ادعای نادرست درباره کاهش مصرف برق با قرار دادن کلید در جعبه فیوز

در شبکه‌های اجتماعی یک ویدیو منتشر و پربازدید شده که ادعا می‌کند اگر یک کلید فلزی را در جعبه فیوز برق قرار دهیم انرژی مغناطیسی را جذب می‌کند و مصرف برق خیلی کمتر می‌شود. کسی که پست را منتشر کرد ادعا می‌کند که خودش این کار را انجام داده و مصرفش کاهش پیدا کرده است.

این ادعا بی‌اساس است.

قرار دادن کلید یا هر شی فلزی دیگر در جعبه فیوز هیچ اثری در کاهش هزینه مصرف برق ندارد و کار خطرناکی است.

این ادعا احتمالا از یک باور قدیمی و رایج بر می‌آید که تصور می‌شد در مورد کنتورهای مکانیکی قدیمی و نه جعبه فیوز رواج داشت، که همان هم در مورد کنتورهای دیجیتال امروزی، این روش‌ها کاملاً بی‌اثر و به راحتی قابل ردیابی هستند.

جعبه فیوز وظیفه حفاظت از مدار و توزیع برق را بر عهده دارد و هیچ ارتباطی با اندازه‌گیری میزان مصرف ندارد. قرار دادن هر شیء فلزی در آن بی‌معنا و بسیار خطرناک است. این باور غلط، حاصل اشتباه گرفتن «جعبه فیوز» با «کنتور برق» آن هم کنتورهای قدیمی از نوع الکترومکانیکی است.

چرا فکر می‌کردند این شیوه موثر است؟

کنتورهای قدیمی از نوع الکترومکانیکی بودند که به آن‌ها «کنتورهای دیسکی» یا «فراریسی» نیز می‌گفتند. بخش اصلی این کنتورها یک دیسک آلومینیومی بود که به صورت افقی قرار داشت و آزادانه می‌چرخید.

نحوه کار این کنتور به این صورت است که دو سیم‌پیچ الکترومغناطیسی در بالا و پایین دیسک وجود داشت، یکی به ولتاژ برق شهر و دیگری به جریان (آمپر) مصرفی متصل بود. عبور برق از این سیم‌پیچ‌ها، یک میدان مغناطیسی متغیر ایجاد می‌کرد. این میدان مغناطیسی، جریان‌های الکتریکی کوچکی به نام «جریان گردابی» (Eddy Current) را در داخل دیسک آلومینیومی القا می‌کرد. اثر متقابل این جریان‌های گردابی و میدان‌های مغناطیسی، یک نیروی چرخشی (گشتاور) به دیسک وارد می‌کرد و آن را به چرخش در می‌آورد. سرعت چرخش این دیسک مستقیماً با میزان مصرف برق متناسب بود. هرچه لامپ‌های بیشتر یا وسایل پرمصرف‌تری را روشن می‌کردید، دیسک سریع‌تر می‌چرخید و شماره‌انداز کنتور، مصرف بیشتری را ثبت می‌کرد.

با توجه به سازوکار این کنتور باور عمومی این بود که اگر بتوان به هر طریقی سرعت چرخش این دیسک را کم کرد یا آن را متوقف نمود، کنتور عدد کمتری را ثبت خواهد کرد. از این رو تلاش می شد یه شیوه‌های مختلف از جمله ایجاد اصطکاک فیزیکی یا ایجاد اختلال مغناطیسی بر این میدان مغناطیسی اثر بگذارند.

در روش ایجاد اختلال مغناطیسی ایده این بود که با قرار دادن یک آهنربای بسیار قوی روی بدنه کنتور، میدان مغناطیسی خارجی بتواند میدان‌های داخلی که باعث چرخش دیسک می‌شوند را مختل کند و یک نیروی ترمز اضافی ایجاد نماید.

چرا این روش‌ دیگر به کار نمی‌آید؟

کنتورهای دیجیتال امروزی هیچ بخش متحرکی (مانند دیسک چرخان) ندارند و مصرف را به صورت کاملاً الکترونیکی و با استفاده از مدارهای مجتمع اندازه‌گیری می‌کنند. بنابراین روش اصطکاک فیزیکی کاملاً بی‌معنی است. در ضمن این کنتورها به سنسورهای هوشمندی مجهز هستند که هرگونه تلاش برای دستکاری (مانند باز کردن درپوش، اعمال میدان مغناطیسی قوی، یا تغییر در ولتاژ و جریان) را ثبت کرده و فوراً به مرکز کنترل شرکت برق هشدار می‌دهند.

بنابراین، این باورها مربوط به تکنولوژی منسوخ شده‌ای است که امروزه کاربردی ندارد و تلاش برای انجام آن روی هر نوع کنتوری خطرناک و نادرست است.

چرا قرار دادن کلید در جعبه فیوز خطرناک است؟

کلید فلزی رسانای عالی الکتریسیته است. قرار دادن آن در جعبه فیوز، که مرکز تجمع سیم‌های برق‌دار است، می‌تواند منجر به نتایج فاجعه‌بار از جمله؛ ایجاد اتصال کوتاه، برق‌گرفتگی شدید یا مرگ، ایجاد یک انفجار الکتریکی به نام «قوس الکتریکی»و آتش‌سوزی شود.

1. ایجاد اتصال کوتاه (Short Circuit): خطرناک‌ترین اتفاقی که به احتمال زیاد رخ می‌دهد این است که کلید فلزی شما به طور همزمان با یک بخش برق‌دار (فاز) و یک بخش خنثی (نول) یا بدنه فلزی جعبه تماس پیدا کند. این کار یک مسیر تقریباً بدون مقاومت برای عبور جریان ایجاد می‌کند.
2. برق‌گرفتگی شدید یا مرگ: اگر در هنگام این تماس، بدن شما نیز بخشی از مدار شود (مثلاً دست شما با کلید و پای شما با زمین در تماس باشد)، جریان برق بسیار شدیدی از بدن شما عبور کرده و باعث ایست قلبی و مرگ آنی می‌شود.
3. قوس الکتریکی (Arc Flash): اتصال کوتاه می‌تواند باعث ایجاد یک انفجار الکتریکی به نام «قوس الکتریکی» شود. این پدیده یک انفجار شدید از نور، حرارت (تا ۲۰,۰۰۰ درجه سانتی‌گراد) و فلز مذاب است که می‌تواند باعث سوختگی‌های مرگبار، نابینایی و آسیب شدید به ریه‌ها شود.
4. آتش‌سوزی: حرارت عظیم ناشی از اتصال کوتاه می‌تواند به راحتی عایق پلاستیکی سیم‌ها را ذوب کرده و باعث آتش‌سوزی فوری در داخل دیوارها و جعبه فیوز شود.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که اگر یک کلید فلزی را در جعبه فیوز برق قرار دهیم مصرف برق خیلی کمتر می‌شود. نشان شاخ‌دار می‌دهد.