دهه هشتادی‌ها و «قانون عفاف و حجاب»

در روز ۴ آبان ۱۴۰۴ وبسایت خبرآنلاین مناظره‌ای (لینک بایگانی) میان ابوالفضل اقبالی و محمد مهاجری درباره حجاب برگزار کرد. ابوالفضل اقبالی یکی از طراحان «قانون عفاف و حجاب» و محمد مهاجری فعال سیاسی و عضو شورای سردبیری سایت خبرآنلاین است.

در بخشی از این مناظره اقبالی در پاسخ به این اظهار نظر مهاجری که گفته بود «۱۰ سال دیگر مناصب جمهوری اسلامی را دهه هشتادی‌ها بر عهده می‌گیرند؛ این‌ها را با گشت ارشاد و پیامک حجاب نمی‌توان معتقد کرد»، تاکید کرد:

« قانون [عفاف و حجاب] اساسا برای این شهروندان دهه هشتادی نوشته نشده بود که اجرا شود. این قانون آمده بود که زمینه‌های جلوی ترویج روسری‌ات را دربیاور را بگیرد و قاطعانه جلویش را بگیرد و قرار نبود که در میدان آزادی، ولیعصر و انقلاب شهروندان، دهه هشتادی و بچه مدرسه ای‌ها را جریمه کند».

اقبالی خطاب به مجری تاکید کرد: « خواهش می‌کنم این قسمت را برش بزنید، کپشن بزنید و منتشر کنید که من به عنوان مطلع و حامی رسانه‌ای قانون عفاف و حجاب به شما می‌گویم این قانون به هیچ وجه متعرض این افرادی که ایشان می‌گوید، نمی‌شد».

این ادعا نادرست است. در متن کامل لایحه عفاف و حجاب که در آذرماه ۱۴۰۳ تصویب و تبدیل به قانونی با عنوان «حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» شد هیچ اشاره‌ای به سن افراد نشده و استثنایی در کار نیست.

در فصل‌های مختلف این قانون چه در جاهایی که به «وظایف عمومی و اختصاصی دستگاه‌های اجرایی» و «وظایف عمومی و مسئولیت‌های اجتماعی» افراد اشاره دارد و چه زمانی که به جرائم و تخلفات پرداخته است قانون به طور بالقوه شامل متولدین دهه ۸۰ شمسی هم می‌شود. متولدین دهه ۸۰ که در زمان تصویب این قانون در سنین ۱۳ تا ۲۳ سالگی بودند و در سنین نوجوانی و جوانی به سر می‌برند از مخاطبان اصلی این قانون هستند و در صورت اجرا تحت تاثیر آن هستند.

بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، حجاب برای زنان و دختران پس از رسیدن به سن تکلیف شرعی (۹ سال قمری) اجباری است. این الزام از ترکیب ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی و ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی استنباط می‌شود. مطابق ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی: «سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری است». از این رو الزام قانونی به حجاب از ۹ سال قمری برای دختران آغاز می‌شود. با توجه به اینکه هیچ محدودیت سنی برای قانون حجاب و عفاف ذکر نشده بنابراین این سن در قانون مذکور پیش‌فرض گرفته شده.

جرم‌انگاری‌ها

در فصل ۵ این قانون که به جرایم و تخلفات می‌پردازد برای جرم‌انگاری‌های متعددی که در فضای آفلاین و آنلاین درباره حجاب انجام شده به کرات از قید «هر شخصی» استفاده می‌شود و استثنایی در این میان وجود ندارد.

مثلا در ماده ۳۸ آمده:

در تبصره این ماده هم تاکید شده که «پخش محتوای صوت و تصویر فراگیر حاوی برهنگی، بی عفتی، کشف حجاب یا بد پوششی از مصادیق جرم موضوع این ماده محسوب می‌شود».

با توجه به رواج کسب و کارهای آنلاین در میان زنان که می‌تواند زنان دهه ۸۰ را هم شامل شود، در ماده ۳۹ آمده:

ماده ۴۸ این مصوبه هم تاکید دارد که «بدپوششی» در «معابر و اماکن عمومی» می‌تواند از جریمه نقدی تا حبس را برای زنان و مردان در پی داشته باشد:

ماده ۴۹ هم آنچه را که «برهنگی» یا عرفا برهنگی می‌داند را مشمول مجازات حبس از درجه ۳ تا یک می‌داند:

در تمامی این موارد هم هیچ‌کس از جمله متولدین دهه ۸۰ مستثنی نشده‌اند.

محرومیت‌ها و تبعیض‌ها

به جز این موارد جرم‌انگاری شده، بر اساس این قانون رعایت نکردن حجاب می‌تواند محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی را برای افراد پی داشته باشد.

متولدین دهه ۸۰ در سنین ورود به دانشگاه قرار دارند. در این قانون در رقابت برای ورود به موسسات آموزش عالی، حجاب به عنوان یک امتیاز در گزینش و معرفی دانشجویان ذکر شده و رعایت نکردن آن امتیاز منفی است.

در بند ۷ ماده ۱۱ این قانون می‌گوید:

بند ۵ ماده ۱۲ هم تاکید مشابهی دارد:

تبعیض‌ها و محرومیت‌هایی از این دست از زمینه‌های آموزشی گرفته تا ورزشی و اقتصادی را شامل می‌شود.

همچنین بر اساس مواد ۲۵ و ۲۹ و ۳۱ این قانون همه افراد از جمله متولدین دهه ۸۰ هدف رصد اطلاعاتی نهادهای متعدد مانند؛ وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، فراجا و سازمان بسیج مستضعفین هستند تا «از گسترش فرهنگ برهنگی، بی عفتی، کشف حجاب و بدپوششی» جلوگیری شود و در صورت تشخیص این ضابطان به قوه قضاییه معرفی می‌شوند.

این آثار فارغ از تاثیراتی است که این قوانین به صورت غیرمستقیم؛ با بهره برداری از بودجه عمومی کشور در جهت ترویج حجاب، اعمال نظر در گزینش معلمان و استادان دانشگاه، جریمه و تنبیه نهادهایی که به جوانان و نوجوانان بدون حجاب اجباری خدمات می‌دهند و مواردی از این دست، دارد.

از این رو با توجه به متن این قانون، فکت‌نامه به ادعای ابوالفضل اقبالی که «قانون [عفاف و حجاب] اساسا برای این شهروندان دهه هشتادی نوشته نشده و آنها جریمه نمی‌شوند»، نشان «نادرست» می‌دهد.