درباره تعداد افغانستانی‌های متهم به جاسوسی در ایران چه می‌دانیم؟

طی جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل ۲۲ خرداد تا سوم تیر (۱۲ تا ۲۴ ژوئن)، و روزهای پس از آن، بازداشت و اخراج مهاجران افغانستانی از ایران روندی صعودی پیدا کرد. در این روزها خبرهایی هم از بازداشت اتباع افغانستانی با اتهام جاسوسی برای اسرائیل مخابره شد. تکرار خبرهایی از این دست موجی از خواست اخراج اتباع افغانستانی را با داغ شدن مجدد هشتگ‌هایی مانند #اخراج_افغانی_مطالبه_ملی و #ابطال_کارت_آمایش_افغانی در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد. فضای ایجاد شده محدود به رسانه‌‌ها و فضاهای آنلاین نبود، به گزارش بی‌بی‌سی فارسی بسیاری از افغان‌ها می‌گویند در کوچه و بازار با برچسب‌هایی مانند «جاسوس اسرائیل» به آنها توهین می‌شود.

در مقابل این موج کمپین‌هایی هم برای مخالفت با این سیاست و نحوه اجرای آن در داخل کشور شکل گرفت.

سوالی که در این گزارش به آن می‌پردازیم این است که با فرض صحت گزارش‌های نهادهای رسمی تعداد «جاسوسان افغانستانی موساد» که در عملیات‌های مختلف دستگیر شدند چند نفر است؟ بر اساس آخرین اعلان‌های مقامات رسمی حدود شش میلیون افغانستانی مجاز و غیرمجاز در ایران زندگی می‌کنند، چه درصدی از این افراد با اتهام جاسوسی برای موساد بازداشت شدند؟ آیا این تعداد معنی‌دار است؟

در مورد تعداد افرادی که در مدت جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل با اتهام جاسوسی و مواردی از این دست دستگیر شدند اطلاعات دقیقی در دست نیست. با وجود این در آخرین عددی که در این باره از سوی نهادهای رسمی اعلام شد آمده که طی ۱۲ روز جنگ، ایران بیش از ۷۰۰ نفر از «مزدورها که عمدتاً در قالب شبکه‌های جاسوسی و خرابکارانه» فعالیت می‌کردند را بازداشت کرد. بر اساس این گزارش بیشترین موارد دستگیری مربوط به استان‌های کرمانشاه (۱۲۶ نفر)، اصفهان (۷۶ نفر)، خوزستان (۶۲ نفر)، استان فارس (۵۳ نفر) و لرستان (۴۹ نفر) بوده است، و آمار دستگیری در استان تهران هنوز به صورت دقیق اعلام نشده است.

ما خبرهای رسانه‌های رسمی داخلی را مبنی جستجو قرار می‌دهیم و تلاش می‌کنیم همه خبرهای بازداشت اتباع افغانستانی از روز آغاز جنگ ایران و اسرائیل در روز ۲۳ خرداد تا به امروز را گردآوری کنیم. در ادامه به خبرهای منابع غیررسمی هم اشاره می کنیم.

۱. در روز ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ ویدیویی همراه با خبری به این مضمون منتشر شد «بسیجیان حوزه نجف اشرف سپاه ناحیه دلفان لرستان، تعدادی ریز پرنده به همراه ۵ نفر اتباع خارجی دستگیر شدند این افراد در محور ارتباطی نورآباد به نهاوند در حوالی شهر برخوردار شهرستان دلفان دستگیر شدند». در عنوان خبر تاکید شده که این اتباع افغانستانی هستند. این خبر و ویدیوها در اعلب رسانه‌های داخلی منتشر شده و بارها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد.

با وجود تاکید بر وجود ریزپرنده‌ها در متن خبر در ویدیو اثری از ریزپرنده نیست، تعداد بازداشتی‌ها هم چهار نفر است که آنها را در جاده‌ای در کنار یک مزرعه نشانده‌اند.

۲. روز ۲۸ خرداد، اعلام شد یک جاسوس موساد در شهرری بازداشت شد که «در تلفن همراه این فرد که از اتباع کشور افغانستان و دانشجوی کارشناسی بوده است، فایل‌هایی مربوط به آموزش ساخت پهپاد و بمب وجود دارد».

۳. روز ۳۱ خرداد ویدیویی از اعترافات دو نفر که گفته می‌شود جاسوس‌های دستگیرشده موساد و از اتباع افغانستانی غیرمجاز در تهران هستند، منتشر شد.

بر اساس گزارش‌ها، این دو نفر با هدف جمع‌آوری اطلاعات از مراکز حساس، اقدام به شناسایی موقعیت سازمان صدا و سیما و منزل یکی از مسئولان ارشد کشور در منطقه سعادت‌آباد تهران کرده و تصاویر آن را از طریق پیام‌رسان واتساپ برای رابط خود در آلمان ارسال کرده‌اند. یکی از آنان دو هزار دلار بابت ارسال لوکیشن دریافت کرد.

۴. در روز دوم تیر ویدیوی دیگری منتشر شد که در آن سه افغانستانی و یک ایرانی در پاکدشت به جاسوس بودن خود اعتراف می‌کنند. بنابراین گزارش‌ها این افراد متهم‌اند با گرفتن ۳۰ میلیون تومان پول، قصد داشتند نیروگاه برق محله افسریه را منفجر کنند.

۵. در روز ۱۱ تیر اعلام شد که سپاه علیه پنج جاسوس اسرائیل در خاش عملیات انجام داده است. در اطلاعیه قرارگاه منطقه‌ای قدس جنوب شرق نیروی زمینی سپاه که صبح چهارشنبه منتشر شد، آمده: «پنج نفر از آنان که اغلب از اتباع بیگانه بوده و وابستگی مستقیم به سرویس‌های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی دارند، با هدف ایجاد ناامنی در عمق کشور و مشارکت در عملیات خرابکارانه از جمله اقدامات با استفاده از ریزپرنده‌ها فعالیت می‌کردند».

این اتفاق در رسانه‌ها و منابع حقوق بشری به صورت دیگری مخابره شد. بنابر گزارش حال‌وش، سازمان حقوق بشری ایرانی که رویدادهای بلوچستان و اقلیت‌های قومی و مذهبی ایران را پوشش می‌دهد روز سه‌شنبه ۱۰ تیر ۱۴۰۴ نیروهای اطلاعات سپاه و نظامیان با ده‌ها خودرو به روستای گونیچ خاش حمله کردند. حال‌وش می‌گوید در این حمله ۱۲ زن بلوچ، بدون هیچ سلاحی، هدف تیرهای جنگی قرار گرفتند. «خان‌بی‌بی بامری» و و «لالی بامری» ۴۰ ساله کشته شدند. «ریحانه بامری» ۲۱ ساله جنین خود را زیر لگد و ساچمه از دست داد. «صبا بامری» ۱۷ ساله و «اسرا بامری» ۱۸ ساله و «فاطمه بامری» ۲۶ ساله «مدینه بامری» ۲۴، «رحم‌بی‌بی بامری» ۳۲ ساله، «سنج‌ملک بامری» ۴۵ ساله، «عسل بامری» ۲۰ ساله، «محدثه بامری» ۱۶ ساله، «مهتاب بامری» ۵۰ ساله، نیز مجروح و راهی بیمارستان شدند.

خبرهای تکذیب شده، جعلی و غیر مرتبط

۱. روز ۲۹ خرداد خبر بازداشت « ۱۸ نفر از عوامل جاسوسی و تروریستی اتباع خارجی اسرائیل در مشهد» اعلام شد.

این خبر چند روز بعد از سوی معاون امنیتی، انتظامی استاندار خراسان رضوی تکذیب شد و امیرالله شمقدری گفت: «دستگیری اخیر ۱۸ تبعه افغانستانی غیرمجاز در مشهد هیچ ارتباطی با ساخت پهپاد و همکاری و ارتباط با رژیم صهیونیستی نداشته و علت دستگیری این افراد فقط حضور غیرمجاز این اتباع در ایران بوده است».

با وجود تکذیب این خبر با جزییات نادرست جدیدی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود.

۲. رجانیوز در روزهای آخر خرداد ماه ویدئویی منتشر و ادعا کرد این ویدیو «کشف پایگاه زیرزمینی منتسب به موساد با حضور بیش از ۴۰۰ تبعه غیرقانونی افغان در نزدیکی ستاد کل سپاه توسط بسیج» را نشان می‌دهد. این ویدیو در ادامه در شبکه افق هم پخش شد. مدتی بعد ویدیو از وبسایت رجانیوز و شبکه‌های اجتماعی این رسانه، بدون توضیحی حذف شد، اما در شبکه‌های اجتماعی همچنان بازنشر می‌شود.

در این ویدیو مردانی را در یک سالن تنگ و روی یک راه‌پله می‌بینیم که نه در وضعیت بازداشت که گویی در صف و در حال انتظار به سر می‌برند.

چند روز بعد از انتشار این ویدیو رسانه‌های افغانستانی فعال در ایران از جمله صفحه «اخبار مهاجرین مقیم ایران» در فیسبوک نوشت که این ویدیو دفتر کفالت اتباع در باقرشهر را تهران است و اتباعی را که برای تمدید مدارک خود به این مرکز مراجعه کرده بودند را نشان می‌دهد.

ما نتوانستم اصل این ویدیو را پیدا کنیم. اما با توجه به عرض کم ساختمان و راه‌پله‌های باریک آن و قدمت و شکل ساختمان احتمالا این ویدیو در دفتر کفالت اتباع خارجی ۱۴۵۱ باقرشهر ثبت شده باشد. افرادی هم که در این ویدیو دیده می‌شوند اتباعی هستند که نه در بازداشت بلکه در انتظار تمدید مدارک و انجام کارهای اداری خود هستند.

۳. توییتی با ادعای کشف «یک کارگاه ساخت پهپاد انتحاری وابسته به #موساد در اطراف اسلامشهر» منتشر و گفته شد که «همه افغانی بودند».

دستکم در مورد عکس می‌توانیم بگوییم که قدیمی است. عکسی که در این توییت استفاده شده پیش از این در خبرگزاری‌های متعدد با خبرهایی مانند دستگیری سارقان منتشر شده است.

در روز ۲۵ خرداد ۱۴۰۴ هم خبری مبنی بر «کشف کارگاه پهپادهای انتحاری در اسلامشهر» منتشر شد، اما در خبرها حرفی از اتباع افغانستانی نیست.

۴. خبر دیگری هم که فرمانده انتظامی شهرستان ری در روز ۲۷ خرداد منتشر ادعا کرد که با شناسایی یک خانه در شهر ری «یکی از بزرگ‌ترین توطئه‌های تروریستی وابسته به داعش و موساد خنثی شد»، به نادرستی و بدون آنکه مقامات رسمی چنین ادعایی مطرح کرده باشند در شبکه‌های اجتماعی به افغانستانی‌ها نسبت داده شد.

۵. ویدیویی از آزار و اذیت و کتک زدن یک فرد به دست چند نفر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است (لینک). ادعا می‌شود این فرد «جاسوس موساد» است و «به دلایلی مشکوک» در منطقه حضور داشته و او را «جوانان غیور لرستانی در شهر خرم‌آباد شناسایی و دستگیر» کرده‌اند. با وجود انتشار گسترده این ویدیو در شبکه‌های اجتماعی هیچ گزارش و خبری در این باره در منابع رسمی منتشر نشد و این خبر هیچگاه تایید نشد.

۶. در روز ۲۷ خرداد خبر بازداشت یک نفر اعلام شد و گفته شد مستندسازی است که به صورت غیرقانونی در بوشهر سکونت داشته و با ضبط تصاویری از منطقه حساس هسته‌ای بوشهر برای موساد فعالیت می‌کرد که به دست سازمان اطلاعات سپاه شناسایی و دستگیر شد. گفته شده این فرد از اتباع و دو تابعیتی بوده است اما توضیحی درباره اینکه تابعیت دوم او چیست داده نشده.

۷.به جز مواردی که خبرسازی و تولید خبر نادرست در این باره بود، به نظر می‌رسد یکی از دلایلی که طی هفته‌های اخیر این برداشت عمومی به وجود آمد که تعداد بسیار زیادی «جاسوس افغانستانی» بازداشت شدند این بود که با افزایش تعداد گشت‌های بازرسی در شهرها در شرایط جنگی، تعداد بیشتری از اتباع فاقد مدارک و غیرمجاز شناسایی و بازداشت شدند و خبرهای بازداشت آنها همزمان با خبر بازداشت‌های مرتبط با «ارتباط با موساد» و مواردی از این دست منتشر شد. (لینک۱، لینک۲)

از این رو بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی منابع رسمی در رسانه‌های داخلی ایران و به فرض صحت این گزارش‌ها، از آغاز جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل تا بحال، ۱۶ نفر از اتباع افغانستانی به ظن جاسوسی و ارتباط با اسرائیل در شهرهای مختلف بازداشت شدند و اعترافات تلویزیونی بعضی از آنها پخش شد.

بنابراین با فرض اینکه جمعیت افغانستانی‌های ایران ۶ میلیون نفر و جمعیت ایرانیان حدود ۹۰ میلیون نفر باشد مهاجران افغانستانی حدود ۶ونیم درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند.

از سوی دیگر اگر بنابر آنچه که در منابع رسمی اعلام شده کل افرادی که به اتهام جاسوسی بازداشت شدند را ۷۰۰ نفر در نظر بگیریم، کل تعداد افعانستانی‌هایی که با این اتهام بازداشت شدند ۱۶ نفر یعنی حدود ۲.۳ درصد از این افراد هستند. از این رو به وضوح مشخص است که میزان ارتکاب این جرم در بین مهاجران افغانستانی حتی فراوانی کمتری از ارتکاب آن در بین ایرانیان داشت.