ادعای بی‌اساس و اغراق‌آمیز از بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین

در اواخر فرودین‌ماه ۱۴۰۴، در رسانه‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی (مهر، خبرآنلاین، مشرق، ایسنا، توییتر، یوتیوب، اینستاگرام) ادعا شد چین به‌تازگی از یک «بمب متعارف بسیار قدرتمند» رونمایی کرده‌است. رسانه‌های مختلف از تیترهایی مانند «چین بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای آزمایش کرد»، «رونمایی از ویرانگرترین بمب غیرهسته‌ای جهان در چین»، «قدرت بمب غیراتمی جدید چین جهان را در شوک فرو برد» و… برای این خبر استفاده کردند. همچنین ادعا شده که ویدیویی نیز از رونمایی این بمب منتشر شده‌است.

اما این ادعا چقدر صحت دارد؟ منابع خبری معتبر درباره آزمایش «بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین» چه می‌گویند؟ بر فرض صحت مشخصات فنی ادعا شده، این بمب چقدر مهم و استراتژیک است و می‌تواند جهان را در شوک فرو ببرد؟

منبع خبر آزمایش بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چینی چیست؟

درباره «آزمایش یا رونمایی یک سلاح متعارف جدید با مشخصات یادشده» گزارشی در رسانه‌های دولتی چین مانند شینهوا، روزنامه خلق، وب‌سایت گلوبال تایمز یا رسانه نظامی ارتش آزادیبخش خلق خبری منتشر نشده‌است. در منابع بین‌المللی مانند رویترز، آسوشیتدپرس، بی‌بی‌سی، نیویورک‌تایمز و همچنین نشریات تخصصی دفاعی مانند Jane’s و Defense News نیز هیچ گزارشی درباره چنین سلاحی یافت نشد.

اما این خبر تنها در رسانه‌های ایرانی بازتاب نداشت، بلکه در رسانه‌های انگلیسی‌زبان در هند، اسرائیل و ترکیه نیز بازتاب داشت. منبع همه این رسانه‌های ایرانی، هندی، اسراییلی و ترکیه‌ای، در نهایت به خبری در وب‌سایت روزنامه هنگ‌کنگی «ساوت‌ چاینا مورنینگ پست» (South China Morning Post) بود که اطلاعات دقیق‌تر از این ادعا ارائه می‌دهد هرچند هیچ رسانه در سرزمین اصلی چین، این ادعا را نه تایید و نه حتی بازنشر کرده‌است. مطلب روزنامه هنگ‌کنگی به قلم خبرنگار روزنامه، مستقر در پکن است.

اما نه در سایت روزنامه هنگ‌کنگی و نه در هیچ کدام از منابع غیر فارسی خبری یا وبلاگ‌های فوق هم ویدیویی منتشر نشده و ادعای «ویدیو» تنها در رسانه‌های فارسی‌زبان دیده می‌شود. بیشتر این خبرها از تصاویر آرشیوی استفاده و آن را قید کرده‌اند.

مشاهده ویدیوهای منتشر شده در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایرانی هم مشخص می‌کند که همگی پستی از خبرگزاری فارس هستند که ترکیبی از تصاویر آرشیوی و عکس‌نوشته است و هیچ نشان بصری از آزمایش بمب ادعایی در این ویدیو دیده نمی‌شود.

خبر روزنامه هنگ‌کنگی درباره بمب آزمایش شده چه می‌گوید؟

براساس این خبر ادعایی، یک مقاله علمی وجود دارد که در آن ادعا شده پژوهشگران چینی یک «وسیله انفجاری هیدروژنی غیرهسته‌ای» را با موفقیت آزمایش کرده‌اند. هیچ منبع دیگری این ادعا را تایید نمی‌کند. اما بر فرض اینکه این خبر ارزش بررسی داشته‌باشد، فکت‌های آن را بررسی می‌کنیم تا ببینیم آیا ادعای رسانه‌های ایرانی درباره قدرت این بمب صحت دارد؟

در گزارش «ساوت‌ چاینا مورنینگ پست» آمده که این پروژه را موسسه تحقیقاتی واحد ۷۰۵ که بخشی از شرکت کشتی‌سازی دولتی چین (CSSC) است، انجام داده‌است. در ساخت این وسیله انفجاری از دو کیلوگرم هیدرید منیزیم (MgH₂) به‌عنوان ماده ذخیره‌سازی هیدروژن استفاده شده‌است. ترکیب هیدروژن با اکسیژن انرژی بسیار زیادی تولید می‌کند و به‌شدت اشتعال‌زا است. انتقال آن نیز بسیار خطرناک است. برای همین آن را با فلز منیزیم ترکیب می‌کنند که به صورت پودری نقره‌ای رنگ در می‌آید، در این صورت در واحد حجم، مقدار هیدروژن بیشتری را می‌توانند نسبت به مخازن هیدروژن مایع منتقل کنند و کنترل آن بسیار راحت‌تر است.

حالا این روزنامه هنگ‌کنگی مدعی شده این نهاد تحقیقاتی چینی توانسته پودر هیدرید منیزیم هیدروژن را در فرآیندی زنجیره‌ای مشتعل کند. هیدرید منیزیم پس از انفجار در محیط پراکنده شده و به‌سرعت به علت حرارت تجزیه می‌شود و گاز هیدروژن را آزاد می‌کند. سپس در انفجار ثانویه، هیدروژن گازی، به شکل یک گلوله آتش پایدار با بیش از ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد حرارت برای بیش از دو ثانیه مشتعل می‌شود. قدرت این انفجار ۱۵ برابر بیشتر از انفجار حجمی معادل از تی‌ان‌تی است و می‌تواند به ادوات زرهی آسیب جدی برساند. همچنین در این انفجار، اوج فشار به ۴۲۸ کیلو پاسکال در دو متری بمب رسید که تقریبا ۴۰ درصد بیشتر از یک انفجار با حجم مشابه تی‌ان‌تی است.

روزنامه هنگ‌کنگی مدعی شده که وانگ شوئه‌فِنگ (Wang Xuefeng)، پژوهشگر مؤسسه تحقیقاتی ۷۰۵ کشتیرانی چین در این باره گفته «انفجارهای هیدروژن گازی با حداقل انرژی اولیه اشتعال رخ می‌دهند، دامنه انفجار گسترده‌ای دارند و شعله‌هایی آزاد می‌کنند که با سرعت زیاد به سمت بیرون گسترش می‌یابند و ناحیه وسیعی را در بر می‌گیرند، ترکیب هیدرید منیزیم، امکان کنترل دقیق شدت انفجار را فراهم می‌کند و به‌آسانی می‌تواند باعث تخریب یکنواخت اهداف در مناطق وسیع شود».

اهمیت استراتژیک بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چینی چقدر است؟

استفاده از واژه‌های «هیدروژنی»، «واکنش زنجیره‌ای» و مقایسه با انفجار تی‌ان‌تی، ممکن است ذهن شنونده غیرحرفه‌ای را از این موضوع منحرف کند که با سلاحی قابل مقایسه با بمب اتمی مواجه هستیم. مقایسه آنچه درباره این بمب ادعایی گفته می‌شود با «بمب اتمی تاکتیکی کوچک» از منظر فنی نادرست و گمراه‌کننده است. بزرگ‌ترین بمب‌های متعارف (غیر اتمی دنیا) عبارتند از:

• بمب آمریکایی موسوم به «مادر همه بمب‌ها» (MOAB) یا GBU-43/B که عنوانش ابتدا از خلاصه عبارت «مهمات عظیم انفجار هوایی» گرفته است. این بمب بزرگ هدایت‌شونده با GPS با وزن حدود ۱۰ تن، بازده معادل انفجار حدود ۱۱ تن تی‌ان‌تی دارد، هواپیمای باری (MC-130) آن را حمل می‌کند و برای انفجار در تونل‌های زیر کوه‌های توره‌بوره در افغانستان و تاثیر روانی آن بر جنگجویان طالبان به‌کار رفته‌است. ایالات متحده ۱۵ عدد از این بمب در اختیار دارد.
• بمب روسی «پدر همه بمب‌ها» (FOAB) یا ATBIP که عنوانش خلاصه عبارت «مهمات عظیم انفجار هوایی» است. این بمب با وزن حدود ۷/۵ تن، بازده معادل انفجار ۴۴ تن تی‌ان‌تی دارد، بمب‌افکن توپولوف ۱۶۰ آن را حمل می‌کند و تاکنون یک آزمایش از آن انجام شده و و احتمالا روسیه تعداد اندکی از آن را در اختیار داشته‌باشد.

سلاح گزارش شده در روزنامه هنگ‌کنگی، بر فرض درستی اطلاعات، اگر مشابه بمب‌های بزرگ ساخته‌شده‌باشد بازده آن احتمالاً در محدوده انفجاری معادل «ده‌ها تن تی‌ان‌تی» خواهد بود. در مقابل، کوچک‌ترین سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی معمولاً قدرتی از ۳۰۰ تا ۵۰۰۰ تن تی‌ان‌تی دارند ـ یعنی حداقل ۱۰ تا ۱۰۰ برابر قدرتمندتر از «پدر همه بمب‌ها». بمب «پسر کوچک» که در هیروشیما منفجر شد حدود ۱۳هزار تن تی‌ان‌تی و بمب «مرد چاق» در ناکازاکی معادل انفجار ۲۱هزارتن تی‌ان‌تی قدرت داشت.

علاوه بر تفاوت در میزان انرژی آزاد شده، سلاح‌های هسته‌ای اثراتی دارند که سلاح‌های متعارف به‌هیچ‌وجه ایجاد نمی‌کنند: از جمله تابش آنی گاما و نوترون، ریزش رادیواکتیو، و پالس الکترومغناطیسی. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند استفاده از سلاح هسته‌ای تبعاتی بسیار فراتر از یک انفجار متعارف داشته باشد.

از بمب ادعایی در روزنامه هنگ‌کنگی، می‌توان حمله به ادوات زرهی، گردان‌های تانک، انبارهای لجستیک، پل و راه‌های ارتباطی، پهپادهای مهاجم و حتی کشتی‌ها و زیردریایی‌ها استفاده کرد، اما با توجه به مشخصاتی که اعلام شده (و البته منابع معتبر هم هنوز تایید نکرده‌‌اند) این بمب در اندازه‌ای نیست که با اثر کوچک‌ترین بمب بمب های اتمی قابل مقایسه باشد.

بنابراین ادعای رسانه‌ها درباره «بمب هیدروژنی غیرهسته‌ای چین که با قدرت معادل بمب هسته‌ای تاکتیکی، دنیا را در شوک فرو برده» نشان نادرست می‌گیرد.