درباره جوایز ایگ‌نوبل ۲۰۲۵ چه می‌دانیم؟
«سی‌وپنجمین نخستین دوره سالانه جوایز ایگ‌نوبل» (Ig Nobel Prizes) مطابق برنامه هرساله در انتهای سپتامبر ۲۰۲۵ در شهر بوستون و اینبار به میزبانی دانشگاه بوستون برگزار شد. این جایزه به پژوهش‌هایی اهدا می‌شود که «ابتدا خنده بر لب می‌آورند و سپس به فکر فرو می‌برند»؛ تحقیقاتی با روش‌شناسی علمی دقیق، اما موضوعاتی که گویی از دل شوخی‌های آزمایشگاهی بیرون آمده‌اند.
با توجه به اینکه در ۴۰ روز گذشته در فکت‌نامه با انبوهی از ادعاهای خنده‌دار و عجیب مواجه بودیم، فرصت نشد به این موضوع بپردازیم و پوشش آن با تاخیر انجام شد. حالا، بعد از این وقفه، نوبت به بررسی جوایز ایگ‌نوبل ۲۰۲۵ رسیده است، تحقیقاتی که هم دقیق و علمی‌اند و هم از جنس شوخ‌طبعی علمی که فقط ایگ‌نوبل می‌تواند تقدیرشان کند.
برندگان این جایزه، پژوهشگران و دانشمندانی هستند که مطابق سنت هرساله، در رویدادهای مختلف از دوماه گذشته که تا دو ماه آینده ادامه دارد در مهم‌ترین دانشگاه‌های دنیای به روی استیج می‌آیند و با یکدیگر درباره کارهایشان شوخی می‌کنند و جوایزشان را از برندگان جایزه نوبل می‌گیرند و حضار به سوی‌شان موشک کاغذی پرتاب می‌کنند!
تاکنون سه رویداد امسال در دانشگاه‌های بوستون، MIT، لندن (جمعه گذشته) برگزار شده و دو رویداد دیگر نیز در دانشگاه‌های برلین و توکیو در ماه‌های آینده برگزار خواهد شد.
https://www.youtube.com/watch?v=z1cP4xKd_L4
در ادامه، فهرست برندگان سال ۲۰۲۵ را مرور می‌کنیم (لینک مقالات منتشرشده در ژورنال‌های علمی ضمیمه شده‌است):
ادبیات
- William B. Bean (پس از مرگ)
- برای «اندازه‌گیری رشد یک ناخن انگشتش در عرض ۳۵ سال»
در پژوهشی در طول ۳۵ سال، نرخ رشد ناخن‌های دست در یک فرد بالغ (خودش) را با روش اندازه‌گیری مستقیم با خط‌کش و ثبت دوره‌ای داده‌ها در چندین دفترچه، مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد سرعت رشد ناخن‌ها در دهه‌های پایانی زندگی کاهش معنی‌داری دارد و با مرگ، متوقف می‌شود. این مطالعه سهم مهمی در درک زیست‌زمان‌سنجی ساختارهای کراتینی بدن داشت.
https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/599478
روان‌شناسی
- Marcin Zajenkowski & Gilles Gignac
- برای «بررسی اینکه وقتی به افراد خودشیفته بی‌دلیل گفته می‌شود که باهوش هستند، به خودشان می‌گیرند»
در مطالعه‌ای کنترل‌شده، تاثیر بازخورد کاذب درباره «سطح هوش» شرکت‌کنندگان بر شاخص‌های خودادراکی و ابعاد موقتی نارسیسیسم بررسی شد. شرکت‌کنندگانی که به‌صورت تصادفی در معرض تحسین ساختگی قرار گرفتند، به‌طور لحظه‌ای افزایش معناداری در نمرات خودبزرگ‌بینی نشان دادند. یافته‌ها حاکی از آن است که حتی نارسیسیسم نیز می‌تواند با القای شفاهی، القا شود.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160289621000799?via%3Dihub
تغذیه
- Daniele Dendi و همکاران
- برای «مطالعه اینکه چگونه مارمولک‌های ساحل توگو، پیتزای چهارپنیر را نسبت به دیگر گزینه‌ها در منو ترجیح می‌دهد»
در چارچوبی رفتارشناسانه، پاسخ تغذیه‌ای مارمولک‌های رنگی شهری (گونه Agama agama) نسبت به تکه‌های پیتزا با پوشش‌های مختلف (تاپینگ) مورد ارزیابی قرار گرفت. محققان دریافتند که تمایل این خزندگان به مصرف پیتزا به ترکیب مواد و محیط حرارتی بستگی دارد. بدین ترتیب مطالعه حاضر نخستین شواهد تجربی درباره همگرایی فرهنگی در تغذیه انسان و دسته‌ای از خزندگان را ارائه می‌دهد.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/aje.13100
طب اطفال (Pediatrics)
- Julie Mennella & Gary Beauchamp
- برای «آشکارسازی اینکه وقتی مادران غذای حاوی سیر می‌خورند، شیرشان بو می‌گیرد و نوزادان در مدت زمان بیشتری مک می‌زنند»
در مطالعه‌ای دوسوکور (یا به عبارت بهتر سه‌سوکور!) اثر مصرف سیر توسط مادران شیرده بر ترکیب شیمیایی شیر و رفتار تغذیه‌ای نوزادان تحلیل شد. ترکیبات گوگردی فرّار ناشی از سیر در شیر مادر شناسایی شد و نوزادان در پاسخ، الگوهای مکیدن متفاوتی نشان دادند. پژوهش نتیجه می‌گیرد که قرارگیری زودهنگام نوزاد در معرض ترکیبات طعم‌دار می‌تواند مسیر عادت‌پذیری غذایی را در آینده تعدیل کند.
زیست‌شناسی
- Tomoki Kojima و گروه پژوهشی ژاپنی
- برای «آزمایش‌هایی که نشان داد گاوهایی که با راه‌راه‌های شبیه گورخر رنگ‌آمیزی شده‌اند، ممکن است از نیش پشه در امان بمانند»
برای آزمون فرضیه تطبیقی رنگ‌آمیزی گورخر، گاوهایی با الگوی راه‌راه سیاه‌وسفید رنگ‌آمیزی شدند و میزان نشستن پشه‌ها روی بدنشان اندازه‌گیری شد. تحلیل‌ها نشان داد الگوی راه‌راه موجب کاهش چشمگیر در حملات حشرات خون‌خوار می‌شود. این نتایج پیشنهاد می‌کند که طراحی زیست‌الهام‌گرفته می‌تواند در رفاه دام‌ها در دام‌پروری‌ها موثر باشد.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0223447
شیمی
- Rotem Naftalovich و همکاران
- برای «آزمایش اینکه خوردن تفلون می‌تواند حجم غذای مصرفی را بدون افزایش کالری زیاد کند»
با هدف بررسی رابطه میان حجم غذایی و احساس سیری، پژوهشگران امکان افزودن پلی‌تترا فلوئورو اتیلن (تفلون یا PTFE) خوراکی را در ترکیبات غذایی آزمودند. بر اساس شبیه‌سازی‌های ترمودینامیکی، افزودن ماده‌ای با چگالی پایین ولی غیرقابل‌هضم می‌تواند حجم غذا را افزایش دهد بدون افزایش کالری. نتیجه، نظری و با استفاده از حل عددی در کامپیوتر به دست آمده‌است زیرا آزمون تجربی واقعی ممکن است به مرگ بیانجامد!
https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1932296815626726
طراحی صنعتی
- Vikash Kumar & Sarthak Mittal
- برای «تحلیل اینکه چگونه کفش‌هایی که بوی بد می‌دهند، می‌توانند تجربه کاربری استفاده از یک جاکفشی خوب را تحت تاثیر قرار دهد»
در مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای، انتشار ترکیبات فرّار از کفش‌های کهنه و اثر آن بر تجربه کاربری (UX Design) سامانه‌های ذخیره‌سازی کفش مورد سنجش قرار گرفت! یافته‌ها نشان می‌دهد که غلظت بوی ناشی از مواد آلی در عرق کف پا، جمع‌شده در جوراب و کفش می‌تواند بر ارزیابی زیبایی‌شناختی و رضایت کاربر از جاکفشی اثر منفی بگذارد. این پژوهش مسیر طراحی صنعتی مبتنی بر شیمی حسی را گشود.
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-981-16-2229-8_33
هوانوردی
- Francisco Sánchez و همکاران
- برای «مطالعه اینکه مصرف الکل می‌تواند توانایی پرواز و اکولوکیشن خفاش‌ها را مختل کند»
در بررسی اثرات اتانول بر جهت‌یابی صوتی خفاش‌ها، گروهی از خفاش‌ها در معرض مقادیر کنترل‌شده‌ای از الکل قرار گرفتند. توانایی پرواز، تشخیص طعمه و اکولوکیشن (موقعیت یابی با پژواک امواج صوتی) اندازه‌گیری شد و اختلال عملکردی آشکار شد. نتایج به روشنی نشان داد که پرواز تحت تاثیر الکل، حتی در گونه‌هایی که با جهت‌یابی صوتی تکامل یافته‌اند، رفتاری پرخطر است و شاید بتواند توضیح دهد چرا پرندگان مشروب نمی‌خورند.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0376635710000446?via%3Dihub
فیزیک
- Giacomo Bartolucci و همکاران
- برای «کشف فیزیک تغییر فاز مایع به جامد در سس پاستا که منجر به دَلَمه‌شدن سس می‌شود»
با استفاده از مدل‌های رئولوژیکی، پژوهشگران دینامیک انتقال فازی از مایع محلول معلق (سوسپانسیون) به توده جامد در سس «کچیو اِ پِپه» (Cacio e Pepe) را تحلیل کردند. نشان دادند تعامل میان نشاسته و پروتئین در شرایط دمایی خاص موجب تشکیل شبکه ژل مانند می‌شود که از دید ما به «گوله شدن» یا «دلمه‌شدن» (Clumping) تعبیر می‌شود. مطالعه نشان داد آشپزی، در سطح مولکولی، یک آزمایشگاه فیزیک ماده‌چگال نرم است.
https://pubs.aip.org/aip/pof/article/37/4/044122/3345324/Phase-behavior-of-Cacio-e-Pepe-sauce
صلح
- Fritz Renner و همکاران
- برای «نشان دادن اینکه نوشیدن الکل می‌تواند توانایی فرد در صحبت به زبان خارجی را بهبود بخشد»
در یک آزمایش دوسوکور، اثر مصرف مقدار کم الکل بر مهارت گفتاری زبان دوم (L2) در میان افراد غیر بومی بررسی شد. شرکت‌کنندگانی که کمی الکل مصرف کرده بودند، از نظر روانی و تلفظ عملکرد بهتری نشان دادند بدون آنکه اشتباهات افزایش یابد. در نتیجه شاید اعتمادبه‌نفس، نه تمرین، کلید سخن گفتن به زبان خارجی است!
