ادعای شاخ‌دار بادامچیان درباره باحجاب بودن ۴۰ میلیون زن ایرانی

اسدالله بادامچیان، رئیس شورای مرکزی حزب موتلفه، در گفت‌وگویی (لینک بایگانی) با سایت خبرآنلاین که روز چهارم شهریور ۱۴۰۴ منتشر شده گفته است:

«از ۹۰میلیون نفر جمعیت ما ۴۶میلیون زن داریم. ۴۰میلیون از آنها حجاب دارند و اکثرا هم چادری اند. ۲۰میلیون نفر از آنها در روستاها هستند. بنابراین معضلی نداریم.»

آقای بادامچیان به منبع صحبت‌های خود اشاره نکرده است، اما می‌توان با استناد به داده‌های آماری و همچنین پیمایش‌ها و نظرسنجی‌هایی که در داخل و خارج از ایران انجام شده صحبت این ادعاها را بررسی کرد.

۱- آیا ممکن است آمار زنان با حجاب ۴۰ میلیون نفر باشد؟‌

خیر. بر اساس آخرین برآوردهای مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۴ حدود ۴۳ میلیون نفر است که ۹/۵ میلیون نفر آنها کمتر از ۱۵ سال و حدود ۶ میلیون نفر کمتر از ۹ سال سن دارند. با این حساب حتی اگر فرض کنیم تمام جمعیت بالای ۱۵ سال ایران حجاب داشته باشند کل جمعیت آنها بیش از ۳۳ میلیون نفر نخواهد بود.

۲- نتایج نظرسنجی‌ها و پیمایش‌ها درباره مساله حجاب چیست؟

فکت‌نامه پیش‌تر در گزارش‌هایی به موضوع نظرسنجی‌های رسمی درباره حجاب پرداخته است.

در گزارش‌های رسمی و اظهارات مقام‌های حکومتی آمارهای ضد و نقیضی درباره حجاب و پایبندی به حجاب مطرح می‌شود. تحقیقات فکت‌نامه نشان می‌دهد:

اولا هیچ نظرسنجی آزاد و معتبری در داخل ایران برای سنجش اعتقاد ایرانیان درباره حجاب انجام نشده یا اگر شده نتایج آن در دست نیست. عمده نظرسنجی‌های داخل محصول سازمان‌های مذهبی، تبلیغاتی و سیاسی است که در عین حال در اعمال حجاب اجباری نقش فعال دارند و در معرض تعارض منافع قرار دارند.

دوم، نتایج همین نظرسنجی‌هایی داخلی که درباره حجاب انجام می‌شوند ضد و نقیض است. به عنوان نمونه سازمان تبلیغات اسلامی مدعی است طبق پیمایش‌هایی که در سال ۱۳۹۵ انجام داده حدود ۹۰ درصد مردم ایران «اساسا به حجاب اعتقاد دارند». مقام‌های انتظامی به تحقیقاتی نامعلوم اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد ۷۰ درصد زنان ایرانی به حجاب اعتقاد دارند. از آن‌سو مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که در سال ۱۳۹۷ منتشر شده به نتایج نظرسنجی‌ ایسپا در سال ۱۳۹۳ اشاره می‌کند که نشان می‌دهد بیش از نیمی از ایرانیان «حجاب شرعی» مطلوب حکومت را رعایت نمی‌کنند.

در گزارش‌های دیگری (لینک بایگانی) هم به این نتایج این نظرسنجی که بیش از یک دهه پیش انجام شده اشاره شده است، نتایجی که نشان می‌دهد حتی ۱۱ سال پیش وضعیت حجاب از نظر مردم تفاوت بسیاری زیادی با گفته‌های آقای بادامچیان داشته است، چنانکه نسبت تعداد کسانی که چادر را به عنوان «پوشش مطلوب» از حدود ۲۵ درصد در سال ۱۳۸۵ به زیر ۱۵ درصد در سال ۱۳۹۳ رسیده است.

تصویر بالا نتایج دو نظرسنجی آمار پاسخ شهروندان تهرانی به یک سوال درباره «پوشش مطلوب» در دو نظرسنجی سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۸۵ را نشان می‌دهد.

شرایط البته در ایران تغییر کرده است. سال گذشته برخی رسانه‌های فارسی‌زبان در خارج از کشور بخش‌هایی از نتایج درز کرده آخرین «پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» را منتشر کردند که نشان از کاهش چشمگیر تمایل مردم به حجاب و حجاب اجباری دارد. این پیمایش‌ در پاییز ۱۴۰۲ و پس از سرکوب اعتراضات سال ۱۴۰۱ در پی کشته شدن مهسا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد انجام شده است و در واقع موج چهارم نظرسنجی گسترده‌ای است که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود. در گزارشی که بی‌بی‌سی فارسی به قلم حسین باستانی منتشر کرده آمده است: «درصد کسانی که در ۱۴۰۲ گفته‌اند با "بی‌حجابی" مشکل ندارند، سه و نیم برابر ۱۳۹۴ شده است»

نمودار زیر را بی‌بی‌سی تهیه کرده نشان می‌دهد بیش از ۴۵ درصد پاسخ دهندگان مخالف حجاب اجباری‌اند و حدود ۱۴ درصد هم ترجیح داده‌اند که اعلام کنند نه موافقت و نه مخالفتی دارند. باید توجه این گزارش در شرایطی برگزار شده که مخالفت با حجاب اجباری در ایران دردسرساز است و ممکن است بسیاری از افراد در پاسخ به سوال درباره حجاب نظر واقعی‌شان را نگویند، اما با در نظر گرفتن همین موضوع تغییر نگرش به مساله حجاب در فاصله چند سال نشانه‌ای از کاهش تمایل و حساسیت عمومی به مساله حجاب در ایران شده است. پدیده‌ای که با گزارش‌های میدانی (لینک بایگانی) که در رسانه‌های داخلی منتشر شده هم‌خوانی دارد. به عنوان نمونه در گزارش سایت انصاف‌نیوز در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ گفته شده طبق مشاهدات خبرنگار نسبت زنان بدون حجاب ۱۰ به ۴۰ است.

البته آمارهای پراکنده‌ای هم اعلام شده که معلوم نیست منبع آنها چیست. به عنوان نمونه سایت همشهری در بهمن ۱۴۰۲ ویدئویی را از یک برنامه صدا و سیما منتشر کرده که در آن کارشناس برنامه می‌گوید: «فراوانی کشف حجاب زیر ده درصد و حدود ۸ درصد است.»

معلوم نیست مبنای این آمار چیست، اما مرکز رصد فرهنگی کشور در سال ۱۴۰۲ گزارشی با عنوان «حجاب و کشف حجاب در تهران» منتشر کرده که به نظر می‌رسد محرمانه است. نتایج تحقیقات فکت‌نامه برای پیدا کردن یافته‌های این گزارش به جایی نرسید. تاکنون به جز خبر انتشار آن هیچ چیز دیگری از این گزارش در فضای عمومی منتشر نشده است.

باید توجه داشت همه اینها در شرایطی است که حجاب در ایران اجباری است و افراد صرف نظر از عقیده خود موظف به رعایت آن هستند و در غیر این صورت ممکن است تحت تعقیب و مجازات قرار بگیرند.

اسدالله بادامچیان، رئیس شورای مرکزی موتلفه می‌گوید: «۴۰ میلیون زن محجبه داریم که اکثرا چادری‌اند.»
اولا این ادعا از نظر آماری غیرممکن است. طبق آخرین برآوردها مرکز آمار کل جمعیت زنان در ایران کمتر از ۴۳ میلیون نفر است که حدود ۱۰ میلیون آنها کمتر از ۱۵ سال دارند.
دوم، حجاب در ایران اجباری است افراد صرف نظر از عقیده خود موظف به رعایت آن هستند و در غیر این صورت ممکن است تحت تعقیب و مجازات قرار بگیرند.
سوم، با این وجود بسیاری از گزارش‌های میدانی و نظرسنجی‌های داخلی حکایت از مخالفت گسترده و مقاومت گروه بزرگی از زنان در مقابل حجاب اجباری دارند.
جهارم، طبق اسناد درز کرده از آخرین پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال ۱۴۰۲، حدود ۴۵ درصد افراد به صراحت اعلام کرده‌اند که مخالف حجاب اجباری‌اند.
این در شرایطی است که مخالفت با حجاب اجباری در ایران دردسرساز است. احتمالا اگر این نظرسنجی در شرایط آزاد برگزار شود نسبت مخالفت بیش از این است.
با این اوصاف روشن است آمار آقای بادامچیان هم غیرمنطقی است، هم با مشاهدات میدانی سازگاری ندارد و هم بر خلاف نظرسنجی‌های رسمی است که نهادهای حکومتی در داخل ایران برگزار می‌کنند.
با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.