خبر قدیمی و عکس نادرست منتسب به کودکان سه‌قلو که در خیابان رها شدند

در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتشر شده که سه نوزاد را نشان می‌دهد، ادعا شده این کودکان سه قلو هستند و پدرشان آنها را در خیابان رها کرده است. در توضیحات همراه این عکس‌ها آمده:

«عکس زیر تصویری از سه قلوهایی ست که پدرشان آن ها را در کوچه رها کرد،گفته شده پدر خانواده بعد از اختلاف با مادر بچه ها که همسر دوم او بوده این نوزادان بیگناه را در سرمای شب در کوچه رها کرد. با گزارش رهگذران این سه نوزاد به بیمارستان و سپس به بهزیستی منتقل شدند».

جستجوی معکوس این عکس فقط ما را به خبر مشابهی که در روزهای اخیر به صورت انبوه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده می‌رساند و اثر دیگری از آن نیست (لینک۱، لینک۲). اما جستجوی کلیدواژه‌های خبر ما را به خبر دقیقا مشابهی می‌رساند که در فروردین ۱۴۰۳ در سایت رکنا منتشر شده‌بود. 

در خبر سال گذشته رکنا که دقیقا مشابه خبر وایرال شده این روزهاست، عکس متفاوتی استفاده شده است. با این توضیح که آن عکس، تصویر سه‌ قلوهای رها شده است.

جستجوی معکوس عکس بعدی ما را به خبر دیگری در همان سایت رکنا می‌رساند که چند ماه پیش از آن، در دی ۱۴۰۲ منتشر شده بود. رکنا در دی ۱۴۰۲ با انتشار این عکس و عکس‌های دیگری از خانواده این سه قلوها و کمک‌های اهدایی بهزیستی به آنان خبر داده بود که «بهزیستی کرج از خانواده دارای فرزند سه قلو تقدیر کرد». 

از این رو به نظر می‌رسد که انتساب این عکس به تولد این سه‌قلوها در کرج درست باشد. در نتیجه ادعای دیگر رکنا که گفته بود این عکس سه قلوهایی است که پدرشان آنها را در بوکان رها کرده نادرست است. 

ادامه جستجوها درباره این خبر در وب‌سایت بهزیستی و رسانه‌های رسمی ما را به خبر مشابهی در آبان ۱۳۹۶ می‌رساند که با عکسی متفاوت از هر دو عکس قبلی منتشر شده بود. صدا و سیما، روزنامه ایران، خبرگزاری مهر و بسیاری از رسانه‌های رسمی عکسی همراه با خبری مشابه منتشر کردند. در آن خبر آمده بود:

«مرد دو زنه بوکانی برای فرار از مسئولیت نگهداری سه قلوهایش، هر سه آنها را سر راه گذاشت.
خالد احمد نژاد، رئیس اداره بهزیستی بوکان-آذربایجان غربی- گفت: «پدر این سه قلوهای ۲۰ روزه به علت اختلاف با همسر دومش، سه نوزاد بیگناه را در یکی از کوچه‌های بوکان رها کرده بود. این سه قلوها در حال حاضر حال مساعدی دارند و در بیمارستان شهید قلی پور بوکان بستری هستند.
با توجه به اینکه هویت این خانواده مشخص است در صورتی که دادگاه رأی به بازگرداندن آنها به خانواده‌شان بدهد آنها تحویل پدر و مادرشان می‌شوند اما در غیر این صورت اداره بهزیستی سرپرستی آنها را برعهده می‌گیرد اما احتمال بازگرداندن آنها به والدین‌شان بیشتر است.
بررسی‌ها نشان داده پدر این سه قلوها از همسر اولش سه فرزند بزرگ دارد اما حاضر نیست از سه قلوهای زن دومش نگهداری کند. مادر این سه قلوها در یکی از شهرهای اطراف استان زندگی می‌کند».

از این رو به نظر می‌رسد که این خبر موثق باشد و سه‌قلوهای مورد اشاره در این خبر همین کودکانی باشند که عکس‌شان در سال ۱۳۹۶ در رسانه‌ها منتشر شده است. بنابراین خبر وایرال شده در روزهای اخیر قدیمی و عکس منتسب به آن نادرست است.

با نگاهی به روند انتشار این عکس‌ها و خبر می‌بینیم آنچه روی داده «بازیافت» یک خبر قدیمی و انتشار مجدد آن با عکس‌های متعدد و تازه است تا از این طریق احساسات عمومی را تحت تاثیر قرار داده و به اصطلاح «کلیک» بگیرند. این خبر را که اصل آن درست است و هشت سال پیش اتفاق افتاده، حداقل یکبار سال گذشته سایت رکنا با آگاهی از قدیمی بودن آن با عکسی غلط بازنشر کرده و بار دیگر در روزهای اخیر در شبکه‌‌های اجتماعی بازنشر شده است. 

قوانین حاکم بر انتشار تصاویر کودکان

در همه این خبرها در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی عکس صورت کودکان با خبرهای منفی و در وضعیتی آسیب پذیر منتشر شده است.

در ماده ۱۶ کنوانسیون حقوق کودک، که در سال ۱۹۸۹ در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد آمده که «در امور خصوصی، خانوادگی یا مکاتبات هیچ کودکی نباید مداخله خودسرانه یا غیرقانونی کرد یا به صورت غیر قانونی عزت و آبروی او را مورد تعرض قرار داد. کودک حق برخورداری از حمایت قانون را در برابر این گونه مداخلات و تعرضات دارد». این ماده به‌ویژه در دنیای دیجیتال امروز، شامل انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی هم می‌شود. ایران از سال ۱۳۷۲ عضو این کنوانسیون است.

کشورهای مختلف نیز قوانین خاص خود را در این زمینه دارند. مثلا در آلمان دادگاه عالی دوسلدورف در سال ۲۰۲۱ حکم داد که انتشار تصاویر کودکان در شبکه‌های اجتماعی نیازمند رضایت هر دو والدین است. در فرانسه ماده ۹ قانون مدنی این کشور به حق حریم خصوصی افراد اشاره دارد و این ماده پایه و اساس حمایت از حق بر تصویر در نظام حقوقی فرانسه است.

با وجود این در ایران، قانون خاصی درباره انتشار عکس کودکان به‌طور مستقیم وجود ندارد، با وجود این می‌توان با استناد به قوانین متعددی مانند: قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (مصوب ۱۳۹۹)، قانون جرائم رایانه‌ای و اصل۲۲ قانون اساسی  برای پیگیری آسیب‌های ناشی از انتشار تصاویر کودکان اقدام کرد.

از این رو فکت‌نامه با تاکید به قدیمی بودن خبر به عکس منتسب به کودکان سه‌قلویی که پدرشان آنها را در خیابان رها کرده نشان «نادرست» می‌دهد.