اثر هزار مگاواتی تغییر ساعت روی پیک مصرف برق در ایران

عباس علی‌آبادی وزیر نیرو روز دوم اردیبهشت ۱۴۰۴ در یک مراسم رسمی گفت:

«با تغییر ساعت رسمی، انتظار داریم بیش از یک‌هزار مگاوات صرفه‌جویی در مصرف برق محقق شود که معادل ظرفیت تولید یک نیروگاه بزرگ حرارتی است.»

این صحبت همزمان با بررسی لایحه دو فوریتی برای تغییر ساعت رسمی کشور مطرح شده که در صورت تصویب، اختیار قانونی برای تغییر ساعت رسمی دوباره به دولت برخواهد گشت.

در همین حال فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در نشست خبری روز دوم اردیبهشت به خبرنگاران گفت:

«امروز این لایحه در صحن مجلس بررسی می‌شود، در راستای استفاده بهینه از نور طبیعی و تطابق با تغییرات طبیعی افق است… معادل یک نیروگاه ۱۲۰۰ مگاواتی صرفه‌جویی در مصرف برق خواهیم داشت با تغییر ساعت. بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ مگاوات بنا به برآورد وزارت نیرو شاهد تغییر مصرف و صرفه‌جویی خواهد بود.»

بررسی سابقه ادعا

این اولین بار نیست که مقام‌های رسمی در ایران برآوردهایی از تاثیر تغییر ساعت رسمی در کاهش مصرف برق ارائه می‌کنند. سه سال پیش، فکت‌نامه اظهارات یک نماینده مجلس را که گفته بود «عدم تغییر ساعت رسمی باعث افزایش ۳هزار مگاواتی مصرف انرژی می‌شود» بررسی کرد و به آن نشان «نادرست» داد.

دلیل این نشان، اغراق دست‌کم پنج‌برابری در برآورد تاثیر تغییر ساعت در میزان مصرف برق بود. ۳ هزار مگاوات معادل حدود پنج درصد کل توان مصرفی برق کشور در آن زمان است، در حالی که بر اساس فکت‌های معتبر داخلی و خارجی میزان اثر تغییر ساعت در پیک مصرف حول و حوش یک‌درصد است.

بر اساس برآوردهای معتبر خارجی اثر تغییر ساعت روی مصرف برق چقدر است؟

پژوهش‌های معتبر خارجی، میزان تاثیر تغییر ساعت در شرایط مساعد بین ۰/۳ تا یک درصد مصرف برق برآورد شده بود که با احتساب میزان مصرف پیک در همان زمان (تابستان ۱۴۰۰) باید بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ مگاوات برآورد می‌شد.

پژوهش مشهور سال ۱۹۷۵ وزارت ترابری ایالات متحده نشان داد که تغییر ساعت تابستانی یک درصد در صرفه‌جویی انرژی در کل ایالات متحده موثر بوده‌است. این پژوهش البته مربوط به پنجاه سال قبل است و می‌تولن با اطمینان گفت با توجه به پیشرفت تکنولوژی و عرضه تجهیزات کم‌مصرف، میزان اثر تغییر ساعت هم کاهش پیدا کرده باشد. در یک نمونه متاخر آنالیز مجموعه مقالات منتشر شده در سال ۲۰۱۷ نشان داد که داده‌های ۴۴ پژوهش گوناگون ۰/۳درصد صرفه‌جویی تغییر ساعت را در آمریکا تایید می‌کند.

وضعیت در ایران چگونه است؟

اثر تغییر ساعت با توجه به شرایط اقلیمی، تکنولوژی و شرایط اقتصادی، اجتماعی کشورها متفاوت است و لزوما مطالعات انجام شده در کشورهای دیگر، از جمله در آمریکا قابل تعمیم به ایران نیستند.

اما در ایران هم مطالعاتی انجام شده که می‌توان به آنها استناد کرد: به طور مشخص پژوهشگاه نیرو و پس از لغو تغییر ساعت، مطالعه‌‌ای را انجام داد که نشان می‌داد باعث افزایش ۹۸۴ مگاوات بار مصرفی در ساعت اوج مصرف در تابستان ۱۴۰۲ (۷۳۴۶۴ مگاوات ) شده است. این رقم معادل ۱/۳ درصد پیک مصرف در مرداد همان سال است.

در سال‌های گذشته نیز پژوهش‌های دیگری هم انجام شده، از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش کارشناسی در سال‌ ۱۳۸۶ با استناد به مطالعات شرکت توانیر، دیسپاچینگ، برق تهران، دانشگاه تربیت مدرس، کارشناسان مستقل و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نوشته است که تغییر ساعت بین یک تا سه درصد در مصرف برق، بین یک تا یک و نیم درصد در کاهش پیک مصرف تاثیر دارد.

با این حساب اگر فرض کنیم میزان اوج مصرف در تابستان امسال بین ۸۰ تا ۸۵ هزار مگاوات باشد با همین نسبت میزان صرف‌جویی در مصرف اوج بین ۱۰۴۰ تا ۱۱۰۵ مگاوات می‌رسد که نزدیک به عدد وزیر نیرو است.

با این حساب به نظر می‌رسد برآورد وزیر نیرو نزدیک به مطالعات مراکز پژوهشی در داخل ایران است و با معیار و برآوردهای بین‌المللی هم فاصله چندانی ندارد.

عباس‌ علی‌آبادی، وزیر نیرو می‌گوید «تغییر ساعت رسمی بیش از یک‌هزار مگاوات صرفه‌جویی به‌همراه دارد».
این اظهارات همزمان با بررسی لایحه دولت در مجلس برای تغییر دوباره ساعت در ایران است. پیش از این با مصوبه مجلس فرایند تغییر ساعت از سال ۱۴۰۲ در ایران متوقف شد.
مطالعات پژوهشگاه نیرو در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد اثر تغییر ساعت روی پیک مصرف حدود ۱/۳ درصد است. مطالعات سال‌های پیشین هم نشان از تاثیر یک تا یک و نیم‌درصدی تغییر ساعت روی اوج مصرف دارند.
این نسبت با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، اقتصادی ایران، به نسبت برآوردهای معتبر خارجی منطقی به نظر می‌رسد. طبق مطالعات معتبر اثر تغییر ساعت روی مصرف برق در آمریکا بین ۰/۳ تا یک درصد است.
با این حساب اثر ۱/۳ درصدی را می‌توان یک نسبت منطقی دانست، که با احتساب اوج مصرف ۸۰ تا ۸۵ هزار مگاواتی در تابستان امسال، معادل صرفه‌جویی ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ مگاوات در ساعت پیک خواهد شد.
با این اوصاف فکت‌نامه این گفته عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو را که «تغییر ساعت رسمی بیش از یک‌هزار مگاوات صرفه‌جویی به‌همراه دارد»، منطقی می‌داند و به آن نشان «درست» می‌دهد.