ادعای نادرست کشف دی‌اِن‌اِی انسان روی یک سیارک

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود که بر اساس آن دانشمندان دی‌اِن‌اِی انسانی را روی یک شهاب سنگ دو میلیارد ساله کشف کرده‌اند. (لینک۱ ، لینک۲ ، لینک۳ ، لینک۴)

در شرح این ادعا آمده است «این کشف یکی از باستانی‌ترین و مرموزترین پرسش‌های علم را زنده کرده است، اگر حیات روی زمین از جایی دیگر آغاز شده باشد چه؟» این مطلب تایید این ادعا را تاییدی برای نظریه پانسیرما «یعنی ایده‌ای که می‌گوید بذر حیات از فضا و از طریق شهاب‌سنگ‌ها به زمین آورده شده است». بر اساس این ادعا «این یافته‌ها در نمونه‌های سیارک بنو توسط مأموریت OSIRIS-REx ناسا ۲۰۲۴ و شهاب‌سنگ مورچیسون در استرالیا تایید شده اند». در یکی از مطالبی که حاوی این ادعاست گفته شده که این شهاب سنگ در نقطه‌ای دورافتاده کشف شده است.

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که این ادعا نادرست است.

سیارک بنو و ماموریت OSIRIS-REx

سیارک بنو، یک تکه سنگ کوچک در فضاست که دانشمندان آن را در سال ۱۹۹۹ شناسایی کردند. این سیارک هرگز به زمین برخورد نکرده است اما جذابیت‌های قابل توجهی برای ناسا و دانشمندان هوا فضا دارد. این جرم که قطری حدود ۵۰۰ متر دارد مانند سیاره‌ها در مداری متفاوت به دور خورشید می‌چرخد.

اخترشناسان اول آن را با تلسکوپ و رادار دیدند و فهمیدند که هم کربن‌دار است و هم عمری به اندازه خود منظومه شمسی (چهار و نیم میلیارد سال و نه دو میلیارد سال) دارد. علاوه بر آن از نظر مسیر حرکت بسیار به زمین نزدیک می‌شود. به همین خاطر ناسا تصمیم گرفت به‌جای این‌که صبر کند تا شاید این سیارک روزی تصادفی روی زمین بیفتد، خودش با یک فضاپیما سراغ آن برود و از سطحش نمونه بردارد.

فضاپیمای OSIRIS-REx در سال ۲۰۱۶ به همین منظور به فضا پرتاب شد، در ۲۰۱۸ به بنو رسید، دو سال به دور آن چرخید و سطحش را با دقت نقشه‌برداری کرد، سپس در اکتبر ۲۰۲۰ ضربه‌ای بسیار سریع و چند ثانیه‌ای به سطح سیارک زد و کمی غبار و سنگ‌ریزه جمع کرد. این نمونه‌ها در یک کپسول حفاظتی بسته شدند و در سپتامبر ۲۰۲۳ روی زمین فرود آمدند.

دانشمندان در آزمایشگاه این دانه‌های خاک را می‌سنجند تا ببینند در مواد اولیه‌ی سیاره‌ها چه ترکیباتی وجود داشته و آیا چنین سیارک‌هایی می‌توانسته‌اند مواد خام شیمیایی لازم برای حیات را به زمین آورده باشند یا نه. ناسا در گزارش نتایج اولیه می‌گوید آنچه در بنو پیدا شده «بلوک‌های سازنده‌ی حیات» است، نه خود حیات.

ماموریت ناسا دقیقا چه چیزی را پیدا کرد؟

تا امروز، چیزی که از نمونه‌های سیارک بنو به‌طور رسمی و علمی گزارش شده، «بلوک‌های سازنده‌ی حیات» است، نه خود حیات یا «DNA انسان». در گزارش رسمی ناسا در ژانویه ۲۰۲۵ آمده که دانشمندان در گرد و غبار بنو ۱۴ نوع اسید آمینه و پنج نوکلئوباز که در DNA و RNA وجود دارند (آدنین، تیمین، گوانین، سیتوزین و اوراسیل) را پیدا کرده‌اند. موادی که روی زمین هم برای ساختن پروتئین‌ها و مولکول‌های ژنتیکی استفاده می‌شوند. ناسا صریح می‌گوید این کشف «شواهدی از خود حیات نیست»، بلکه نشان می‌دهد موادی که برای آغاز شیمیِ حیات لازمند، در اوایل شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی وجود داشته‌اند.

در کنار این، ناسا و پژوهشگران آستروشیمی در سال‌های قبل دریافته‌اند که در شهاب‌سنگ‌های کربن‌دار مثل مورچیسون می‌توان قندهای ساده، مانند ریبوز، که بخش کوچکی از اجزای RNA است، و همچنین نوکلئوبازها را هم پیدا کرد؛ یعنی هم «بخش‌های ژنتیکی» (نوکلئوبازها) و هم بخش خیلی کوچکی از «اسکلت قندی» که در DNA یا RNA به هم وصل می‌شوند.

به بیان دیگر نوکلئوبازها و قندها هر کدام قطعات کوچکی هستند، اما DNA یک زنجیره‌ی بسیار طولانی و منظم از میلیون‌ها واحد است که این قطعات را با یک ستون قند–فسفات و ترتیب دقیق به هم وصل می‌کند و یک «سازه ژنتیکی» می‌سازد.

تا امروز هیچ مقاله‌ی علمی معتبری گزارش نکرده در بنو یا مورچیسون DNA انسان یا هیچ موجود زنده دیگری پیدا شده و تنها از همین بلوک‌های ساده‌ی شیمیایی پیشا زیستی یاد شده است.

فرضیه پان‌اسپرمیا چیست؟

براساس فرضیه پان‌اسپیرما که ریشه در ایده‌ی آناکساگوراس، فیلسوف قرن پنجم قبل از میلاد دارد، حیات شاید از اول در زمین به وجود نیامده باشد بلکه از جای دیگری به زمین آورده شده. بر اساس این ایده، یا میکروب‌ها سوار بر شهاب‌سنگ‌ها، دنباله‌دارها و ذرات غبار بین سیاره‌ها جابه‌جا شده‌اند، یا دست‌کم مواد خام شیمیایی مانند نئوکلوپازهای لازم برای حیات در فضا ساخته شده و بعد با برخورد شهاب‌سنگ‌ها به زمین رسیده‌اند. این یک «فرضیه» است، یعنی ایده‌ای علمی که درباره‌اش می‌شود بحث و آزمایش کرد، اما هنوز مدرک قطعی برای این‌که واقعا زندگی از جایی دیگر به زمین آمده باشد، در دست نداریم.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که ناسا روی یک شهاب سنگ دو میلیارد ساله، نمونه‌های دی‌اِن‌اِی انسان را کشف کرده، نشان «نادرست» می‌دهد.