ادعای نادرست درباره قطعی شدن خرید ۴۰ فروند جت J-10C از چین

در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های ایران (لینک۱، لینک۲) خبری منتشر و پربازدید شده که ادعا می‌کند ایران ۴۰ فروند جت J-10C از چین خریداری کرده و تحویل گرفته است. این خبر به نقل از اینستاگرام بریکس‌نیوز منتشر شده است. در برخی موارد، تعداد جنگنده‌های خریداری شده را ۱۵۰ تا ۴۰۰ فروند عنوان کرده‌اند.

این خبر در ایکس (توییتر) و در اکانت‌های خبری غیرفارسی هم در سطح وسیع منتشر شده است.

آیا ایران از چین جت J-10C خریده است؟

تا تاریخ نوشتن این گزارش در روز سه‌شنبه، ۱۷ تیر ۱۴۰۴ (۸ جولای ۲۰۲۵)، هیچ تأیید رسمی از سوی مقامات ایران یا چین مبنی بر خرید یا تحویل جنگنده J-10C به ایران وجود ندارد. با توجه به موانع لجستیکی، اقتصادی و تکنیکی موجود در این باره در حال حاضر اساسا خبر خرید و تحویل فوری این جنگنده‌ها دور از ذهن است.

با این وجود، این موضوع در هفته‌های اخیر و وقوع جنگ ایران و اسرائیل به یکی از داغ‌ترین بحث‌ها در محافل خبری و نظامی ایران و بیرون از ایران تبدیل شده است.

اکانت اینستاگرامی Brics Countries که خبر اولیه در آن منتشر شده، تاکید کرده که این خبر به نقل از کانال ۵۷ روسیه است. ما نتوانستیم نشانه‌ای از این خبر در کانال ۵۷ روسیه، که TV Zvezda هم نامیده می‌شود، پیدا کنیم.

در رسانه‌های داخل ایران چه می‌گویند؟

در داخل ایران گزارش‌های متعددی درباره امکان برقراری توافقی بین و ایران و چین برای خرید این جنگنده‌ها و موانع احتمالی آن منتشر شد.

روزنامه فرهیختگان روز ۹ تیر ۱۴۰۴ در گزارشی نوشت:

«هم‌زمان با سفر سرتیپ خلبان «عزیز نصیرزاده»، وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران به چین، خبر‌های مختلفی از خرید فوری جنگنده‌های «جی-10» از سری c شنیده می‌شود. این خبر با توجه به جنس چنین توافقاتی که در مراحل اولیه محرمانه باقی می‌مانند و همچنین شرایط خطیر کنونی رسما تایید نشده است؛ اما آنچه بر خوش‌بینی‌ها افزوده، انتشار خبر آن در حساب‌های کاربری سازمان بریکس در فضای مجازی است».

اما در این گزارش هم بحث پذیرش یا عدم قبول توافقی برای آغاز پروسه خرید این جنگنده‌ها از چین است و حرفی از خریداری قطعی و تحویل نیست.

وب سایت رویداد ۲۴ هم در این باره با رضا طوسی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل، گفتگو کرده است. به گفته او حتی در صورت قطعی شدن خرید جنگنده‌های J-10C «این فرایند سریع نیست؛ از تولید و آموزش خلبان گرفته تا زیرساخت‌ها، حداقل یک تا دو سال زمان نیاز است».

خبرگزاری دانشجو هم در گزارشی تفصیلی در این بار نوشته: «تصور «خرید فوری» و عملیاتی شدن سریع، با واقعیت‌های فنی و لجستیکی در تضاد کامل قرار دارد».

رسانه‌های خارجی و بین‌المللی

نشنال اینترست در روزهای اخیر گزارشی در این باره نوشته و تاکید کرده که هرچند ایران پیش‌تر قرارداد خرید جنگنده‌های روسی (به‌ویژه سوخو-۳۵) را بسته بود، اما مسکو در تحویل آن‌ها تعلل کرده و ظاهراً اولویت را به استفاده از این جنگنده‌ها در اوکراین داده است. همین موضوع توجه ایران را به پکن و جنگنده‌های چینی J-10C جلب کرده است. در این گزارش هم نه بر قطعی بودن این توافق و خرید، که بر احتمال آن تاکید می‌شود و آن را برای هر دو طرف معامله، یعنی ایران و چین مفید می‌داند.

بر اساس گزارشی که فوربس در اردیبهشت امسال نوشت، در سال‌های اخیر ایران تمایل خود را برای خرید حدود ۳۶ فروند جنگنده پیشرفته J-10C از چین اعلام کرده بود تا بخشی از ناوگان هوایی فرسوده‌اش را نوسازی کند. با این حال، پیشنهاد ایران برای پرداخت بهای این جنگنده‌ها با نفت، مورد قبول چین قرار نگرفت و در نتیجه، توافقی میان دو کشور حاصل نشد. از این رو به نظر می‌رسد اگر توافق خریدی هم صورت گرفته باشد، جدید و چنانچه فرهیختگان تاکید کرد احتمالا بعد از سفر اخیر وزیر دفاع ایران به چین است.

وب‌سایت نظامی‌نویس اوکراینی Militarnyi و رسانه‌های هندی و پاکستانی هم این خبر را که ایران مذاکرات با چین را برای خرید جنگنده‌های J-10C شدت بخشیده است تا جایگزین جنگنده‌های روسی سوخو-۳۵ شود، منتشر کردند. همه این رسانه‌ها این خبر را به نقل از نشریه Moscow Times با استناد به منبعی در روزنامه خراسان منتشر کرده‌اند.

در صفحه ۲ روزنامه خراسان در روز ۵ تیر ۱۴۰۴ عکس‌نوشتی منتشر شده است.

در متن این عکس‌نوشت آمده:

«امیر سرتیپ خلبان نصیرزاده وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران روز گذشته به چین سفر کرد. همزمان رسانه‌های پاکستانی از بازدید مقامات وزارت دفاع ایران از جت‌جنگنده J-۱۰C خبر دادند. این جنگنده یک هواپیمای نسل ۴.۵ چینی است که عملکرد خوبی در قبال رافال فرانسوی در جنگ پاکستان و هند به نمایش گذاشت.احتمالا ایران پس از جنگ با اسرائیل، به دنبال خرید جنگنده در ازای نفت از چین باشد تا نقاط ضعف پدافند هوایی خود را برطرف کند».

به نظر می‌رسد این عکس‌نوشت روزنامه خراسان یکی از اولین خبرهایی است که این موج اخیر اظهارات و تولید اخبار نادرست در این باره را در پی داشت.

روزنامه کامرسانت روسیه هم در همان روز پنج تیر در گزارشی با تیتر «کنار گذاشته شدن سوخو-۳۵» نوشت که ایران به‌جای جنگنده‌های روسی، به دنبال خرید جت‌های J-10C از چین است. این روزنامه به نقل از روزنامه خراسان گزارش داد که ایران بار دیگر «در حال بررسی خرید» نسخه صادراتی J-10C است و در همین راستا، سفر سرتیپ عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع ایران، به اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهر چینگ‌دائو چین را نیز معنادار ارزیابی کردند.

سابقه تلاش ایران برای جنگنده J-10C

ایران سالهاست که در تلاش برای خرید به جنگنده J-10C چین است. در سال ۲۰۱۵، مقدمات قرارداد تأمین ۱۵۰ فروند جنگنده آغاز شد، اما این معامله متوقف شد؛ چراکه پکن می‌خواست معامله با ارز خارجی انجام شود و تهران به‌دلیل کمبود ارز، پیشنهاد تهاتر نفت و گاز را مطرح کرده بود. در آن زمان حتی خبری با این مضمون منتشر شد که جنگنده‌های چینی قرار است با توسعه میدان نفتی آزادگان مبادله می‌شوند، اما در نهایت این معامله سر نگرفت.

در سال ۲۰۲۰، مذاکرات از سر گرفته شد. این بار تعداد جنگنده‌ها به ۳۶ فروند هواپیما رسید و با وجود مذاکرات فراوان این بار هم طرفین نتوانستند بر سر نحوه پرداخت به توافق برسند.

کارشناسان، دلیل اصلی به سرانجام نرسیدن عملیات خرید ایران از چین را عدم تمایل چین تمایلی به فروش جنگنده‌های J-10C در ازای نفت و گاز طبیعی ایران می‌دانند. ایران نمی‌تواند با دلار یا یورو نقد به چین پرداخت کند و در عوض ترجیح می‌دهد با نفت و گاز طبیعی به‌جای پول نقد، تجهیزات نظامی دریافت کند.

اخیرا در پی برقراری آتش‌بس بین ایران و اسرائیل، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در شبکه تروث سوشال نوشت: «چین اکنون می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد». این اظهارنظر مبهم رییس‌جمهوری ایالات متحده که واکنش خاصی هم از سوی چین نداشت این تصور را به وجود آورد که ممکن است ایران بتواند منابع مالی لازم را برای خرید این جنگنده‌ها فراهم کند.

جنگنده J-10C (اژدهای نیرومند) چه ویژگی‌هایی دارد؟

جنگنده چنگدو J-10C، یک هواپیمای جنگی چندمنظوره و تک‌موتوره ساخت چین است که به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های نسل ۴.۵ در جهان شناخته می‌شود. این جنگنده که رقیب مستقیمی برای F-16 وایپر آمریکایی محسوب می‌شود، برای اجرای عملیات هوا به هوا و هوا به زمین در تمام شرایط آب و هوایی طراحی شده است. جی-۱۰ می‌تواند با حداکثر سرعت ۲۳۲۷ کیلومتر بر ساعت در ارتفاعات بالا پرواز کند و سقف پروازی آن ۱۸۰۰۰ متر است. برد و شعاع عملیاتی این هواپیما به ترتیب ۱۸۵۰ کیلومتر و ۵۵۰ کیلومتر است. وزن این هواپیما حدود ۹۷۵۰ کیلوگرم است. این جنگنده با استفاده از ورودی هوای مافوق صوت بدون مجرا (DSI) و مواد جاذب رادار، دارای سطح مقطع راداری (RCS) کمتری نسبت به جنگنده‌های نسل چهارم است، اما به دلیل حمل خارجی تسلیحات، یک جنگنده پنهان‌کار کامل (نسل پنجم) محسوب نمی‌شود.

قیمت هر فروند این جنگنده از ۶۰ میلیون دلار (پیکربندی پایه) تا ۹۰ میلیون دلار (شامل قطعات یدکی، ضمانت‌نامه، تسلیحات و آموزش خلبان) متغیر است.

از این رو با توجه به اطلاعات موجود، ادعای خرید و تحویل ۴۰ فروند به ایران، یک ادعای تایید نشده از یک منبع غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی است. این در حالی است که گمانه‌زنی‌های جدی درباره تلاش ایران برای خرید این جنگنده‌ها از چین وجود دارد، اما هیچ خبری تایید نمی‌کند که این تلاش ایران تا لحظه نوشتن این گزارش نتیجه‌ای در پی داشته است. از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.