ادعای شاخ‌دار درباره اثر دانه انار بر سرطان

در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده (بایگانی) که «هسته انار بهترین داروی ضد سرطان است.» فردی به نام «احمد سوزنچی» این ادعا را به طور گسترده در اینستاگرام مطرح کرده‌است. سوزنچی در اینستاگرام خود را «دکتر سوزنچی» و «طب سنتی، طب ایرانی»‌ معرفی کرده‌است است. او در ادامه پستش، مدعی می‌شود که «سرطان وجود ندارد و من قبلا این را برای بیمارانم شرح داده‌ام… ولی هسته انار، بهترین دارو برای پیشگیری از سرطانه».

بخش طولانی‌تر صحبت‌های سوزنچی درباره «تئوری توطئه سرطان» موضوع مشهوری است و بارها از جوانب مختلف فنی، راستی آزمایی شده‌است (لینک۱، لینک۲، لینک۳، لینک۴). این ادعا که «سرطان وجود ندارد» شاخ‌دار است.

اما از رابطه انار و سرطان چه می‌دانیم؟

آیا هسته انار بهترین داروی ضدسرطان است؟

ادعای رایج در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر اینکه «هسته انار بهترین داروی ضد سرطان است»، با شواهد علمی موجود همخوانی ندارد و از نظر علمی یک ادعای اغراق‌آمیز و گمراه‌کننده است.

گرچه ترکیبات موجود در انار و به‌ویژه در هسته آن، از جمله پلی‌فنول‌ها (مانند الاژیک اسید و پونیکالاجین)، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید، در برخی مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی اثرات ضدسرطانی بالقوه‌ای نشان داده‌اند، اما تاکنون هیچ پژوهش بالینی معتبری در انسان اثبات نکرده که مصرف هسته انار به‌تنهایی بتواند به عنوان «داروی درمان سرطان» به‌کار رود. تحقیقات انجام‌شده در محیط آزمایشگاه (in vitro) یا بر روی مدل‌های حیوانی (in vivo) معمولاً به منظور شناسایی مسیرهای زیستی و اثرات اولیه مواد طبیعی انجام می‌شوند و قابل تعمیم مستقیم به انسان نیستند.

برای نمونه مقاله‌ای در مجله Nutrition and Cancer در سال ۲۰۱۰ نشان داد که آب انار می‌تواند رشد سلول‌های سرطان پروستات را در محیط آزمایشگاهی کاهش دهد. پژوهش‌های مشابهی نیز درباره سرطان پستان، روده و پوست انجام شده که نتایجی امیدوارکننده اما مقدماتی ارائه داده‌اند. با این حال، پژوهشگران بارها تأکید کرده‌اند که این نتایج صرفاً گام‌های اولیه برای بررسی‌های بالینی بیشتر هستند و نمی‌توان از آن‌ها نتیجه گرفت که مصرف روزانه یا خوراکی هسته انار در انسان به درمان سرطان منجر می‌شود.

بسیاری از ترکیباتی که در محیط آزمایشگاهی اثرات مثبتی از خود نشان می‌دهند، ممکن است در بدن انسان جذب مناسبی نداشته باشند، در دوزهای مؤثر، ایمنی کافی نداشته باشند یا حتی در برخی موارد با داروهای رایج تداخل داشته باشند. در نتیجه، استناد به این مطالعات بدون در نظر گرفتن مراحل کامل تحقیقاتی از جمله کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده، نادرست است و علمی نیست.

نهادهای معتبر پزشکی و پژوهشی نیز با صراحت چنین ادعاهایی را رد کرده‌اند. انجمن سرطان آمریکا (American Cancer Society) اعلام کرده است که «هیچ میوه، گیاه یا ماده طبیعی به تنهایی نمی‌تواند سرطان را درمان کند» و شواهد مربوط به تأثیر انار یا هسته آن هنوز در مراحل اولیه پژوهش قرار دارد. مؤسسه ملی سرطان ایالات متحده (National Cancer Institute) نیز تأکید می‌کند که گرچه انار حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که ممکن است در کاهش التهاب یا محافظت از سلول‌ها مؤثر باشند، اما تاکنون مدرکی دال بر اثربخشی درمانی آن در سرطان ارائه نشده است.

در مجموع، می‌توان گفت که هسته انار مانند بسیاری از میوه‌ها و گیاهان دیگر دارای ترکیبات مفیدی است که پتانسیل بررسی‌های علمی بیشتر را دارد، اما در حال حاضر، هیچ مدرک علمی قوی‌ای وجود ندارد که آن را به عنوان «دارو» یا حتی «بهترین داروی ضد سرطان» معرفی کند. تشویق به تغذیه سالم، شامل میوه‌ها و سبزیجات متنوع از جمله انار، در چارچوب یک رژیم متعادل مفید است، اما نباید انتظار درمان بیماری‌های جدی مانند سرطان را از یک ماده غذایی واحد داشت. راهکارهای درمانی سرطان باید مبتنی بر شواهد علمی معتبر، با نظارت پزشک و در چارچوب درمان‌های تأییدشده انجام گیرد.

بیانیه نظام پزشکی کشور

روز ۲۰ خرداد ۱۴۰۴، معاونت اجتماعی سازمان نظام پزشکی کشور «اسامی ۵۲ مدعی طبابت بدون مجوز» را اعلام کرد و وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران نیز در انتشار این خبر عنوان «برخورد قانونی در انتظار سودجویان حوزه سلامت» را به‌کاربرد. در این بیانیه آمده:

با توجه به … مراجعات متعدد آسیب دیدگان ناشی از اقدامات افراد غیرپزشک و فاقد صلاحیت، درخصوص افراد فهرست زیر به اطلاع می رساند این افراد که در فضای مجازی و در سطح جامعه اقدام به طبابت، تجویز دارو و اقدامات درمانی و حتی اقدامات درمانی تهاجمی می کنند، به اطلاع هموطنان عزیز می رساند کلیه این افراد فاقد پروانه و مجوز طبابت و فاقد صلاحیت و دانش انجام اقدامات درمانی هستند , …ارائه هرگونه خدمات پزشکی، دارویی و درمانی توسط این افراد، مداخله در امور پزشکی محسوب شده و مشمول پیگرد قضایی خواهد بود.

نفر پنجم در این فهرست، مدعی این ادعا «احمد سوزنچی» است و نام او در سامانه پزشکان سازمان نظام پزشکی دیده نمی‌شود. سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرده آمادگی دارد به آسیب‌دیدگان از این افراد مشاوره حقوقی ارائه دهد.

این نوع ادعاها علاوه بر ایجاد امید واهی در بیماران، ممکن است باعث شود افراد از درمان‌های استاندارد پزشکی فاصله بگیرند و با خوددرمانی یا مصرف بی‌رویه مواد طبیعی، خود را در معرض خطرات جدی قرار دهند.

بنابراین، ادعای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی که «هسته انار بهترین داروی ضد سرطان است» از فکت‌نامه، نشان شاخ‌دار می‌گیرد.