مطبوعات و رسانه‌ها
نشریات چاپی و آنلاین
نقل قول منسوب به توماس کارلایل درباره امام حسین
نادرست
نقل قول جعلی منسوب به توماس کارلایل درباره امام حسین
اگر وقت ندارید …
- سال‌ها است یک نقل قول جعلی منسوب به توماس کارلایل، مورخ اسکاتلندی قرن نوزدهم درباره امام حسین و کربلا، در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود.
- منبع اصلی این نقل به همراه چند نقل قول جعلی دیگر، کتابی از سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد روحانی و مدرس حوزه علمیه، در سال ۱۳۴۷ است و انتشارات آستان قدس آن را چاپ کرده است.
- کارلایل درباره بسیاری از شخصیت‌های تاریخی جهان صحبت کرده، حتی در کتاب «قهرمانان و ستایش قهرمانان» یک فصل را به پیامبر اسلام اختصاص داده و چند باری به امام علی اشاره کرده است.
- اما نه در این کتاب و نه در سایر آثار مکتوب او، هیچ اشاره‌ای به امام حسین یا واقعه کربلا نشده است.
هر سال همزمان با مناسبت‌های ماه‌های محرم و صفر، از جمله اربعین در شبکه‌های اجتماعی نقل قولی منسوب به توماس کارلایل، مورخ مشهور اسکاتلندی قرن نوزدهم به این مضمون منتشر می‌شود:
«بهترین درسی که از تراژدی کربلا می‌گیریم، این است که حسین (ع) و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند. آنها با عمل خود روشن کردند که تفوق عددی در جایی که حق با باطل روبه‌رو می‌شود، اهمیت ندارد و پیروزی حسین (ع) با وجود اقلیتی که داشت، باعث شگفتی من است.»
به عنوان نمونه می‌توان به ده‌ها پست اینستاگرامی با این مضمون اشاره کرد که در هفته‌های اخیر همزمان با اربعین منتشر شده است.
این نقل قول، به همراه تعداد زیادی نقل قول دیگر سال‌ها است در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. به عنوان نمونه می‌توان به انواع و اقسام سایت‌های خبری و غیر خبری رسمی و غیررسمی اشاره کرد.
مثلا خبرگزاری میزان در سال ۱۳۹۶، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه در سال ۱۳۹۷، خبرگزاری تسنیم در سال ۱۳۹۸، خبرگزاری برنا در سال ۱۴۰۳ عین همین نقل قول را در گزارش‌های خود منتشر کرده‌اند.
در این میان پایگاه راسخون نیز کارتی با همین مضمون برای استفاده در شبکه‌های اجتماعی طراحی کرده که در پایین آن به منبع اصلی اشاره شده است. کتاب «درسی که حسین علیه السلام به انسان‌ها آموخت» نوشته عبدالکریم هاشمی‌نژاد.
کتاب «درسی که حسین...» را نشر آستان قدس رضوی، بیش از نیم قرن پیش (سال ۱۳۴۷) منتشر کرده است. در نسخه‌ای از این کتاب که در کتابخانه دیجیتال نور در دسترس است، در صفحه ۲۹۰ این نقل قول آمده است و در پایین صفحه به جای منبع این نقل قول صرفا عبارت «توماس کارلایل» به انگلیسی نوشته شده است. در برخی نسخه‌های پی‌دی‌اف کتاب (لینک بایگانی) منبع شماره سوم مجله نور دانش در سال ۱۳۴۱ معرفی شده است. ما نتوانستیم نسخه‌ای از این نشریه را پیدا کنیم و ببینیم که آیا این نقل آنجا هم منتشر شده و اگر شده منبع آن چیست.
این کتاب علاوه بر این نقل قول‌های دیگری هم منسوب به شخصیت‌های خارجی دارد که فکت‌نامه پیش‌تر یک مورد دیگر آن یعنی نقل قول منسوب به گاندی را بررسی کرده و به آن نشان «نادرست» داده بود.
جست‌وجو در منابع معتبر نشان می‌دهد توماس کارلایل هرگز چنین جمله‌ای را نگفته است. نتیجه جست‌وجوی کلیدواژه‌های انگلیسی کارلایل، حسین، کربلا هیچ نتیجه‌ای به جز چند سایت مذهبی شیعه (مانند این سایت و این) ندارد. برخی از آنها منبع خود را کتاب «درباره قهرمانان، ستایش قهرمان و نقش قهرمانی در تاریخ»معرفی کرده‌اند.
نسخه کامل کتاب کارلایل در سایت Internet Archive در دسترس عمومی قرار دارد. کارلایل در این کتاب یک فصل را به پیامبر اسلام (صفحات ۴۷ تا ۸۷) اختصاص داده و چند باری به امام علی اشاره کرده است، اما در این کتاب هیچ اشاره‌ای به حسین یا واقعه کربلا نشده است.
به جز این در هیچ منبع معتبر دیگری اشاره‌ای به چنین نقل قولی نشده است. بنابراین روشن است این نقل قول را بیش از نیم قرن روحانیون شیعه جعل کرده‌اند و هیچ ربطی به توماس کارلایل ندارد. با این اوصاف فکت‌نامه به این نقل قول جعلی نشان «نادرست» می‌دهد.
