کنند.» (۸ تیر ۱۳۸۴)
قابل ذکر است که محمدتقی مصباح یزدی، به نوبه خود سوژه خواب‌های خبرسازی بوده. تا آنجا که پسر مصباح یزدی روایت می‌کند که مادربزرگش وقتی حامله بوده خواب دیده که محمدتقی قرار است در حد کتاب خدا مهم شود. به ادعای او، مادر مصباح مشخصا خواب می‌بیند که وضع حمل می‌کند و «قرآن» را به دنیا می‌آورد. (۲۱ شهریور ۱۳۹۴)
«احساس می‌کنم دستی از غیب مرا راهنمایی می‌کند»
چهره‌های حکومتی، گاهی برای اثبات موضوعات مورد علاقه‌شان، ادعاهایی مهم‌تر از خواب دیدن را مطرح می‌کنند. از جمله، اینکه به آنها، حتی در بیداری -از عالم غیب- الهام می‌شود.
خود علی خامنه‌ای، در طرح این نوع ادعاها ید طولایی دارد. او از جمله در ویدیویی در سال ۱۴۰۲، از یک سخنرانی قدیمی خود در جمع فرماندهان سپاه تمجید می‌کند و آن را کلام خدا می‌داند. خامنه‌ای می‌گوید: «صحبت گرم و گیرایی کردم؛ قبلا هم فکرش را نکرده بودم؛ خدای متعال همین‌طور سخن می‌گفت! در واقع زبان من بود، سخن خدا بود.» (۱۰ دی ۱۴۰۲)
در جریان اعتراضات مردمی سال ۱۳۸۸، رسانه‌های ایران خبری را از زبان حسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله لبنان منتشر می‌کنند که می‌گوید از علی خامنه‌ای شنیده که او به کمک امام زمان حکومت می‌کند. مطابق نقل قول ادعایی، خامنه‌ای گفته وقت‌هایی که نمی‌تواند راه حل مشکلات کشور را پیدا کند به جمکران می‌رود و با امام دوازدهم راز و نیاز می‌کند. بقیه ماجرا، مطابق روایت منتسب به خامنه‌ای از این قرار است: «احساس می‌کنم همانجا دستی از غیب مرا راهنمایی می‌کند و من در آنجا به تصمیمی می‌رسم و مشکل بدین صورت حل می‌شود.»
پیش از این نقل قول، از عباسعلی اختری نماینده وقت ولی فقیه در سمنان نیز روایت شده بود که خامنه‌ای در جمکران، از امام زمان برای کارهایش مشورت می‌گیرد. اختری چند ماه پس از توقیف سراسری نشریات اصلاح طلب در سال ۱۳۷۹، اعلام کرده بود: «رهبر با ارتباط با حضرت ولی عصر انقلاب اسلامی را رهبری می‌کنند.» (۲۴ تیر ۱۳۷۹)
در اظهاراتی همسو، کاظم صدیقی خطیب جمعه تهران تاکید دارد که اساسا سخنان علی خامنه‌ای نظر «شخصی نیست و الهام است». صدیقی نتیجه می‌گیرد که دولت‌ها باید از این نظرات «اطاعت» کنند تا مشکلات، حل شوند. (۹ دی ۱۴۰۱)
نیاز به یادآوری نیست که چنین ادعاهایی در مورد رهبر جمهوری اسلامی، در ادامه حکایات مشابهی هستند که در مورد رهبر قبلی مطرح شده‌اند.
از جمله علی خامنه‌ای، کراماتی را به روح‌الله خمینی نسبت می‌دهد که در گذشته، معمولا به پیامبران نسبت داده شده‌اند. خامنه‌ای مشخصا معتقد است خدا، همه چیزهایی که لازم بوده آیت‌الله خمینی در سیاست بداند را، مستقیما به او یاد داده است. به بیان خامنه‌ای: «[او] از خدای متعال الهام گرفت؛ به آن قلب پاکیزه الهام شد.» (۶ آذر ۱۳۹۳)
در همین زمینه، اظهارنظری از اکبر هاشمی رفسنجانی ثبت شده که نشان می‌دهد معتقد است «امدادهای غیبی» به روح‌الله خمینی، حتی در مقایسه با زمان پیامبر اسلام بیشتر بوده است. هاشمی رهبری انقلاب توسط خمینی را «معجزه» می‌داند و توضیح می‌دهد: «حرکت پیامبر را از مکه به مدینه و غار ثور و آن جریانات اعجازآمیز... را اگر با این معجزه مقایسه کنیم، این معجزه بسیار بزرگ‌تر است.» (کتاب «انقلاب و پیروزی»، خاطرات ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ هاشمی رفسنجانی)
در نهایت، البته نباید فراموش کرد که ادعای دریافت «الهام»، محدود به بالاترین جایگاه حکومت نیست: مقامات دیگر و از جمله روسای جمهور نیز، در زمان‌های مختلف کمابیش چنین داستان‌هایی را مطرح کرده‌اند.
از جمله، حسن روحانی تعریف می‌کند اولین کسی است که قبل از انقلاب، صفت «امام» را برای خمینی به کار برده و این ابتکار را، نتیجه «الهام الهی» می‌داند. (۱۳ خرداد ۱۳۹۲)
محمود احمدی‌نژاد نیز در زمان ریاست جمهوریش ادعاهای مشابهی را مطرح می‌کند. به عنوان مثال، او پس از سخنرانی پرتنشی در سال ۱۳۸۶ در دانشگاه کلمبیای نیویورک، می‌گوید با امداد غیبی توانسته آن فضای پرتنش را کنترل کند. احمدی‌نژاد با اشاره به انتقادات شدید رئیس دانشگاه به خود در جلسه سخنرانی، سخنانش در آن جلسه را یک پیروزی بزرگ می‌داند و تاکید می‌کند: «قضیه دانشگاه کلمبیا، چیزی جز مدیریت امام زمان نبود.» (۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۷)
وزن سیاسی «خواب» و «الهام»
در مورد اینکه چرا برخی از مردم فکر می‌کنند به آنها الهام می‌شود، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.
در مورد خواب و معنی آن نیز، می‌توان برداشت‌های مختلفی داشت که طبیعتا، موضوع بحث ما نیستند.
ولی ماجراهایی مثل خواب و الهام، وقتی به بخشی از روایت‌های حکومتی تبدیل می‌شوند، دیگر از حوزه خصوصی بیرون می‌آیند. چون در عمل، برای توجیه تصمیم‌های حاکمان کشور به کار گرفته می‌شوند.
حاکمانی که به‌وضوح نیاز دارند تا مردم، آنها را فراتر از انسان‌های عادی بدانند.
